Η Παναγιά γιορτάζει σήμερα και μαζί της ολόκληρος ο χριστιανικός κόσμος. Σε κάθε γωνιά, σε κάθε εκκλησιά, οι καμπάνες χτυπούν χαρμόσυνα καλώντας τους πιστούς να ανάψουν ένα κερί στη χάρη Της. Το Πάσχα του καλοκαιριού, όπως αποκαλεί ο λαός μας τη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου, εορτάζεται με ιδιαίτερη κατάνυξη και στην Κρήτη.
Χιλιάδες πιστοί, με την ψυχή γεμάτη ελπίδα και κατάνυξη, προσέτρεξαν στα αμέτρητα προσκυνήματα, όπου γίνονται οι λιτανείες των θαυματουργών εικόνων της Παναγίας για να μαρτυρήσουν την πίστη τους στο πρόσωπό της.
Χθες στην Ιερά Μονή Αγκαράθου, στις 7 το απόγευμα, εψάλη ο μέγας εσπερινός της γιορτής, χοροστατούντος του Σεβασμιότατου Αρχιεπισκόπου Κρήτης κ.κ. Ειρηναίου. Στις 10:30 το βράδυ τελέστηκε η ακολουθία του μικρού Αποδείπνου με τους χαιρετισμούς της γιορτής, ενώ ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, στις 6:30 το απόγευμα, θα γίνουν η λιτάνευση της Ιεράς Εικόνας της Θεοτόκου, η ευλόγηση των άρτων και στη συνέχεια η πανηγυρική Θεία Λειτουργία.
Πλήθος κόσμου συρρέει και στην Παναγία της Καμαριανής στη Νέα Αλικαρνασσό. Χθες στις 6:30 το απόγευμα τελέστηκε ο μέγας πανηγυρικός εσπερινός, προεξάρχοντος του Πανοσιολογιότατου Αρχιμανδρίτη π. Προδρόμου Ξενάκη, γενικού αρχιερατικού επιτρόπου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης και υπογραμματέως της Ιεράς Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας της Κρήτης.
Το Σάββατο, ανήμερα της εορτής της Κοίμησης της Θεοτόκου, στις 7 το πρωί, τελέστηκε ο όρθρος, η ευλόγηση των άρτων και η Θεία Λειτουργία, προεξάρχοντος του Πανοσιολογιότατου Αρχιμανδρίτη Μεθόδιου Βερνιδάκη, πρωτοσύγκελου της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης.
Τα μοναστήρια
Τα "καλά" τους έχουν φορέσει και τα δεκάδες μοναστήρια της Κρήτης που είναι αφιερωμένα στην Παναγιά. Τα πιο γνωστά είναι:
* Μονή Παλιανής: Η Ιερά Μονή Παλιανής είναι ένα γυναικείο μοναστήρι σε υψόμετρο 280 μ. Είναι ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μοναστήρια της Κρήτης και βρίσκεται 20 χλμ. από το Ηράκλειο, δίπλα στο χωριό Βενεράτο. Το μοναστήρι γιορτάζει την Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου. Υπάρχουν αναφορές για τη Μονή από το 668 (Α' Βυζαντινή Περίοδος). Κατά την Τουρκοκρατία υπέστη πολλές καταστροφές, ενώ οι Τούρκοι σκότωσαν όλες τις μοναχές που βρίσκονταν εκεί. Ο ναός, που υπάρχει σήμερα εκεί, χτίστηκε το 1826 στη θέση του παλιού. Πρόκειται για μια από τις πιο πολυσύχναστες Μονές της Κρήτης. Ο επισκέπτης μπορεί να επισκεφθεί το μουσείο της Μονής και να θαυμάσει το πολύ παλιό και σημαντικό αρχειακό υλικό που εκθέτεται εκεί.
* Μονή Φανερωμένης: Η Ιερά Μονή Φανερωμένης βρίσκεται στα ΝΔ του όρμου Παχιά Άμμος, 24 χλμ. ανατολικά από τον Άγιο Νικόλαο και 45 χλμ. δυτικά από τη Σητεία. Έχει χτιστεί στην άκρη μιας χαράδρας και το Καθολικό του μοναστηριού βρίσκεται μέσα σε ένα σπήλαιο. Εκεί βρέθηκε και η περίφημη εικόνα της Παναγίας (Μαριάμ). Η Μονή εικάζεται ότι χτίστηκε τη Β' Βυζαντινή περίοδο (961-1204). Το μοναστήρι διαθέτει πολύ παλιές τοιχογραφίες, που δυστυχώς έχουν μαυρίσει από φωτιά που έβαλαν οι Τούρκοι.
* Μονή Πρέβελη: Η Ιερά Μονή Πρέβελη βρίσκεται στα νότια του νομού Ρεθύμνου, δυτικά από τις εκβολές του ποταμού Κουρταλιώτη. Η Μονή, που ιδρύθηκε το 16ο ή το 17ο αιώνα, έχει μεγάλη ιστορία και η συμβολή των μοναχών της σε όλους τους αγώνες της Ελλάδας για ανεξαρτησία είναι σημαντική. Είναι από τις πιο γνωστές και αξιοσέβαστες Μονές της Κρήτης, μέσα σε ένα κατάφυτο και καταπράσινο τοπίο! Σήμερα το μοναστήρι είναι έρημο, αλλά λειτουργεί μουσείο με αρκετό αρχειακό υλικό, εκκλησιαστικά έγγραφα, άμφια και άλλα.
* Μονή Κουδουμά: Η Μονή Κουδουμά βρίσκεται στις νότιες ακτές του νομού Ηρακλείου. Έχει κτιστεί κοντά σε όρμο και απέχει περίπου 40 μέτρα από τη θάλασσα. Η πρόσβασή της είναι δύσκολη, μιας και πρέπει να κατηφορίσετε με το αυτοκίνητο έναν άγριο χωματόδρομο γεμάτο στροφές. Το τοπίο όμως που θα συναντήσετε κατά τη διαδρομή θα σας ανταμείψει! Ο ναός της Μονής είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και το ιερό του βρίσκεται μέσα σε ένα μικρό σπήλαιο. Σπήλαια υπάρχουν γενικά στην περιοχή, όπου εκεί διαμένουν μέχρι και σήμερα αρκετοί μοναχοί. Η Μονή στη σημερινή της μορφή χτίστηκε από Κρητικούς μοναχούς λίγο μετά το 1870. Παλαιότερα είχε καταστραφεί από πειρατές και ήταν για αρκετά χρόνια έρημη. Αξίζει να βρεθείτε στη Μονή Κουδουμά όχι μόνο για την ιερότητα του χώρου, αλλά και για την πανέμορφη διαδρομή που θα σας κόψει την ανάσα, καθώς και για την πεντακάθαρη βοτσαλωτή παραλία της!
* Μονή Οδηγητρίας: Η Μονή Οδηγητρίας Γωνιάς Κολυμβαρίου είναι αυτή που συγκεντρώνει κάθε χρόνο πλήθος πιστών. Αποτελεί για τα Χανιά, ίσως, το κύριο σημείο αναφοράς για τη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου. Τόσο την παραμονή όσο και την ημέρα της εορτής οι πιστοί που συρρέουν στη Μονή είναι χιλιάδες.
* Μονή Χρυσοσκαλίτισσας: Η Μονή Χρυσοσκαλίτισσας βρίσκεται 76 χλμ. νοτιοδυτικά από τα Χανιά, στο δρόμο για το περίφημο Ελαφονήσι με τις άσπρες αμμουδιές του. Το μοναστήρι είναι χτισμένο πάνω σε έναν ψηλό βράχο, οπότε θα χρειαστεί να ανηφορίσετε για να προσκυνήσετε. Αξίζει όμως τον κόπο, μιας και μόλις φτάσετε θα αντικρίσετε ένα κατάλευκο μοναστήρι με θέα στο Λιβυκό Πέλαγος. Η παράδοση λέει ότι το τελευταίο σκαλί από τα 90 που έχει η Μονή ήταν χρυσό, γι' αυτό και ονομάστηκε Μονή Χρυσοσκαλίτισσας. Δυστυχώς, δεν είναι γνωστή η χρονολογία ίδρυσής της. Γιορτάζει στις 15 Αυγούστου.
* Παναγία Χαρακιανή: H Κοίμηση της Θεοτόκου στο Χάρακα Μυλοποτάμου είναι ένα παγκρήτιο προσκύνημα, ιερό και καθαγιασμένο και από την ιστορία και από την ευλάβεια των χριστιανών στη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Xαρακιανής. O χώρος αυτός συνδέεται με τις μοναστικές και ασκητικές μνήμες της ευρύτερης περιοχής που συνθέτουν την εικόνα ενός ιερού τόπου με ιδιαίτερη λατρευτική σημασία. Οικογένειες ολόκληρες από τα γύρω χωριά διαλέγουν από μια χαρουπιά, φτιάχνουν κάτω από τα κλαδιά των δέντρων καλύβες και μένουν εκεί ολόκληρο το Δεκαπενταύγουστο, αφήνοντας την καθημερινότητα για να μπορέσουν να προσηλωθούν στη γιορτή.
Η Κοίμηση και η Ανάσταση της Θεοτόκου
Τι γιορτάζουμε, όμως, αύριο; Η Κοίμηση της Θεοτόκου είναι θεομητορική εορτή των χριστιανικών εκκλησιών. Στην Ορθόδοξη Χριστιανική Εκκλησία ο εορτασμός της Κοίμησης της Θεοτόκου περιλαμβάνει κατά πρώτο λόγο το θάνατο και την ταφή της Παναγίας και κατά δεύτερο την ανάσταση και τη μετάστασή της στους ουρανούς.
Για την Κοίμηση της Θεοτόκου δεν υπάρχουν πληροφορίες από την Καινή Διαθήκη. Γι' αυτή μαθαίνουμε από τις διηγήσεις σημαντικών εκκλησιαστικών ανδρών, όπως των Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου, Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, Μόδεστου Ιεροσολύμων, Ανδρέα Κρήτης, Γερμανού Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Δαμασκηνού κ.ά., καθώς και από τα σχετικά τροπάρια της εκκλησιαστικής υμνολογίας. Στα κείμενα αυτά διασώζεται η «αρχαία και αληθεστάτη» παράδοση της Εκκλησίας γι' αυτό το θεομητορικό γεγονός.
Έτσι, λοιπόν, κατά την εκκλησιαστική παράδοση, η μητέρα του Ιησού Χριστού, Μαρία (η Θεοτόκος και Παναγία), πληροφορήθηκε τον επικείμενο θάνατό της από έναν άγγελο τρεις ημέρες προτού αυτός συμβεί και άρχισε να προετοιμάζεται κατάλληλα. Προσεύχεται στο όρος των Ελαιών και δίνει τα υπάρχοντά της σε δύο γειτόνισσές της χήρες. Επειδή κατά την ημέρα της Κοίμησής της δεν ήταν όλοι οι Απόστολοι στα Ιεροσόλυμα, καθώς κήρυτταν «απανταχού γης», μια νεφέλη τούς άρπαξε και τους έφερε κοντά της. Μοναδικός απών ο Απόστολος Θωμάς.
Η Κοίμηση της Θεοτόκου συνέβη στο σπίτι του Ευαγγελιστή Ιωάννη, στο οποίο διέμενε η μητέρα του Θεανθρώπου. Αφού της έκλεισαν τα μάτια, οι Απόστολοι μετέφεραν το νεκροκρέβατό της στον κήπο της Γεθσημανής, όπου και την έθαψαν. Κατά τη μεταφορά του λειψάνου της, φανατικοί Ιουδαίοι αποπειράθηκαν να ανατρέψουν το νεκροκρέβατό της, αλλά τυφλώθηκαν. Μόνο ένας από αυτούς κατόρθωσε να το ακουμπήσει, αλλά μια αόρατη ρομφαία του έκοψε τα χέρια.
Μοναδικός απών από την κηδεία της υπήρξε, όπως προαναφέραμε, ο Απόστολος Θωμάς. Όταν μετά από τρεις ημέρες πήγε στον τάφο της, βρήκε μόνο τα εντάφια. Προφανώς, η Παναγία είχε αναστηθεί. Πάνω στον τάφο της χτίστηκε μεγαλοπρεπής ναός, που αποδίδεται στην Αγία Ελένη. Μετά την καταστροφή του, ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μαρκιανός (450-457) με τη δεύτερη σύζυγό του Πουλχερία έχτισαν ένα νέο ναό, που υπάρχει μέχρι σήμερα. Η Κοίμηση της Θεοτόκου εορταζόταν αρχικά στις 13 Αυγούστου και από το 460 στις 15 Αυγούστου.
Στην υπόλοιπη Ελλάδα… Επίκεντρο των εορτασμών η Τήνος
Η Παναγία, το ιερότερο από τα πρόσωπα της Ορθοδοξίας, δοξάζεται σε κάθε γωνιά της Ελλάδας. Επίκεντρο των εκδηλώσεων, ωστόσο, είναι η Παναγία της Τήνου.
Η εικόνα της Παναγίας της Τήνου βρέθηκε στις 30 Ιανουαρίου του 1823, έπειτα από πολλές προσπάθειες και «με την υπόδειξη της Παναγίας στη μοναχή Πελαγία», στην ιστορική Μονή της "Κυράς των Αγγέλων", στο Κεχροβούνι.
Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836 καθιερώθηκε ο εορτασμός της Παναγίας στην Τήνο να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα «εννιάμερα της Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, οπότε μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κατάνυξης και σεβασμού ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια μπροστά στον Επιτάφιο και την εικόνα.
Ο δρόμος που οδηγεί από το λιμάνι στο ναό του Ευαγγελισμού, όπου βρέθηκε η εικόνα, είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της άρρηκτης σχέσης του Ελληνισμού με την Ορθοδοξία.
Στην Τήνο, παράλληλα με τον εορτασμό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, οι Έλληνες τιμούν κι αυτούς που χάθηκαν όταν οι Ιταλοί τορπίλισαν και βούλιαξαν το "Έλλη" μέσα στο λιμάνι του νησιού ανήμερα της Παναγιάς.
* Παναγία Σουμελά: Η Παναγία Σουμελά αποτελεί το σύμβολο της ποντιακής πίστης, αν και η πρώτη ονομασία της θαυματουργής εικόνας ήταν Αθηνιώτισσα. Την εικόνα της Παναγίας Σουμελά αγιογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς. Μετά το θάνατό του τη μετέφερε στην Αθήνα ο μαθητής του Ανανίας και τοποθετήθηκε σε περικαλλή ναό της Θεοτόκου. Έτσι αρχικά ονομάστηκε ως Παναγία η Αθηνιώτισσα.
Στο τέλος του 4ου αιώνα (380-386 μ.Χ.), σύμφωνα με την παράδοση, η Παναγία η Αθηνιώτισσα εμφανίστηκε σε όραμα στους μοναχούς Σωφρόνιο και Βαρνάβα, στη Αθήνα, και τους κάλεσε στην εκκλησία. Εκεί είδαν την εικόνα να σηκώνεται από το προσκυνητάρι, να βγαίνει από το παράθυρο και να πετάει προς τα ουράνια. Συγχρόνως, άκουσαν τη Θεοτόκο να λέει: «Πηγαίνω στην Ανατολή. Προπορεύομαι στο όρος Μελά. Ακολουθήστε με...».
Οι μοναχοί την ακολούθησαν και στο όρος Μελά, στον Πόντο, όπου στάθηκε, χτίστηκαν μεγάλος Ναός και Μονή. Έτσι η εικόνα πήρε την ονομασία Σουμελά από τη φράση «στου Μελά». Το 1922, μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, μοναχοί έθαψαν την εικόνα, μαζί με άλλα κειμήλια. Με την ανταλλαγή, τα ιερά κειμήλια παραχωρήθηκαν και το 1931 τα ξέθαψε και τα έφερε στην Ελλάδα ο Αμβρόσιος ο Σουμελιώτης. Η εικόνα επανήλθε στην Αθήνα και παρέμεινε στο Μουσείο έως το 1951. Τότε, το Σωματείο "Παναγία Σουμελά" Θεσσαλονίκης πρότεινε το χτίσιμο ναού στις πλαγιές του Βερμίου, στην Καστανιά Βέροιας.
Η "Παναγία Σουμελά" διοργανώνει στην Καστανιά Ημαθίας την Τετάρτη και την Πέμπτη την 1601η πανηγυρική γιορτή του Δεκαπενταύγουστου, η οποία αποτελεί συνέχεια της εθνικο-θρησκευτικής παράδοσης του Ελληνισμού στον Πόντο.
* Παναγία της Εκατονταπυλιανής: Ο ναός της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής βρίσκεται στην Παροικιά της Πάρου. Για το ναό υπάρχουν δύο ονομασίες: "Καταπολιανή" και "Εκατονταπυλιανή".
Σύμφωνα με την παράδοση, η Κατοπολιανή έχει ενενήντα εννέα φανερές πόρτες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δε φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανεί και θα ανοίξει όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.
Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη πήγαινε στην Παλαιστίνη για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έφτασε στην Πάρο και προσευχήθηκε σε ένα μικρό ναό που βρισκόταν στη θέση της Εκατονταπυλιανής. Κατά την προσευχή της έκανε τάμα ότι, αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, θα χτίσει στη θέση αυτή ένα μεγάλο ναό. Η προσευχή της εισακούστηκε. Βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και, πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε το μεγαλόπρεπο ναό της Εκατονταπυλιανής.
Μία δεύτερη παράδοση αναφέρει ότι το τάμα της Αγίας Ελένης ολοκλήρωσε ο γιος της Άγιος Κωνσταντίνος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, καθώς η ίδια δεν πρόλαβε.
