Για την... αθόρυβη βία στις οικογενειακές σχέσεις, τα μικρά, καθημερινά, αναίμακτα εγκλήματα που καθορίζουν τις ζωές μας μιλάει στη "Νέα Κρήτη", με αφορμή τη θεατρική παράσταση "Πελεκάνος", την οποία σκηνοθετεί και παρουσιάζει αυτές τις μέρες στο Ηράκλειο, ο Δημήτρης Φοινίτσης.
Ο Ηρακλειώτης σκηνοθέτης αναφέρεται στα επίκαιρα μηνύματα της παράστασης που έγραψε το 1907 ο σπουδαίος Σουηδός Γιόχαν Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, προσκαλώντας το κοινό της πόλης της καρδιάς του, όπως λέει, να την παρακολουθήσει και να προβληματιστεί από τα παναθρώπινα ζητήματα που πραγματεύεται. Δεν παραλείπει να αναφερθεί στις δυσκολίες που συναντά ένας καλλιτέχνης για να δημιουργήσει, καθώς βρίσκεται μπροστά του το τοίχος της γραφειοκρατίας
Παραστάσεις θα δίνονται μέχρι και τη Δευτέρα 11 Μαΐου στο Θέατρο Κρήτης.
Συνέντευξη στην Όλγα Μανιουδάκη
Με την Ομάδα Παραστατικών Τεχνών "Πρόταση", της οποίας είστε και ιδρυτικό μέλος, επιστρέφετε στον τόπο σας, το Ηράκλειο, για να μας παρουσιάσετε τον "Πελεκάνο" του Στρίντμπεργκ. Μιλήστε μας λίγο γι' αυτήν την παράσταση.
«Πρόκειται για το τέταρτο - κατά σειρά - έργο δωματίου (opus IV) του κορυφαίου Σουηδού δραματουργού Γιόχαν Άουγκουστ Στρίντμπεργκ, το οποίο συγκεντρώνει όλη την πικρία και την άσχημη εμπειρία που είχε ο ίδιος στο οικογενειακό του περιβάλλον. Η δική μου ανάγνωση είναι άκρως σημερινή και ελληνοκεντρική. Επικεντρώνεται στη διάλυση του οικογενειακού θεσμού. Η παράσταση ξεκινάει "μετά" το έργο. Οι ηθοποιοί μέσα από τους ρόλους της Μητέρας, του Γιου και της Κόρης αλληλοσπαράζονται ενθυμούμενοι όσα οδυνηρά βίωσαν. Η μνήμη των γεγονότων θεριεύει κάθε βράδυ στο θλιβερό διαμέρισμα των ηρώων. Πρόκειται για ένα παιχνίδι μίσους και εκδίκησης που έχει εφεύρει ο Γιος για να αποκαταστήσει τη μνήμη του χαμένου πατέρα και να τακτοποιήσει προσωπικά απωθημένα, απαλύνοντας κακοφορμισμένες πληγές. Ωθεί, ή καλύτερα εξαναγκάζει τη Μητέρα του να "ξαναπαίξει" όσα εγκληματικά διέπραξε με απώτερο σκοπό να συνειδητοποιήσει τα λάθη της, να "σωφρονιστεί" και με άμεσο στόχο να εξασφαλίσει η ίδια τη σίτισή της. Η Μητέρα θα φάει την κονσέρβα της μόνο εάν παίξει "καλά" το ρόλο της. Αυτόν της ζωής και των έργων της. Η παράσταση μιλάει για την αγριότητα και την παραφροσύνη.
Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος που παρουσιάζω αυτό το θεατρικό έργο στον τόπο μου. Ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Κρήτη και χαίρομαι που το συστήνουμε με αυτόν το λοξό τρόπο στο κοινό».
Ζούμε σε μια κοινωνία που οι δεσμοί της οικογένειας είναι, ή τουλάχιστον θέλουμε να λέμε πως είναι, ισχυροί. Στον "Πελεκάνο" ο Στρίντμπεργκ μιλά για την αποσύνθεση του οικογενειακού θεσμού. Πόσο επίκαιρο είναι το έργο του και τι κοινά μπορούμε να βρούμε με την οικογένεια στην Ελλάδα της κρίσης;
«Φρονώ πως ο πυρήνας του είναι ανέγγιχτος ως τώρα και εξαιρετικά επίκαιρος. Αν και έργο του 1907, μεταφέρει ακόμη αναλλοίωτα τα συγγραφικά χαρίσματα του δημιουργού. Και βεβαίως τα πανανθρώπινα ζητήματα που χαρακτήρισαν την τρίτη, κυρίως, περίοδο της δραματουργίας του: τον έρωτα και το θάνατο, τη σεξουαλικότητα, το ζόφο και τη βία στις οικογενειακές σχέσεις. Δυστυχώς, αυτή η βία ενυπάρχει σε καθημερινή βάση και στις δικές μας οικογένειες. Συνήθως αθόρυβα. Αυτά τα μικρά, καθημερινά, αναίμακτα εγκλήματα καθορίζουν τις ζωές μας. Πόσοι γονείς εξασφάλισαν μια ζωή δίχως τέτοια ψυχικά βαρίδια στα παιδιά τους; Εγώ, προσωπικά, δε γνωρίζω κανέναν και ας διατείνεται ότι προσέφερε τα πάντα. Η πρόθεση από την πραγματικότητα απέχει έτη φωτός, ειδικά σε ζητήματα διαμόρφωσης χαρακτήρα. Η βία θριαμβεύει κάθε ώρα. Ακόμα και η χειροδικία σε πιο κλειστές κοινωνίες καλά κρατεί. Εκεί που οι άνθρωποι δε λύνουν τις διαφορές τους με το διάλογο αλλά με το νταηλίκι και τα μπράτσα. Καταλαβαίνετε τι εννοώ... Τα παιδιά είναι τα πρώτα θύματα! Η παράσταση καθρεφτίζει αυτό το αίσχος. Εύχομαι όταν ο θεατής δει κομμάτια αυτής της ασίγαστης προβληματικής να μπει άμεσα στη διαδικασία να σταματήσει και να αλλάξει προς την κατεύθυνση της αληθινής αγάπης, αν δεν το έχει κάνει ήδη. Η αγάπη δεν ενέχει βία. Ούτε σωματική ούτε ψυχολογική».
Έχοντας ζήσει και δουλέψει για πολλά χρόνια στην Αθήνα, πώς κρίνετε την πολιτιστική κουλτούρα της Κρήτης; Υπάρχουν οι συνθήκες για τους καλλιτέχνες να δουλέψουν στην περιφέρεια;
«Για να είμαι ειλικρινής, δεν έχω ακόμη σχηματίσει μια ολοκληρωμένη εικόνα. Είμαι μόλις οκτώ μήνες εδώ και βρίσκομαι στο στάδιο της γνωριμίας και της παρατήρησης. Εκείνο που είναι ξεκάθαρο για μένα, εστιάζεται στην εκκωφαντική έλλειψη θεσμοθετημένων δομών και έμπρακτης υποστήριξης από την Πολιτεία. Θεωρώ πως πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα στα τοπικά σχήματα. Χώροι για δοκιμές και παρουσιάσεις των εργασιών των καλλιτεχνικών σχημάτων. Το τονίζω: των καλλιτεχνικών! Και χώροι πλέον υπάρχουν στην πόλη μας. Ίσως οι πλέον άρτιοι και εξοπλισμένοι της χώρας. Αναφέρομαι στις εξαιρετικές δυνατότητες του Νέου Πολιτιστικού και Συνεδριακού Κέντρου Ηρακλείου. Μπορεί να γίνουν εξαιρετικά πράγματα εκεί, μεγάλης εμβέλειας. Αρκεί να υπάρχει δημοτική βούληση και η υλοποίηση φιλόδοξων πρότζεκτ. Είναι αποκαρδιωτικό να προσπαθείς εναλλακτικά και να έχεις να αντιμετωπίσεις το θεριό της γραφειοκρατίας, της κωλυσιεργίας, της ανευθυνότητας από τους ιθύνοντες - στα χαρτιά "ιθύνοντες". Η σύγχρονη τέχνη στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι σοβαρό εξαγώγιμο προϊόν λόγω συγκεκριμένης πολιτιστικής πολιτικής. Εδώ; Ύπνος βαθύς και αναρίθμητες τρικλοποδιές».
Πείτε μας λίγα λόγια για την ομάδα σας. Ποιος είναι ο σκοπός και το όραμα της "Πρότασης";
«Η Ομάδα "Πρόταση" δουλεύει ακατάπαυστα από το 2005 που συγκροτήθηκε στην Αθήνα, από επαγγελματίες του θεάτρου. Έχει παρουσιάσει διάφορες δράσεις σε πολλά μέρη της χώρας και σε μη θεατρικούς χώρους. Δημιουργούμε και εκτός πρωτεύουσας. Παλεύουμε χωρίς πλάτες. Χωρίς ιμπρεσάριους, μακριά από τα κατεστημένα. Πλησιάζουμε τις 30 δουλειές μέχρι τώρα, δίχως να έχουμε ζητήσει ποτέ επιχορήγηση από το κράτος. Η "χειροτεχνία" είναι το φόρτε μας. Εκεί εξασκηθήκαμε με τα μηδαμινά μέσα που είχαμε και έχουμε στη διάθεσή μας. Δεν το βάζουμε κάτω. Διαθέτουμε όραμα και πίστη στο νέο, το διαφορετικό, το πειραματικό. Ο πειραματισμός όχι ως αυτοσκοπός, αλλά ως όραμα καλλιτεχνικό. Ελπίζω αυτό να μας το αναγνωρίσει το κοινό στον τόπο μου και να παραμείνω εδώ όσο περισσότερο γίνεται. Αγαπώ το νησί μου και νιώθω γαλήνη όταν το επισκέπτομαι. Έλειπα 21 χρόνια. Νιώθω ευφορία που γύρισα πίσω και συνεχίζω εδώ την τέχνη μου. Με τα όποια λιγοστά μέσα, αλλά με τίμια μέσα».
Ποια είναι τα επόμενα καλλιτεχνικά σχέδιά σας;
«Με την Ομάδα "Πρόταση" θα πάρουμε μέρος τον Ιούνιο στο φεστιβάλ "Αθέατη Πόλη", που θα γίνει φέτος για πρώτη φορά στα ενετικά τείχη του Ηρακλείου. Θα παρουσιάσουμε μια δράση που την ονομάζω "Στη θέα των λέξεων: Ηράκλειο". με λογοτεχνικά κείμενα γραμμένα για το Μεγάλο Κάστρο από εμβληματικές πένες του 20ού αιώνα. Η δράση θα λάβει χώρα γύρω από τον τάφο του μεγαλύτερου συγγραφέα της Κρήτης, του Νίκου Καζαντζάκη, στον προμαχώνα Μαρτινέγκο. Και το Σεπτέμβρη θα ανεβάσω έναν αγαπημένο κλασικό μονόλογο σε έναν ξεχωριστό χώρο που δε θα ήθελα να αποκαλύψω ακόμη. Αμέσως μετά θα παιχτεί σε ένα υπέροχο μουσείο στην Αθήνα, στη γειτονιά των ονείρων, στην Πλάκα. Ελπίζω μετά να κάνω αυτά που έχω κατά νου, εδώ στο Ηράκλειο, την πόλη της καρδιάς μου. Σε αξιοπρεπείς συνθήκες και με ικανούς συνεργάτες...».
Από το σανίδι... στα έδρανα
Ηθοποιός, συγγραφέας, δημοσιογράφος, σκηνοθέτης. Έχετε καταπιαστεί με πολλούς ρόλους. Ποιος είναι αυτός που σας εκφράζει περισσότερο;
«Τα τελευταία πέντε χρόνια ανακάλυψα μια ιδιότητα που με εκφράζει επίσης βαθιά, αυτήν της διδασκαλίας. Έτσι βρέθηκα στη γενέθλια πόλη. Διορίστηκα αναπληρωτής καθηγητής Θεατρικής Αγωγής στα εδώ σχολεία. Απολαμβάνω, λοιπόν, τη χειμαρρώδη αγάπη των μαθητών μου και τους την επιστρέφω στο διπλάσιο μέσω του θεάτρου σε καθημερινή βάση. Το θέατρο με εκφράζει, γενικώς και ειδικώς. Είτε γράφοντας έργα είτε σκηνοθετώντας είτε παίζοντας ή διδάσκοντας. Το θέατρο είναι το διεισδυτικότερο κάτοπτρο που καθρεφτίζει τον άνθρωπο στο ακέραιο. Και σε βάθος αποκαλυπτικό. Η αντανάκλασή του μοιάζει ακόμη μαγική στα μάτια μου».
Όλγα Μανιουδάκη
