Σε Μουσείο έχει μετατραπεί το παλιό οστεοφυλάκιο του δημοτικού κοιμητηρίου των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Ηράκλειο, στη λεωφόρο Κνωσού, και φιλοξενεί αρκετούς θησαυρούς.
Αντικείμενα που κάποτε πλαισίωναν το γάμο του Νίκου Καζαντζάκη - αφού τελέστηκε στο ναό του κοιμητηρίου - μέχρι εικόνες που χρονολογούνται από το 15ο αιώνα, αλλά και μια ολόκληρη έκθεση-συλλογή για την ιστορία της ταφής στην Κρήτη είναι πλέον διαθέσιμα για το κοινό, μετά από επίμονες κι επίπονες προσπάθειες χρόνων τόσο του ίδιου του εφημέριου Κωστή Πιτσικάκη και των επιτρόπων του, όσο και δεκάδων εθελοντών, που είτε με προσωπική εργασία, είτε με δωρεές, κατάφεραν να δημιουργήσουν κάτι μοναδικό στο είδος του.
Ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης όπως φαίνεται από την είσοδο του Μουσείου.Πρόκειται για ένα Μουσείο που «όμοιό του δεν υπάρχει ούτε στην Ευρώπη», όπως αναφέρει ο πατήρ Πιτσικάκης, φανερά ικανοποιημένος και περήφανος για το τελευταίο κατόρθωμά του στην ενορία του, μετά από μια σειρά πολλών άλλων έργων, δράσεων και δραστηριοτήτων για συνανθρώπους μας, ειδικά για όσους πλήττονται οικονομικά.
Ο Άγιος Κωνσταντίνος και η Αγία Ελένη είναι ο πέμπτος πιο ιστορικός ναός του Ηρακλείου. Με το που ήρθε ο πατήρ Πιτσικάκης, πριν από πέντε χρόνια, αποφάσισε με τους επιτρόπους να ενεργοποιήσει αυτό που λέγεται ενορία και όχι να δώσει τη βαρύτητα που είχε παλαιότερα ως κοιμητηριακός ναός. Άλλωστε, έχουν περάσει 14 χρόνια που έχουν σταματήσει οι ενταφιασμοί στο κοιμητήριο.
Διάφορα εκθέματα στο ισόγειο του Μουσείου.Έτσι λοιπόν ξεκίνησε μια πολύ σπουδαία δουλειά, δημιουργώντας ιατρεία, οδοντιατρεία, φαρμακεία, κυτταρολογικά εργαστήρια, ένα χώρο που φιλοξενεί άπορους φοιτητές, ενώ έγιναν αρκετά πράγματα και με τη μουσική. Κι όλα αυτά έξω ακριβώς από το χώρο του κοιμητηρίου στην οδό Πλούτωνος, εκεί όπου ανήκει στην ενορία ένας τεράστιος χώρος. Στο ισόγειο του χώρου αυτού βρίσκεται ο ναός της Αγίας Αναστασίας, που αγιογραφήθηκε από το γνωστό αγιογράφο Πέτρο Μπιλίμπαση.
Ο εφημέριος αναδιαμόρφωσε την εκκλησία, σκέπασε τον υπαίθριο χώρο και τον έκανε κατάλληλο για να πίνουν οι πιστοί κάθε Κυριακή τον καφέ τους. Παράλληλα δημιούργησε ένα πλήρως εξοπλισμένο οδοντιατρείο με γιατρό τον πρώην διευθυντή του Βενιζελείου κ. Γιάννη Σεγρεδάκη, ο οποίος κάνει σπουδαία πράγματα με τη βοήθεια πολλών εθελοντριών.
Αριστερά, η αναπαράσταση της "Εις Άδου Κάθοδος". Δεξιά, Τα άμφια του κυρού Ευγενίου Ψαλιδάκη.Όσον αφορά στο χώρο του Αγίου Κωνσταντίνου, «ετοιμάζουμε καθημερινά 120 μερίδες φαγητό. Έχουμε ειδικούς χώρους, πολλούς καταψύκτες και αρκετούς εθελοντές που προσφέρουν, παρά την κρίση, σε όσους συνανθρώπους μας έχουν πληγεί οικονομικά», τόνισε ο πατήρ Πιτσικάκης και πρόσθεσε: «Το τελευταίο μας έργο, για το οποίο καυχόμαστε πάρα πολύ, είναι το Μουσείο. Ήταν το παλιό οστεοφυλάκιο. Ένα κτίσμα του 1890. Η σιδερόπορτα πάνω λέει 1907!».
Αριστερά, από τις πιο παλιές εικόνες του ναού του Αγίου Κωνσταντίνου, η εικόνα του Αγίου Αντωνίου, που διεσώθη από τη φωτιά το 1991. Δεξιά στη φωτογραφία απεικονίζεται η πιθοταφή στην Κρήτη το 2000 π.Χ.Το οστεοφυλάκιο, όπως μας είπε, ήταν εγκαταλελειμμένο. «Ήδη είχαν ανοίξει οι οροφές κι έμπαιναν νερά και περιστέρια. Έκανα πέντε χρόνια να το τελειοποιήσω. Μαζεύαμε τις πέτρες του δεξιά και αριστερά και φτιάξαμε ένα απίστευτο έργο και μοναδικό. Αφορμή στάθηκε ο... θησαυρός από πολύ παλιά αντικείμενα που ανήκαν στην ενορία και συγκεντρώθηκαν για να διασωθούν. Εξάλλου, στο ναό του Αγίου Κωνσταντίνου έγινε ο γάμος του Νίκου Καζαντζάκη και σώζονται πολλά πράγματα από την εποχή εκείνη. Στο δεύτερο όροφο εκτίθενται αντικείμενα που δείχνουν πώς έθαβαν οι Μινωίτες, μέχρι σήμερα».
Υπάρχει ακόμη και το καθελέτο, που ήταν το κοινό φέρετρο για όλους τους χριστιανούς.
«Κάποτε ήταν όλα κοινά για τους χριστιανούς: Μια κολυμπήθρα, ένα στεφάνι, ένα νεκροκρέβατο. Δηλαδή, μία ήταν η βάπτιση, ένας ο γάμος, μία ήταν και η ταφή και ανήκαν όλα στο ναό», μας εξήγησε, σημειώνοντας για το καθελέτο πως «είναι μοναδικό γιατί συγκεντρώνουμε όλη την ιστορία των τελευταίων 4 χιλιάδων χρόνων. Ό,τι γίνεται δημιουργείται με πολλή αγάπη και μεράκι και απευθύνεται σε όλο τον κόσμο, αλλά και στα σχολεία μας. Δεν είναι αποκρουστικό. Είναι η ιστορία στην πράξη και θα πρέπει να τη γνωρίζουμε». Μάλιστα, υπάρχει και βιβλίο προς έκδοση που μιλά για την ταφή. «Κάνουμε ό,τι μπορούμε να δώσουμε ώθηση στην ενορία, στα παιδιά μας να μάθουν την ιστορία του τόπου μας».
Το κτήριο, στο οποίο στεγάζεται η συλλογή για την ιστορία της ταφής στην Κρήτη, χτίστηκε περίπου το 1890 για να χρησιμοποιηθεί ως οστεοφυλάκιο. Το κοιμητήριο κατασκευάστηκε την ίδια χρονιά. Σήμερα λειτουργούν 612 οικογενειακοί τάφοι. Στο νεκροταφείο βρίσκονται και τάφοι που συνδέονται με την ιστορία της πόλης και της Κρήτης, όπως το κοιμητήριο των 18 νεαρών Άγγλων που έπεσαν υπερασπιζόμενοι την ελευθερία της Κρήτης την 25η Αυγούστου του 1898, ο τάφος του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου Ψαλιδάκη, τάφοι δημάρχων του Ηρακλείου, πολιτικών, αντιστασιακών, λογοτεχνών και επιφανών Ηρακλειωτών. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι ο χώρος έκτασης 24 στρεμμάτων, που περιβάλλει το Μουσείο, κοσμείται από γλυπτά γνωστών καλλιτεχνών, ιδιαίτερης αξίας και ομορφιάς.
Ο ιερέας μάς δείχνει την Περσεφόνη, σε νέα αντίληψη, της καλλιτέχνιδος Σοφίας Αμπερίδου, ενώ διακρίνεται και το άγαλμα της Δικαιοσύνης που ενώνει τον Ελληνισμό με την Ορθοδοξία και βρίσκεται στα σκαλοπάτια που οδηγούν στον πρώτο όροφο.Το κτήριο που στεγάζει την συλλογή αναπτύσσεται σε δύο ορόφους. Στον Α' όροφο μπορεί κανείς να δει την εξέλιξη της ταφής στην Κρήτη από τα μινωικά χρόνια έως σήμερα. Στο ισόγειο υπάρχουν τα άμφια του Αρχιεπισκόπου Κρήτης Ευγενίου Ψαλιδάκη, χριστιανικά-εκκλησιαστικά είδη διαφορετικών εποχών, ένας πίνακας με την Αρπαγή της Περσεφόνης, όπως και πίνακας που αναφέρεται στον Νίκο Καζαντζάκη και τη Γαλάτεια Αλεξίου, που παντρεύτηκαν σ' αυτόν το χώρο.
Εργαστήριο ξυλογλυπτικής και αγιογραφίας
Το Μουσείο διαθέτει και υπόγειο, το οποίο θα είναι κι αυτό λειτουργικό. «Στο υπόγειο ο ξυλογλύπτης κ. Μιχάλης Τσαγκαράκης μαζί με τον αγιογράφο κ. Νίκο Καζινάκη θα παρουσιάζουν τα έργα. Δηλαδή θα υπάρχει εργαστήριο ξυλογλυπτικής και εργαστήριο αγιογραφίας», ανέφερε ο ιερέας. Επίσης, εκεί θα κρεμαστούν οι πολυέλαιοι και θα τοποθετηθούν και άλλα αντικείμενα που ήταν στο γάμο του Καζαντζάκη, με την ολοκλήρωσή του το αμέσως επόμενο διάστημα, καθώς έχει φτιαχτεί ένα 80% του υπογείου.
Η έκθεση-συλλογή δημιουργήθηκε το Μάιο του 2015 με δαπάνη του Ενοριακού Συμβουλίου Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης, με πρωτοβουλία του πατρός Κωνσταντίνου Πιτσικάκη, και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ηρακλή Πυργιανάκη.
Τα εγκαίνια του Μουσείου αναμένονται προς το τέλος του χρόνου, όμως εδώ και λίγους μήνες έχει ήδη γίνει ο αγιασμός.
Στις 21 Μαΐου 2015, την ημέρα της πανηγύρεως του φερώνυμου ναού των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, πραγματοποιήθηκε ο αγιασμός του εκθεσιακού χώρου για την ιστορία της ταφής, χοροστατούντος του Αρχιεπισκόπου κ.κ. Ειρηναίου, παρουσία αρκετών ιερέων, εκπροσώπων φορέων Δήμου και Περιφέρειας, πολιτιστικών και άλλων Αρχών, καθώς και του χριστεπωνύμου πληρώματος της εκκλησίας, αλλά και ευλαβών προσκυνητών αυτής.
Ιωάννα Βλαχάκη
