Από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε αυτός ο μαραθώνιος των διαπραγματεύσεων Ελλάδας - δανειστών, η μόνιμη επωδός των στελεχών της κυβέρνησης είναι ότι "αναζητούμε έναν έντιμο συμβιβασμό".
Του Γιώργου Ψαρουλάκη
Είναι ενδιαφέρον να δούμε λίγο τι σημαίνει αυτός ο έντιμος συμβιβασμός, το περιεχόμενο που θα μπορούσε να έχει και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναζητείται "εντιμότητα".
Και εν κατακλείδι, αν είναι δυνατός κάποιος "έντιμος" συμβιβασμός.
Η Ευρώπη, σήμερα
Εξαρχής, είχα επισημάνει (όπως και άλλοι σχολιαστές) ότι η "διαπραγμάτευση" που θέλει να κάνει ο ΣΥΡΙΖΑ με τον τρόπο που θέλει να την κάνει και (κυρίως) με τις στοχεύσεις της, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία.
Είχα επισημάνει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο, ότι η Ευρώπη στην οποία ζούμε, η Ευρώπη που δημιούργησαν οι συνθήκες του Μάαστριχτ και αυτές που ακολούθησαν, δεν υπάρχουν "έντιμες συμφωνίες". Υπάρχει μια μονοδιάστατη, μονολιθική, ουσιαστικά εμμονική, εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων οικονομικών πολιτικών που βρίσκονται καταγεγραμμένες στις συνθήκες - οπότε δε μπορεί κανείς να κατηγορήσει καν τους Ευρωπαίους για "κρυφές ατζέντες" στο θέμα αυτό.
Τις ίδιες πολιτικές εφαρμόζουν (ή προσπαθούν να εφαρμόσουν) παντού. Σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της ηπείρου. Σε κάποιες χώρες αυτό ήταν πιο εύκολο, γιατί βρήκαν μια χώρα διαλυμένη μετά την κατάρρευση του προηγούμενοι πολιτικοοικονομικού οικοδομήματος (στις ανατολικές, που έχουν γίνει νεοφιλελεύθερες κολάσεις μέσα σε λίγα χρόνια) σε κάποιες με λιγότερη ευκολία και πιο αργά. Ιδιαίτερα σε εκείνες που έχουν πιο μεγάλο και πλήρες "κοινωνικό κράτος". Βεβαίως σε αυτήν την κατηγορία ανήκε η Γερμανία, η οποία είναι μια εντυπωσιακή εξαίρεση: είναι εκείνη που αποδόμησε περισσότερο και πιο επιτυχημένα το κοινωνικό της κράτος και εκείνη που μείωσε περισσότερο τις αμοιβές. Το 2000 οι αμοιβές στην Γερμανία ήταν μετά την Ελβετία, οι υψηλότερες στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Σήμερα ο μέσος μισθός της Γερμανίας βρίσκεται στην 9η θέση και... μετάσεις υποχώρησης.
Γιατί γίνεται αυτό; Γιατή η Ευρώπη αποφάσισε να διαλύσει το "καμάρι" της, την ειδοποιό της διαφορά απ' όλο τον "πολιτισμένο" κόσμο, το πλούσιο και γενναιόδωρο κοινωνικό της κράτος και τις δωρέαν παροχές προς τους πολίτες; Μα, είναι απλό: η Ευρώπη σήμερα, εφαρμόζει με τα μπούνια νεοφιλελεύθερες πολιτικές, προκειμένου οι Ευρωπαίοι επιχειρηματίες να είναι ανταγωνιστικότεροι έναντι των ασιατών και λοιπών "αναδυόμενων".
Και για να μην κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας, δεν είναι μόνο "ευρωπαϊκό" το θέμα: σε όλο τον κόσμο εφαρμόζονται οι ίδιες πολιτικές. Στην Βραζιλία λ.χ. η κυβέρνηση που επίσης (όπως ο ΣΥΡΙΖΑ) δηλώνει "αριστερή", έχει... εξαιρετική επιτυχία στην εφαρμογή νεοφιλελεύθερων πολιτικών, που μεγαλώνουν το "χάσμα" ανάμεσα στις φαβέλες και στην "καλή κοινωνία".
Απλώς, η Βραζιλία (και η Ινδία, και η Ν.Κορέα, και το Μεξικό κλπ. κλπ.) δεν είχαν κοινωνικό κράτος άξιο λόγου για να μας φαίνεται "κάπως" η μεταστροφή. Αντίθετα, στην Ευρώπη το "χτύπημα" είναι εμφανές και θα γίνεται εμφανέστερο κάθε μέρα - θα θυμάστε ίσως την επωδό του βασιλιά της Ολλανδίας ότι "δυστυχώς, το κοινωνικό μας κράτος θα πρέπει να εξαφανιστεί".
Και είναι λογικό αυτό που συμβαίνει, διότι το πρώτο βήμα στην εγκαθίδρυση νεοφιλελεύθερων πολιτικών είναι η αποδόμηση του κοινωνικού κράτους που απαιτεί υψηλά φορολογικά έσοδα για να συντηρηθεί. Διότι για να γίνουν ανταγωνιστικές οι επιχειρήσεις, θα πρέπει να μειωθούν οι φόροι για αυτές. Και επίσης να μειωθούν και οι φόροι για τους "έχοντες και κατέχοντες" γενικώς, διότι άμα είναι να κάνεις επίδειξη δύναμης, πρέπει να την κάνεις ολοκληρωμένα! Η εφαρμογή flat tax rate (ίσου ποσοστού φόρου, ανεξαρτήτως ύψους εισοδήματος) είναι η απόλυτη επίδειξη δύναμης των εχόντων και κατεχόντων, αλλά δεν έχουν τολμήσει να την εφαρμόσουν ακόμη στις μεγάλες καπιταλιστικές χώρες της δυτικής Ευρώπης, αντίθετα την επέβαλλαν σε κάποιες της Ανατολικής, του τέως "όστμπλοκ".
Στις δυτικές χώρες επί του παρόντος μόνο μικρές μειώσεις στους ανώτερους φορολογικούς συντελεστές κάνουν, μειώνουν συνεχώς τους φόρους των επιχειρήσεων και ανοίγουν όλο και περισσότερες "τρύπες" στο σύστημα, προκειμένου να μπορούν να φοροδιαφεύγουν απολύτως νόμιμα οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι. Φυσικά πληθαίνουν κάθε μέρα τα "κίνητρα" για επιχειρήσεις: αφειδής χρηματοδότηση, επιδοτήσεις κάθε είδους, επιχειρηματικότητα με... τα χρήματα των φορολογούμενων δηλαδή. Νέα κόλπα, νεοφιλελεύθερα. Φυσικά επιτρέπουν και την λειτουργία φορολογικών "παραδείσων" εντός της ΕΕ, όπως λ.χ. του Λουξεμβούργου, όπου εκατοντάδες πολυεθνικές μεταφέρουν τις εργασίες τους και δηλώνουν μέρος του κύκλου εργσιών τους (ή και όλο τον κύκλο εργασιών, σε ορισμένες περιπτώσεις) προκειμένου να εκμεταλλεύονται το εξαιρετικά χαμηλό ποσοστό φόρου. Εδώ να ανοίξουμε μια παρενθεσούλα που επιβεβαιώνει ότι ακόμη και στα νεοφιλελεύθερα "κολλήματα", η "ορθοδοξία" υποχωρεί όταν υπάρχουν συμφέροντα: όταν κάνει το ίδιο κάποια χώρα όπου δεν έχουν τοποθετημένα κεφάλαια οι ισχυροί της Ευρώπης (λ.χ. η Κύπρος) της κάνουν... αυτό που έκαναν στην Κύπρο: ένα κανονικότατο πραξικόπημα, προκειμένου να σταματήσει να ανταγωνίζεται το Λουξεμβούργο, αλλά και την Ελβετία όπου όλοι οι Ευρωπαίοι μεγαλοσχήμονες έχουν τεράστια συμφέροντα.
Επίσης υπάρχει και το "μάντρα" των ιδιωτικοποιήσεων, τις οποίες έχουν επιβάλλει σε όλες τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης και προσπαθούν να περάσουν και στις δυτικές. Στην ανατολική Ευρώπη τα πάντα είναι ιδιωτικά, ο κόσμος πληρώνει για όλα. Σε λίγο θα πληρώνει και τον αέρα που αναπνέι και ΔΕΝ κάνω πλάκα.
Ωστόσο εδώ έχουμε μια ενδιαφέρουσα εξαίρεση: την ίδια την Γερμανία, στην οποία κρατικές είναι όχι μόνο η μεγαλύτερη τράπεζα, αλλά και μια σειρά από επιχειρήσεις που λειτουργούν κατά τα λοιπά με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Θα μου πείτε, γιατί δεν επέβαλλαν και στην Ελλάδα να λειτουργούν οι ΔΕΚΟ με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια; Μα, γιατί το θέμα δεν είναι το "κόλλημα" με τις ιδιωτικοποιήσεις, είναι να διατεθούν τα "φιλέτα" σε φίλους και ημέτερους. Εξάλλου, σε κρατική γερμανική επιχείρηση κατακυρώθηκε ο διαγωνισμός για τα ελληνικά περιφερειακά αεροδρόμια, γερμανική κρατική επιχείρηση έχει αγοράσει τον ΟΤΕ... και αυτά είναι μόνο δύο από τα πολλά παραδείγματα. Φυσικά, στην Γερμανία που κάνει ότι θέλει στην ΕΕ, ουδείς μπορεί να πει "καταργήστε τις κρατικές επιχειρήσεις" ή "ιδιωτικοποιήστε τις".
Και στην τελική δεν έχει και μεγάλη σημασία αυτό: Είναι κοινό μυστικό ότι η Siemens (που δεν είναι κρατική) αποτελεί το μεγαλύτερο χρηματοδότη των δύο κομμάτων εξουσίας στην Γερμανία και (κάτω από το τραπέζι) και των σημαντικότερων Γερμανών πολιτικών. Η διαπλοκή μεταξύ ιδιωτικού τομέα και κυβερνήσεων είναι στην "έντιμη" Ευρώπη πολύ χειρότερη από την "άτιμη" Ελλάδα, όπου η κατάσταση είναι ήδη αφόρητη και τα νομοσχέδια μέχρι πρότινος γράφονταν (όταν δεν τα έφερναν... έτοιμα οι Ευρωπαίοι) στα γραφεία των μεγαλοεπιχειρηματιών-κεφαλών του έθνους. Φανταστείτε δηλαδή τι γίνεται στην Ευρώπη. Ολες οι μεγάλες εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην ήπειρο, χρηματοδοτούν με ιδιαίτερη γενναιοδωρία πολιτικούς και κόμματα, όλοι έχουν γραφεία στις Βρυξέλλες προκειμένου να μπορούν να "χαρτζηλικώνουν" δίχως προβλήματα τους Ευρωπαίους αξιωματούχους - γενικώς, η διαφθορά είναι μια λέξη που τείνει να χάσει το νόημα της, αφού στην Ευρώπη οι διεφθαρμένοι πολιτικοί και επιχειρηματίες είναι κανόνας και μάλιστα με σχεδόν καθολική εφαρμογή.
Σε αυτήν την Ευρώπη απευθύνεται ο ΣΥΡΙΖΑ ζητώντας... δικαιοσύνη. Ναι, αντιλαμβάνεστε ελπίζω το γελοίον του πράγματος...
Η "έντιμη" πολιτική και η "αλληλεγγύη"
Γενικώς, είναι αρκούντως γελοίο να μιλάμε στην πολιτική για "εντιμότητα". Δεν είναι δυνατό οι κυβερνώντες να μιλάνε σοβαρά για "έντιμη συμφωνία" σε μια οικονομική-πολιτική διαπραγμάτευση, όπου το μόνο που μετρά είναι η επίδειξη ωμής δύναμης και το πάρε-δώσει πάνω και κάτω από το τραπέζι. Τι παναπεί δηλαδή η "επίκληση στην αλληλεγγύη των εταίρων"; Την είδαμε την αλληλεγγύη τους όταν μπήκαμε στα μνημόνια. Μια αλληλεγγύη που περιγράφεται από την παρακάτω φράση: ναι, θα σας δώσουμε ένα σκασμό λεφτά για να πληρώσετε το χρέος που δημιουργήσατε εν πολλοίς για να χρυσοπληρώνετε τις κατασκευαστικές μας, να αγοράζετε τα όπλα μας και τα αυτοκίνητα μας, άντε και να πλουτίζουν τα μεγαλολαμόγια σας, αλλά θα λάβετε μέτρα που θα πάνε την οικονομία σας 30 χρόνια πίσω, τα εισοδήματα των εργαζομένων 40 χρόνια πίσω, τα εργασιακά δικαιώματα 80 χρόνια πίσω, την ανεργία στο Θεό και θα προκαλέσουν μεγαλύτερο κύμα μετανάστευσης απ' αυτό της δεκαετίας του 1960. Με άλλα λόγια, θα γίνετε Βουλγαρία, αλλά θα σώσουμε τις τράπεζες και τους κεφαλαιοκράτες σας.
Πάμε σε άλλο παράδειγμα; Η κυβέρνηση πήγε στις διαπραγματεύσεις λέγοντας ότι αποδέχεται το 70% του μνημονίου, αλλά επιθυμεί... να αλλάξει το 30%. Οι Ευρωπαίοι εξαρχής το πήγαν... πως να το θέσω... ύπουλα. Αρχισαν τη συζήτηση, πολύ προσεκτικά άφησαν εκτός προκαταρκτικής συμφωνίας το θέμα της χρηματοδότησης, γνωρίζοντας ότι η Ελλάδα (λόγω των ενεργειών της προηγούμενης κυβέρνησης που φρόντισε να ναρκοθετήσει την διαδρομή της διάδοχης κατάστασης) δεν έχει χρήματα για να καλύψει τα "κερατιάτικα" μέχρι τον Ιούνη και αν τα βρει, θα χρειαστεί να "στεγνώσει" τα πάντα. Οι της κυβέρνησης, από αφέλεια θα θεωρήσω (καλόπιστα, πάντα) δεν πήραν καν χαμπάρι τι συνέβη. Ή θεώρησαν δεδομένη την ...αλληλεγγύη (αν συμβαίνει το τελευταίο, τότε έχουμε πρόβλημα, γιατί αυτό... ούτε 12χρονο παιδάκι).
Ταυτόχρονα έπαιξε τον ρόλο του και ο Ντράγκι, βάζοντας στο παιχνίδι τον (ακριβό) ELA και απαγορεύοντας αυστηρά στις τράπεζες να χρηματοδοτήσουν την κυβέρνηση, προκειμένου να σιγουρευτεί ότι ούτε και από αυτήν την πλευρά μπορεί να υπάρξει "φως" για την κυβέρνηση. Η οποία περίμενε από τον Ντράγκι (που "επηρεάζεται" αρκετά από τους Αμερικάνους) να επιδείξει μια ουδέτερη στάση, αλλά και αυτό ήταν χιμαιρικό: αυτή τη στιγμή ο Ντράγκι, προσπαθώντας να κάνει την ποσοτική χαλάρωση να δουλέψει, δεν είναι σε θέση να ανοίγει μέτωπα με τους ισχυρούς του Βερολίνου. Κακός υπολογισμός και εδώ.
Το αποτέλεσμα ήταν να πηγαίνουμε από συνάντηση σε συνάντηση και... δημιουργικά ασαφώς, το 70 να γίνεται 80, το 80 να γίνεται 90 και... ακόμη "είμαστε μακριά από συμφωνία", κατά τα λεγόμενα των Ευρωπαίων.
Για να μην αναφέρουμε και τα... πανηγύρια του Ντάισελμπλουμ (όχι μόνο για την αποπομπή Βαρουφάκη) και η χυδαία κυνική ομολογία ότι "εντάξει, παίξατε και χάσατε" δίχως να προσθέσει (αν και θα έπρεπε) "εμείς τα είχαμε προετοιμάσει όλα ώστε να πέφτετε από νάρκη σε νάρκη".
Αυτή είναι η "αλληλεγγύη" της Ευρώπης των τραπεζιτών και των κεφαλαιοκρατών. Τα υπόλοιπα είναι σαχλαμαρίτσες να τις λένε τα κοστουμαρισμένα ανδρείκελα και να γελάνε κάτω από τα μουστάκια τους για την ευπιστία της πλέμπας.
Η προδιαγεγραμμένη αποτυχία
Οπότε είδαμε ήδη ότι οι δύο έννοιες βάσει των οποίων ξεκίνησε ο ΣΥΡΙΖΑ την προσπάθεια να "πείσει" τους Ευρωπαίους να δώσουν μια "έντιμη λύση" στην Ελλάδα, δηλαδή η Δικαιοσύνη και η Αλληλεγγύη, στην καλύτερη είναι "κενό γράμμα" για την Ευρώπη των τραπεζιτών και των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.
Με άλλα λόγια, βασίζεσαι σε μια "αλληλεγγύη" που αφορά μόνο στις τράπεζες και τους μεγάλους επιχειρηματικούς ομίλους, σε μια "εντιμότητα" που είναι ανέκδοτο για να γελάνε οι γνωρίζοντες και σε μια "δικαιοσύνη" που υπάρχει μόνο στα χαρτιά και εκεί... κουτσουρεμένη. Και πας στην πιο κρίσιμη διαπραγμάτευση στην ιστορία του τόπου. Την ίδια ώρα μάλιστα που τα πειθήνια όργανα της φτωχοποίησης (δηλαδη τα κόμματα της προηγούμενης κυβέρνησης και το Ποτάμι, καθώς και η συντριπτική πλειοψηφία των κεντρικών media) παίζουν το παιχνίδι των δανειστών και από την πρώτη στιγμή πιέζουν "πείτε ναι σε όλα, για να τελειώνουμε" και όσο δεν λες "ναι σε όλα" όλο και ρίχνουν λάσπη στον ανεμιστήρα, λοιδωρούν, συκοφαντούν και πολεμούν λυσαλλέα.
Και όταν αποτυγχάνεις, αναρωτιέσαι "μα γιατί, δεν διαπραγματεύτηκα σωστά;". Και ετοιμάζεις δημοψηφίσματα τα οποία μόνο στόχο έχουν να καταστήσουν συνυπεύθυνο το λαό στο μνημόνιο που θα οριστικοποιεί την τραγική μοίρα των Ελλήνων εργαζομένων.
Κι ύστερα απ' όλα αυτά, τι ακριβώς περιμένεις; Να σου πούμε μπράβο;
Εν κατακλείδι: "έντιμη συμφωνία" μέσα σε αυτήν την Ευρώπη, δεν υπάρχει. Υπάρχει μια άτακτη υποχώρηση, την οποία ζητούν επιτακτικά και με κάθε τρόπο, εκβιάζοντας, πιέζοντας κυνικά, ψυχρά, όπως ακριβώς κυνικά και ψυχρά καταδίκασαν τις εργαζόμενες τάξεις της Ελλάδας στην ανέχεια μέσα από τα "τεχνοκρατικά" τους μνημόνια, όπως καταδίκασαν σε (πιο αργό) "θάνατο" και τους Πορτογάλους, τους Ισπανούς, τους Ιταλούς και στη συνέχεια κι όλους τους υπόλοιπους εργαζόμενους της Ευρώπης. Απλά πράγματα, καθαρά και ξάστερα.
Οποιος δεν μπορεί να τα δει, ας περιμένει τις "σκληρές διαπραγματεύσεις" ή την "ανάπτυξη" που του είχαν υποσχεθεί οι άλλοι. Θα περιμένει για πολύ, ή θα ικανοποιηθεί με το τίποτε...
Ο ρόλος του Βαρουφάκη
Εξαρχής είχα προβλέψει ότι ο Βαρουφάκης είναι μέρος της επικοινωνιακής διαχείρισης της διαπραγμάτευσης και άρα αναλώσιμος - τοποθετούσα μάλιστα το χρονικό ορίζοντα της παραμονής του στο υπουργείο έως το καλοκαίρι ή το αργότερο έως το Φθινόπωρο. Αν και δεν χρησιμοποίησα την έκφραση "λαγός", κάτι τέτοιο (το ομολογώ) είχα στο μυαλό μου.
Τα γεγονότα προφανώς με δικαιώνουν, καθώς ο Γιάνης αποτελεί ήδη το "κόκκινο πανί" για τους δανειστές, τους οποίους ανέλαβε εργολαβικά να ...εκνευρίσει μέχρις εσχάτων, στο πλαίσιο μιας μάλλον περίεργης διαπραγαματευτικής τακτικής.
Η αλήθεια είναι ότι ο τρόπος με τον οποίο πολιτεύτηκε ο Βαρουφάκης, αν δεν είναι (θεωρώ ότι είναι) μέρος μιας συνολικότερης τακτικής, είναι μάλλον αλλοπρόσαλος και... εκνευριστικός για τους δανειστές, οι οποίοι έχουν συνηθίσει σε διαφορετικά δεδομένα ως προς τα "παζάρια" (βασικά δεν έχουν συνηθίσει καθόλου σε "παζάρια" ως προς την Ελλάδα, η προηγούμενη κυβέρνηση έλεγε "ναι σε όλα" και... ξέμπλεκε).
Να πούμε εδώ το αυτονόητο: ο Γιάνης Βαρουφάκης ξεχωρίζει μεταξύ των Ευρωπαίων ΥΠΟΙΚ όπως η μύγα μες το γάλα. Είναι παρασάγγας ευφυέστερος και κυρίως πιο καταρτισμένος από ...όλους μαζί. Είναι ένας από τους 15-20 οικονομολόγους παγκοσμίως που παράγουν πρωτότυπη οικονομική σκέψη και καινοτομίες. Ακόμη και οι καλύτεροι μεταξύ των Ευρωπαίων ΥΠΟΙΚ δεν είναι παρά... καλοί λογιστές. Και μπροστά στο Γιάνη, ακαδημαϊκά ανύπαρκτοι. Και δυστυχώς, αυτή η διαφορά φαίνεται, όταν μαζεύονται όλοι γύρω από ένα τραπέζι. Οι άνθρωποι είναι καλοί υπάλληλοι, εφαρμόζουν πολιτικές τις οποίες έχουν εκπονήσει άλλοι και αυτοί απλώς κοιτάζουν να υπερασπιστούν ο καθένας τους συμφεροντούχους της χώρας του. Τίποτε περισσότερο, τίποτε λιγότερο. Αντίθετα, ο Βαρουφάκης πάει με... αέρα ανωτερότητας και αυτό εκνευρίζει τους υπόλοιπους, λογικό είναι.
Βεβαίως η ανωτερότητα του Έλληνα ΥΠΟΙΚ σε κάθε επίπεδο, δε σημαίνει απολύτως τίποτε: διότι δεν διαπραγματεύεται κανείς με όπλο την ευφυία ή την κατάρτιση του, αλλά με τα ψυχρά δεδομένα. Και οι μετριότητες αυτές, έχουν καρέ του άσου, ενώ η Ελλάδα προσπαθεί να κάνει παιχνίδι με ένα ζευγάρι επτάρια...
Οπότε πλέον η κυβέρνηση δεν μπορεί παρά να προσπαθήσει να προσαρμόσει την διαπραγμάτευση - μια και ο χρόνος όντως τελειώνει και οι διαθέσεις των πιστωτών δεν γίνονται λιγότερο άγριες, τουναντίον - στα δεδομένα και να προσπαθήσει να "εξαργυρώσει" την τρίμηνη προσπάθεια με μια "έντιμη συμφωνία". Έγραψα ήδη παραπάνω πόσο πιθανή θεωρώ την "έντιμη συμφωνία", οπότε... μην τα ξαναλέμε.
