Η πεδιάδα της Λαγκάδας του δήμου Χερσονήσου, που διασχίζει ο ποταμός Αποσελέμης, ήταν ένας ειδυλλιακός τόπος με ξεχωριστή ομορφιά και πλούσια βλάστηση. Τώρα το τοπίο έχει αλλάξει λόγω του φράγματος του Αποσελέμη, που προκάλεσε τις έντονες αντιδράσεις των κατοίκων της περιοχής του δήμου Χερσονήσου, οικολογικών οργανώσεων και επιστημονικών ιδρυμάτων. Παρ' όλα αυτά, η κατασκευή του φράγματος κρίθηκε αναγκαία, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα ύδρευσης του Ηρακλείου και του Λασιθίου.
Το χωριό έχει σβήσει, όμως τουλάχιστον θα περισωθεί το βυζαντινό εκκλησάκι που τιμάται στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη. Γύρω του θα κατασκευαστεί ένα στηθαίο, που θα το προστατεύσει από τον καταποντισμό. Το εκκλησάκι αυτό του 14ου αιώνα έχει υπέροχες τοιχογραφίες, που χρονολογούνται μεταξύ του 1436 και του 1453, και είναι από τις σπάνιες φορές που αποτυπώνονται και τα ονόματα των αγιογράφων Μανουήλ και Ιωάννη Φωκά, στην επιγραφή που διασώζεται.
Το εκκλησάκι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης του 14ου αι.«Ανεκαινίσθη και ανιστορήθη ο θείος και πάνσεπτος ναός των Αγίων θεοστέπτων βασιλέων και εισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης δια συνδρομής και εξόδου κόπου και μόχθου του ευλαβέστατου ιερέως Ις... Μ... και της θυγατρός αυτού Μαρίας, επί της βασιλείας κυρού Ιωάννου και Παλαιολόγου και αυτοκράτορος Ρομέων εις έτους 6954 Σεπτεμβρίου Β. διά χειρός καμού αμαρτολού και άτεχνου Μανουήλ και Ιωάννου των Φωκά. Εύχεσαι υπέρ οιμών διά Κύριον αμήν αμήν».
Οι ίδιοι αγιογράφοι Μανουήλ και Ιωάννης Φωκάς έχουν ζωγραφίσει τις τοιχογραφίες και στο ναό του Αγίου Γεωργίου στην Έμπαρο, καθώς και στο ναό του Αγίου Γεωργίου στην Απάνω Σύμη.
Τμήμα ανασκαφών σε αγροικία.Δίπλα από την εκκλησία ανακαλύφθηκε πρόσφατα αρχαϊκή αγροικία του 4ου π.Χ. αιώνα, στην οποία διενεργούνται ήδη ανασκαφές. Δυστυχώς, το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, που βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της Λαγκάδας, δε θα περισωθεί. Η μοίρα που το θέλει να στοιχειώσει στο βυθό της λίμνης που θα δημιουργηθεί εδώ, όπως και ολόκληρο το χωριό Σφεντύλι.
Το τζάκι δε θα ξαναδώσει τη θαλπωρή του τα βράδια του χειμώνα.Η ιστορία του χωριού
Το Σφεντύλι έχει μια ιστορία που αρχίζει από τα χρόνια του μεσαίωνα. Το 1248 αποτελούσε ιδιοκτησία της Επισκοπής Χερσονήσου, όπως αναφέρεται στο κατάστιχο των Εκκλησιών και Μοναστηριών. Εκείνα τα χρόνια η Επισκοπή το ενοικίαζε σε ακτήμονες προς 6 υπέρπυρα το χρόνο.
Τα πορτοπαράθυρα έκλεισαν αναμνήσεις πολλών χρόνων.Η ονομασία του χωριού Σφεντύλι οφείλεται στο όνομα του πρώτου οικιστή. Το επώνυμο Σφεδήλος είναι μαρτυρημένο σε επιγραφή στην εκκλησία του Μιχαήλ Αρχαγγέλου στο χωριό Πρινές της επαρχίας Σελίνου των Χανίων. Στα χρόνια της βενετοκρατίας το χωριό αναφέρεται το 1577 από το Βενετό μηχανικό δημοσίων έργων Fr. Barozzi. Με την ονομασία Sfendigli αναφέρεται επίσης το 1583 στην απογραφή που έκανε ο Πέτρος Καστροφύλακας με 78 κατοίκους.
Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, στην απογραφή που έκαναν οι νέοι κατακτητές το 1671 το χωριό αναφέρεται με την ονομασία Isfendil με 9 χαράτσα, τους κεφαλικούς φόρους που πλήρωναν οι Κρητικοί στους Τούρκους, από τους οποίους εξαιρούντο οι ανάπηροι, οι κληρικοί και τα παιδιά.
Οι τρεις τελευταίοι κάτοικοι που αρνούνται να εγκαταλείψουν το χωριό.Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το Σφεντύλι είχε μετατραπεί σε τουρκοχώρι, καθώς οι Τούρκοι έποικοι καταλάμβαναν τα εύφορα πεδινά εδάφη και, όπως φαίνεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834, στο χωριό κατοικούσαν μόνο 8 χριστιανικές οικογένειες.
Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Τούρκους, στο Σφεντύλι η ζωή ξανανθίζει και το 1909 χτίζεται η εκκλησία του Αγίου Θεοδώρου Τήρωνος, που η μνήμη του εορτάζεται στις 17 Φεβρουαρίου.
Στα έρημα σοκάκια διαφεντεύει τώρα μόνο ο αέρας.Το 1920 το Σφεντύλι υπάγεται διοικητικά στον αγροτικό δήμο Ποταμιών με 113 κατοίκους και έχει τότε το μεγαλύτερο αριθμό κατοίκων σε σχέση με τις προγενέστερες και μεταγενέστερες απογραφές. Χαρακτηριστικά στην απογραφή του 1971 είχε 66 κατοίκους.
