Ο χωρισμός είναι μια δύσκολη και καθόλου ευχάριστη υπόθεση για τα μέλη της οικογένειας. Κυρίως όμως για τα παιδιά, πολλά από τα οποία αισθάνονται να πλήττονται από το τέλος της σχέσης των γονιών τους.
Στη σημερινή ελληνική κοινωνία τα διαζύγια αποτελούν μια πραγματικότητα με αυξητικές τάσεις, αφού όλο και περισσότερα ζευγάρια αποφασίζουν να λύσουν τα δεσμά του γάμου τους, έχοντας πια χάσει κάθε επικοινωνία μεταξύ τους ή και λόγω οικονομικών προβλημάτων. Τάση την οποία επιβεβαιώνουν και τα νούμερα, αφού, σύμφωνα με το Ληξιαρχείο Ηρακλείου, το 2010 είχαμε 206 διαζύγια, 178 το 2011, 229 το 2012, 386 το 2013, 327 το 2014, ενώ ήδη μέσα στους 4 πρώτους μήνες της χρονιάς που διανύουμε έχουν φτάσει τα 93. Μακροπρόθεσμα, πέρα από το πρόβλημα υπογεννητικότητας, η χώρα μας πιθανότατα να βρεθεί αντιμέτωπη και με την αύξηση των μονογονεϊκών οικογενειών.
Υπάρχουν παιδιά που στην πλειονότητά τους τόσο την περίοδο του χωρισμού των γονιών τους όσο και αργότερα, στην ενήλικη ζωή τους, θα συνεχίσουν τη ζωή τους ομαλά, χωρίς ιδιαίτερες επιρροές. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζει το πώς έχουν προετοιμάσει το παιδί κατά την διάρκεια του διαζυγίου οι ίδιοι οι γονείς του. Ωστόσο, συναντάμε και παιδιά τα οποία από την πρώτη στιγμή, αλλά και αφού γίνουν ενήλικοι, βιώνουν την όλη κατάσταση τραυματικά και επώδυνα.
Τα μικρά παιδιά, συνήθως, δεν μπορούν να κατανοήσουν γιατί ο μπαμπάς και η μαμά δεν μπορούν να είναι πια μαζί κάτω από την ίδια στέγη, αλλά να ζουν χωριστά. Έτσι, λοιπόν, νιώθουν πληγωμένα, φοβισμένα, απογοητευμένα. Θυμώνουν με τους γονείς τους, αλλά πολλές φορές και με τον εαυτό τους, πιστεύοντας συχνά πως εκείνα προκάλεσαν το χωρισμό. Ενοχή η οποία μετέπειτα σε κάποια μπορεί να έχει καταστροφικά αποτελέσματα, καθώς μπορεί να οδηγήσει σε χαμηλή αυτοεκτίμηση, χρόνια κατάθλιψη και αντικοινωνική συμπεριφορά, ενώ όπως έχει παρατηρηθεί, σύμφωνα με έρευνες και μελέτες, άλλα παιδιά εκδηλώνουν τη στενοχώρια τους για το διαζύγιο των γονιών τους με οξυθυμία και επιθετικότητα, ενώ κάποια παρουσιάζουν ακόμα και διαταραχές στον ύπνο, στο φαγητό, στη νυχτερινή ενούρηση ή και άγχος ανάλογα με το χαρακτήρα τους.
Το παιδί-"μπαλάκι"
Σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, όπως έχει παρατηρηθεί, παρά τη στεναχώρια και το θρήνο που βιώνουν για την απουσία του γονέα που φεύγει από το σπίτι, τα παιδιά καλούνται να παίξουν το ρόλο του ειρηνοποιού ανάμεσα σε δύο αντιμαχόμενες και σε συνεχή σύγκρουση πλευρές. Άλλα πάλι πρέπει να ασχοληθούν με τους γονείς τους, που ξαφνικά δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις καθημερινές τους υποχρεώσεις, όπως το να έχουν στην ώρα τους το μεσημεριανό φαγητό ή να τα βοηθήσουν με το σχολικό διάβασμα. Πολλά από αυτά έρχονται στη δύσκολη θέση, ειδικά στην περίπτωση ενός όχι και τόσο ειρηνικού και συναινετικού χωρισμού, να ακούν δυσάρεστα σχόλια από τη μάνα προς τον πατέρα και αντίστροφα, γεγονός που μπορεί να "σημαδέψει" την προσωπικότητά τους εφ' όρου ζωής, με συνέπεια να γίνονται αυτό που λέμε "κλειστοί" χαρακτήρες και να μην μπορούν να ενταχθούν εύκολα στο κοινωνικό σύνολο.
Σε κάθε περίπτωση, η επίδραση του διαζυγίου στην κοινωνική και συναισθηματική τους προσαρμογή είναι εμφανής. Επίδραση που όμως μπορεί να έχει σημαντικές διαφοροποιήσεις ανάλογα με το φύλο, την ηλικιακή ομάδα, τον τόπο διαμονής, την ηλικία που βίωσαν το χωρισμό, τη σχέση που διατηρούν με τους δύο γονείς, τη σχέση των γονιών μετά το διαζύγιο και την ποιότητα της ερωτικής τους ζωής. Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει η ιδιοσυγκρασία, η προσωπικότητα του κάθε παιδιού, όπως και το πόσο το ίδιο "επιτρέπει" στον εαυτό του να βιώνει τόσο δύσκολα αυτό το γεγονός.
Ποιος είναι τελικά ο ρόλος του πατέρα στο μεγάλωμα του παιδιού; Έχουν γραφτεί πολλά για το ρόλο της μητέρας στην εξέλιξη του παιδιού, όχι όμως και για το ρόλο του πατέρα, ο οποίος αγνοήθηκε για πολύ καιρό. Είναι αλήθεια ότι όπως αναπτύχθηκε η κοινωνία μας με τη μητέρα στο σπίτι και τον πατέρα στη δουλειά, η κατανομή των ρόλων κάθε φύλου καθορίστηκε ανάλογα με τις πολιτισμικές, κοινωνικές και ιδεολογικές συνθήκες.
Στην εποχή μας, όμως, έχουμε ν' αντιμετωπίσουμε νέα φαινόμενα που φέρνουν στην επιφάνεια τον παραγκωνισμένο ρόλο του πατέρα. Όπως το ότι η γυναίκα τη σήμερον ημέρα εργάζεται τις ίδιες ή και περισσότερες ώρες με τον πατέρα, με αποτέλεσμα την ανάγκη ανακατανομής των ρόλων σε σχέση με τη φροντίδα των παιδιών. Από τη στιγμή που εντατικοποιήθηκαν οι έρευνες πάνω στο ρόλο του πατέρα στην ανάπτυξη των παιδιών, η πατρική αποστέρηση θεωρείται πια από τους ειδικούς εξίσου σημαντική με τη μητρική. Σύμφωνα με μελέτες, έχει ποικίλες επιπτώσεις στην εξέλιξη και την προσωπικότητα των παιδιών, επιπτώσεις διαφορετικές στα αγόρια και στα κορίτσια. Η παρουσία του πατέρα είναι απαραίτητη για τη σεξουαλική ταυτοποίηση, την πνευματική εξέλιξη, την ωρίμαση της προσωπικότητας, αλλά και για την υγιή ψυχοσωματική εξέλιξη τόσο των αγοριών όσο και των κοριτσιών. Μαζί με τη μητέρα καλείται να δείξει πώς λειτουργεί μια οικογένεια, στην οποία χρειάζεται και η πατρική και η μητρική φροντίδα.
Χωρισμένοι γονείς: Πώς πρέπει να σταθούν απέναντι στο παιδί
Κι όμως οι χωρισμένοι σύζυγοι μπορούν να βοηθήσουν να σταματήσει η ζημιά από τη διαχείριση της δικής τους συμπεριφοράς τόσο πριν όσο και μετά την υπογραφή του διαζυγίου, προσπαθώντας κυρίως να καταλάβουν τι νιώθουν τα παιδιά τους.
Το σπουδαιότερο είναι να βρίσκονται και οι δύο γονείς δίπλα στο παιδί τους, αλλά να αποφεύγουν να βιώνει το παιδί τις μεταξύ τους εντάσεις. Να έχουν σταθερότητα και ποιότητα στην επαφή και την επικοινωνία μαζί του, ώστε το παιδί να νιώσει ασφάλεια και να προσαρμοστεί όσο γίνεται πιο ομαλά στη νέα του καθημερινότητα. Αλλά κυρίως να διώξει από πάνω του την ενοχή.
Συγκεκριμένα, όπως τόνισε ο κλινικός ψυχολόγος κ. Νίκος Παπανικολάου, «όταν οι γονείς έχουν πια καταλήξει στην απόφαση ότι θα χωρίσουν, θα πρέπει να μιλήσουν για αυτό το θέμα στο παιδί, σε όποια ηλικία και αν είναι αυτό. Χρησιμοποιώντας την κατάλληλη γλώσσα, μιλώντας του και οι δύο μαζί. Κυρίως όμως το απενοχοποιούμε, εξηγώντας του πως δεν ευθύνεται σε καμία περίπτωση εκείνο για την απόφασή μας και για την όλη κατάσταση. Και πως από εδώ και πέρα θα είναι μερικές ημέρες με τον μπαμπά και τις υπόλοιπες με τη μαμά. Ότι θα συνεχίσουμε να είμαστε πάντα δίπλα του, όπως ήμασταν μέχρι τώρα, ξεκαθαρίζοντάς του πως ήταν προϊόν αγάπης, πράγμα πολύ βασικό για το παιδί να το καταλάβει».
Μαρία Αντωνογιαννάκη
