Είναι γνωστό σε όλους ότι η σύγχρονη γεωργική πρακτική εξαρτάται από τα χημικά λιπάσματα που περιέχουν τα βασικά θρεπτικά στοιχεία, δηλαδή το άζωτο, το φώσφορο και το κάλιο. Από αυτά μόνο το άζωτο ανακυκλώνεται μέσα από φυσικές διεργασίες (κύκλος αζώτου), ενώ το κάλιο και ο φώσφορος είναι διαθέσιμα στον πλανήτη σε πεπερασμένη ποσότητα, καθώς προέρχονται από διαδικασίες εξόρυξης.
Αυτό συνεπάγεται ότι κάποια στιγμή (μερικοί επιστήμονες την τοποθετούν στα τέλη του αιώνα και άλλοι πολύ νωρίτερα) οι πηγές των στοιχείων αυτών θα εξαντληθούν.
Η εύρεση και αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών αποτελεί πλέον μια από τις σημαντικότερες προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι μόνο.
Την ίδια στιγμή, η ενεργειακή αξιοποίηση της βιομάζας μέσω διεργασιών καύσης, αεριοποίησης ή πυρόλυσης απαιτεί δραστική μείωση της υγρασίας. Η χρήση συμβατικής τεχνολογίας ξήρανσης, με την κατανάλωση ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση τόσο του οικονομικού, όσο και του περιβαλλοντικού οφέλους της διεργασίας.
Σε αυτά τα δύο σημαντικά θέματα και με επίκεντρο τα ελαιοτριβεία έρχεται να δώσει λύσεις το πρόγραμμα Fertenergy, που συγχρηματοδοτείται από τις εταιρείες Enviroplan Α.Ε., Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Πεζών και Ανέλιξης Συμβουλευτική Ο.Ε., αλλά και από τη Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας.
Στο πρόγραμμα, συνολικού προϋπολογισμού 600.000 €, συμμετέχουν ως υπεργολάβοι το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (Τμήμα Χημικών Μηχανικών, καθηγήτρια Α. Ζαμπανιώτου) και το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Κρήτης (Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων, δρ. Θ. Μανιός).
Αντικείμενο του έργου είναι η ανάπτυξη και αξιολόγηση - περιβαλλοντικά και οικονομικά - μιας διαδικασίας που θα επιτρέπει τη μετατροπή των υπολειμμάτων και παραπροϊόντων που παράγονται από τα ελαιοτριβεία (καθώς και άλλων αγροτικών υπολειμμάτων) σε στερεά βιοκαύσιμα (βιομάζα), που μπορούν να αξιοποιηθούν στην παραγωγή ανανεώσιμης ηλεκτρικής και θερμικής ενέργειας, καθώς και σε λιπάσματα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στη γεωργία. Κεντρικό καινοτόμο στοιχείο της διαδικασίας είναι η αξιοποίηση της πλέον διαθέσιμης πηγής ενέργειας στην Ελλάδα - και γενικά στη Μεσογειακή λεκάνη - αυτή του ήλιου, και της από αυτή πηγάζουσας τεχνολογίας της ηλιακής ξήρανσης.
Για το σκοπό αυτό κατασκευάστηκε στο ελαιοτριβείο της ΕΑΣ Πεζών στο Αλάγνι η πιλοτική μονάδα του έργου, δηλαδή ένα θερμοκήπιο με ειδική διαμόρφωση στο εσωτερικό, ώστε να μπορεί να λειτουργήσει ως ηλιακό ξηραντήριο.
Επίσης, με οδηγίες και σχέδια της Enviroplan A.E. και του ΤΕΙ Κρήτης, κατασκευάστηκε σε μηχανουργείο της περιοχής Αρκαλοχωρίου ένα σύστημα ανάδευσης, με πληθώρα αυτοματισμών και δυνατότητες προσαρμογής σε διαφορετικά υλικά και απαιτήσεις λειτουργίας.
Η δυναμικότητα της μονάδας αναμένεται να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του ελαιοτριβείου της ΕΑΣ Πεζών για διάθεση των αποβλήτων που αυτή παράγει, και ιδιαίτερα του κατσίγαρου.
Ο κατσίγαρος αποτελεί, άλλωστε, την πρώτη ύλη παραγωγής των λιπασμάτων στην υπό αξιολόγηση διαδικασία, καθώς συγκεντρώνει ιδιαίτερα υψηλές ποσότητες των τριών θρεπτικών στοιχείων.
Συγκεκριμένα, κάθε κυβικό μέτρο κατσίγαρου περιέχει περίπου 3,0 kg καλίου, 1,5 kg αζώτου και 1,0 kg φωσφόρου. Περιέχει βέβαια και εξαιρετικά σημαντικές ποσότητες από φαινόλες, που είναι ιδιαίτερα φυτοτοξικές. Για το λόγο αυτό, όταν η διαδικασία της ξήρανσης του κατσιγάρου πάνω σε κτηνοτροφικά υπολείμματα (κοπριές) ολοκληρωθεί, ακολουθεί η κομποστοποίηση (εικόνα 4) του μείγματος που έχει προκύψει, με στόχο την αποδόμηση των φαινολών.
Έτσι, για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκε κοπριά χοίρων με μέση συγκέντρωση αζώτου, καλίου και φωσφόρου επί ξηρού βάρους αντίστοιχα 1,7%, 0,7% και 0,4%, στην οποία, μετά από τη διεργασία που αναφέρθηκε παραπάνω, προέκυψε τελικό προϊόν με συγκεντρώσεις 5,6%, 12,4% και 3,5%. Η χρήση του προϊόντος αυτού σε καλλιέργειες κηπευτικών έχει μέχρι στιγμής δώσει αντίστοιχα αποτελέσματα (ίσως και ελαφρώς καλύτερα) σε σχέση με τη χημική λίπανση.
Η λειτουργία της πιλοτικής μονάδας αναμένεται να βοηθήσει στην παραγωγή ακόμα καλύτερης ποιότητας προϊόντων, αλλά και να επιτρέψει να γίνει μια ουσιαστική περιβαλλοντική και οικονομική αξιολόγηση των διεργασιών. Ειδικά η οικονομική αξιολόγηση απαιτείται ώστε να εκτιμηθεί με ακρίβεια το κόστος παραγωγής και με βάση αυτή και η τιμή του παραγόμενου προϊόντος.
Σε περίπτωση που κάποιος θα ήθελε να ενημερωθεί πληρέστερα για το έργο αυτό και τα αποτελέσματά του μπορεί να παρακολουθήσει την ειδική ημερίδα που πραγματοποιείται στο Εμποροβιομηχανικό Επιμελητήριο Ηρακλείου σήμερα Παρασκευή 24 Ιουλίου και ώρα 18:00, αλλά και στην ημέρα ελεύθερης πρόσβασης και επίδειξης (open day), που θα πραγματοποιηθεί στο ελαιοτριβείο της ΕΑΣ Πεζών στο Αλάγνι τη Δευτέρα 27 Ιουλίου, από τις 09:00 μέχρι και τις 13:00.
