Κραυγή αγωνίας από τους Συλλόγους Επαγγελματιών Αλιέων του νομού Λασιθίου. Αν η σημερινή κατάσταση συνεχιστεί, σε λίγα χρόνια το επάγγελμα του ψαρά θα έχει εξαφανιστεί. Οι ψαράδες της Κρήτης έχουν να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις από την εμφάνιση του λαγοκέφαλου, τη ρύπανση της Μεσογείου που καθιστά τα ψάρια στείρα, τη λαθραλιεία, την υπεραλίευση και όχι μόνο.
Πολλές φορές οι άνθρωποι δε βγάζουν ψάρια ούτε για να φάνε οι ίδιοι, πόσω μάλλον για να πουλήσουν, όπως υποστηρίζουν. Σύμφωνα με τους εκπροσώπους των επαγγελματιών αλιέων, ανάμεσά τους υπάρχουν άνθρωποι που ήδη ψάχνουν άλλο επάγγελμα για να ζήσουν. Μπροστά στο αδιέξοδο αυτό, οι Σύλλογοι Επαγγελματιών Αλιέων του νομού Λασιθίου συνέταξαν ένα αναλυτικό υπόμνημα, με το οποίο καταγράφουν την υφιστάμενη κατάσταση και κάνουν οκτώ προτάσεις, που - αν υιοθετηθούν - θα στηρίξουν το επάγγελμα του ψαρά.
Το υπόμνημα απευθύνεται στους βουλευτές Λασιθίου Κωστή Δερμιτζάκη και Ιωάννη Πλακιωτάκη, στον περιφερειάρχη Κρήτης Σταύρο Αρναουτάκη και στην αντιπεριφερειάρχη Λασιθίου Πελαγία Πετράκη, ενώ κοινοποιείται στους αρμόδιους φορείς της κυβέρνησης, τους δημάρχους του Λασιθίου και τις λιμενικές Αρχές.
Το υπόμνημα ξεκινά με την περιγραφή των επιπτώσεων από την εμφάνιση του λαγοκέφαλου στη θαλάσσια περιοχή της νοτιοανατολικής Κρήτης, σύμφωνα με τη συλλογή στοιχείων από τα αλιευτικά σκάφη του νομού μας, την οποία ανέλαβε ο αντιπλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος Σπύρος Αγγελάκης.
Οι επιπτώσεις συνίστανται σε:
Α) Οι ζημιές στα αλιευτικά εργαλεία (δίχτυα-παραγάδια) είναι πολύ μεγάλες. Όχι μόνο σκίζουν τα δίχτυα, μασώντας τα ψάρια που έχουν πιαστεί, αλλά δαγκώνουν τα καζίλια και τις καλούμες τους, καταστρέφοντάς τα. Στα παραγάδια, χειρότερα, πριν προλάβει να ψαρέψει ο ψαράς, αμέσως τρώνε τα δολώματα κόβοντας τα παράμαλλα ή τα αγκίστρια. Αποτέλεσμα είναι να μην αλιεύονται καθόλου εμπορεύσιμα ψάρια και να υπάρχουν μόνο ζημιές. «Πώς θα βγάλουμε το μεροκάματο;», αναρωτιούνται οι ψαράδες.
Β) Φέτος οι ποσότητες των κεφαλόποδων, των αφρόψαρων και των ψαριών βυθού σε σύγκριση με πέρσι έχουν μειωθεί δραματικά. Συγκεκριμένα, έχουν εξαφανιστεί τα χταπόδια, μειώθηκαν οι σουπιές σε ποσοστό 90%, οι γόπες 50%, οι ροφοί 45%, τα φαγκριά 45%, οι σαργοί 40%, τα μπαρμπούνια 80% και οι κουτσομούρες κατά 40%. Η μείωση των κεφαλόποδων οφείλεται κυρίως στο λαγοκέφαλο, που ο αριθμός αλίευσής τους αυξήθηκε κατά 80%.
Όμως η μείωση του πληθυσμού των ψαριών οφείλεται και σε πολλούς άλλους λόγους, πού - σύμφωνα με τη γνώμη των επαγγελματιών αλιέων του Λασιθίου - είναι με σειρά σπουδαιότητας οι εξής:
- Η μόλυνση της θάλασσας και η αύξηση της θερμοκρασίας στη Μεσόγειο, η οποία έχει αυξηθεί τα τελευταία δύο χρόνια κατά 1 έως 1,5 βαθμούς Κελσίου περίπου. Τα τοξικά απόβλητα που πέφτουν στη θάλασσα κοντά στην Κρήτη και οι χιλιάδες βιομηχανίες που βρίσκονται σε παράκτιες περιοχές της Μεσογείου τη ρυπαίνουν με τόνους τοξικών αποβλήτων κάθε χρόνο, καθιστώντας τα ψάρια της στείρα, ανακόπτοντας έτσι την αναπαραγωγή των ψαριών. Με τη μείωση των υδάτινων εισροών από τα ποτάμια κατά 25%, υπάρχουν σημαντικές επιπτώσεις στον εμπλουτισμό της θάλασσας σε θρεπτικά άλατα. Αποτέλεσμα, να έχουμε λιγότερα ψάρια όπως το γαύρο και τη σαρδέλα.
- Η λαθραλιεία έχει σχεδόν εξαφανίσει όλα τα μεγάλα ψάρια, όπως ροφούς, στείρες, φαγκριά, σαργούς κ.ά.
- Η υπεραλίευση από τα μεγάλα αλιευτικά σκάφη, όπως μηχανότρατες και γρι-γρι.
- Η έλλειψη ζωνών απαγόρευσης αλιείας στο νομό μας.
Συνέπειες
Όλα αυτά έχουν επιφέρει συνέπειες στη θαλάσσια ζωή και στο επάγγελμα του ψαρά. Πολλοί από τους επαγγελματίες αλιείς έχουν σταματήσει να βγαίνουν για μεροκάματο, αφού το κόστος αλιείας (καύσιμα, αλιευτικά εργαλεία, απαιτούμενος χρόνος) είναι πολύ μεγάλο και τα έσοδα είναι ελάχιστα. «Πολλές φορές δε βγάζουν ψάρια ούτε για να φάνε οι ίδιοι, πόσω μάλλον για να πουλήσουν», υποστηρίζεται στο υπόμνημα των επαγγελματιών αλιέων του Λασιθίου, που προσθέτουν: «Πολλοί αλιείς σκέφτονται να σταματήσουν οριστικά να ψαρεύουν, ψάχνοντας άλλο επάγγελμα για να ζήσουν. Αφορμή και όχι αιτία γι' αυτό είναι το ΟΣΠΑ, το Ολοκληρωμένο Σύστημα Παρακολούθησης και καταγραφής αλιευτικών δραστηριοτήτων, δηλαδή αλλιώς ένα σύστημα ηλεκτρονικής καταγραφής και αναφοράς πληροφοριών».
Οι ψαράδες αναρωτιούνται αν οι υπεύθυνοι εκεί στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχουν αναρωτηθεί πόσοι Έλληνες αλιείς έχουν γνώσεις Η/Υ, «ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθούν στην καταχώριση και αποστολή δεδομένων από το ηλεκτρονικό ημερολόγιο αλιείας». Όπως σημειώνουν, τέτοιες γνώσεις έχουν ελάχιστοι, ενώ «πολλοί από αυτούς δεν είναι σε θέση να συμπληρώσουν σωστά το έντυπο ημερολόγιο και πολλές φορές καταφεύγουν στη βοήθεια των λιμενικών Αρχών».
Οι επαγγελματίες ψαράδες - μέσω του υπομνήματός τους - προειδοποιούν τους αρμόδιους πως «αν οι αλιείς θελήσουν να αποκρύψουν δεδομένα, το μόνο σίγουρο είναι ότι μπορούν να το κάνουν, εκμεταλλευόμενοι την ελλιπή αστυνόμευση της αλιευτικής δραστηριότητας στον κόλπο του Μιραμπέλλου» και τους καλούν να προβούν στις απαιτούμενες ενέργειες «ώστε να μην εξαφανιστεί το επάγγελμα του ψαρά από το νομό Λασιθίου».
Οι οκτώ προτάσεις των ψαράδων
Όπως προαναφέρθηκε, οι τρεις Σύλλογοι των επαγγελματιών αλιέων του νομού Λασιθίου δεν αρκούνται στο να περιγράψουν την κατάσταση, αλλά κάνουν και οκτώ συγκεκριμένες προτάσεις για τη βελτίωσή της και για τη στήριξη του επαγγελματία ψαρά.
Οι προτάσεις αυτές είναι οι ακόλουθες:
1) Επιδότηση για τη συντήρηση-επισκευή των αλιευτικών σκαφών του νομού Λασιθίου για λόγους ασφάλειας ναυσιπλοΐας και στην αγορά των καυσίμων τους.
2) Αποζημίωση για τις ζημιές των αλιευτικών εργαλείων (δίχτυα-παραγάδια) από τα λαγοκέφαλα, τα δελφίνια, τις φώκιες.
3) Ορισμός ζωνών απαγόρευσης αλιείας σε κάθε δήμο του νομού Λασιθίου στις θαλάσσιες περιοχές όπου αναπαράγονται τα ψάρια.
4) Δυνατότητα μεταφοράς ατόμων για ψάρεμα (καθετή, δίχτυα, παραγάδια), σύμφωνα με το Νόμο του Αλιευτικού Τουρισμού.
5) Σύνταξη μελέτης για το λαγοκέφαλο. Η μελέτη να ασχολείται με τη δυνατότητα κατανάλωσης λαγοκεφάλου ή εκμετάλλευσης της τετροδοτοξίνης που υπάρχει στο σώμα του από τις φαρμακευτικές εταιρείες.
6) Εργασίες προστασίας των αλιευτικών καταφυγίων-λιμανιών στο νομό Λασιθίου από τα έντονα καιρικά φαινόμενα.
7) Απαγόρευση αλιείας μεγάλων αλιευτικών εργαλείων (μηχανότρατες και γρι-γρι) στο νομό Λασιθίου.
8) Κατάργηση του νόμου που επιτρέπει την ερασιτεχνική αλιεία χωρίς άδεια. Λόγω της οικονομικής κρίσης οι ερασιτέχνες ψαράδες πωλούν την ψαριά τους σε εστιατόρια ή ιδιώτες. Η αστυνόμευση των 400.000 ερασιτεχνικών αλιευτικών σκαφών είναι πολύ δύσκολη σε όλο το μήκος της ελληνικής ακτογραμμής.
Το υπόμνημα υπογράφουν οι πρόεδροι των επαγγελματιών αλιέων Ιεράπετρας, Αγίου Νικολάου και Σητείας, Χαράλαμπος Τζαράκης, Νικόλαος Σφυράκης και Δημήτριος Τσιριγώτης.
Το λαγοκέφαλο και άλλοι "λεσσεψιανοί μετανάστες"
Αυτό που επιδιώκεται με αυτό το δημοσίευμα είναι να παρουσιαστούν με τρόπο απλό και κατανοητό σε όλους τα κυριότερα γνωρίσματα των λεσσεψιανών ειδών στη θάλασσα της Μεσογείου. Έχει επίσης στόχο να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες σε θέματα που αφορούν γενικά το θαλάσσιο περιβάλλον και τους οργανισμούς που ζουν σ' αυτό. Λεσσεψιανοί Μετανάστες ονομάστηκαν τα τροπικά είδη της Ερυθράς Θάλασσας και του Ινδο-Ειρηνικού ωκεανού που περνάνε από τη Διώρυγα και εγκαθίστανται στη Μεσόγειο, προς τιμήν του Γάλλου Μηχανικού Φερδινάνδου Λεσσέψ (Lesseps) που κατασκεύασε τη Διώρυγα του Σουέζ, όπως αναφέρει ο κ. Σπύρος Αγγελάκης, αντιπλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος.
Τα περισσότερα είδη ψαριών που σήμερα θεωρούνται ενδημικά στη Μεσόγειο είναι ατλαντικής προέλευσης, μιας και έχουν εξαπλωθεί με φυσικό τρόπο, δηλαδή χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση. Έτσι, ακόμα και σήμερα τα είδη που λόγω της κλιματικής αλλαγής ανεβαίνουν από την τροπική ζώνη του Ατλαντικού στην υποτροπική ζώνη και εισέρχονται στη Μεσόγειο δε θεωρούνται ξενικά. Ο όρος ξενικά είδη χρησιμοποιείται πλέον μόνο για τα είδη που εισέρχονται στη Μεσόγειο με τη συμβολή ανθρώπινων ενεργειών όπως:
- Εισαγωγή νέων ειδών για υδατοκαλλιέργεια ή ενυδρεία
- Μεταφορά ειδών πλαγκτόν ή σταδίων στο έρμα πλοίων
- Φυσική διέλευση λεσσεψιανών ειδών μέσω της Διώρυγας του Σουέζ.
Η τελευταία κατηγορία παίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αλιεία, μια και αποτελεί ποσοστό μεγαλύτερο του 70% των ξενικών ειδών ψαριών στην ανατολική Μεσόγειο.
Στο σχήμα παρουσιάζεται το ποσοστό της εισόδου των λεσσεψιανών ειδών στην Ελλάδα. Η σημαντικότερη περιοχή εισόδου είναι το άνοιγμα του καναλιού του Σουέζ (60%), ενώ ο δεύτερος τρόπος εισόδου είναι η τυχαία μεταφορά μέσω της ναυτιλίας (25%). Η βαθμιαία είσοδος από τη δυτική Μεσόγειο (Γιβραλτάρ) είναι επίσης σημαντική (5%), ενώ η είσοδος από τη Μαύρη Θάλασσα (μέσω Βοσπόρου) είναι πολύ περιορισμένη (3%).
Ο αλιευτικός τομέας στην ΝΑ Κρήτη θεωρείται σημαντικός, κυρίως γιατί προσφέρει κοινωνικά και οικονομικά οφέλη στις παράκτιες περιοχές (δημιουργία θέσεων εργασίας, προσέλκυση τουριστών κ.λπ.), αλλά και επειδή συντείνει στη διάθεση φρέσκων και υγιεινών προϊόντων στους καταναλωτές. Δυστυχώς, σύμφωνα με κοινό έγγραφο από τους τρεις Συλλόγους Επαγγελματιών Αλιέων του νομού Λασιθίου, το επάγγελμά τους τείνει προς εξαφάνιση λόγω της έλλειψης μέτρων στήριξης από την Πολιτεία όπως έχουν ζητήσει με οκτώ προτάσεις τους (βλέπε έγγραφο αλιέων).
Τελειώνοντας, σας κάνουμε γνωστό ότι στα νερά της περιοχής μας έχουν καταγραφεί πάνω από 300 είδη ψαριών, πολλά εκ των οποίων είναι "λεσσεψιανοί μετανάστες". Μερικά είδη έχουν γίνει επιτυχημένοι εισβολείς με οικονομική αξία, ενώ 12 είδη, αν και έχουν πολυάριθμη παρουσία, δεν έχουν καμία οικονομική αξία λόγω του μικρού μεγέθους τους, π.χ. η αθερίνα, ο γύλος κ.ά. (εικόνες 1,2). Όλα τα είδη με το που πρωτοεμφανίστηκαν στη θάλασσά μας αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό από τους πρόγονους μας. Στις αρχές τους περασμένου αιώνα που πρωτοεμφανίστηκαν οι σάρπες, οι σκάροι, οι γερμανοί, τα ταγουρουνόψαρα και άλλα ψάρια (εικόνες 3, 4, 5, 6), οι ψαράδες πρόγονοί μας τα πετούσαν αφού έτρωγαν τα ψάρια που γνώριζαν από παλιά. Σιγά-σιγά όμως, δοκιμάζοντάς τα, κατάλαβαν ότι πρόκειται για ψάρια που είχαν νόστιμο για αρκετούς κρέας και έτσι τα πρόσθεσαν στη διατροφή τους. Το ίδιο θα συμβεί και με το τελευταίο εμφανιζόμενο λεσσεψιανό είδος, το λαγοκέφαλο (εικόνα 7), όμως η Πολιτεία πρέπει με μελέτη που θα κάνει γρήγορα να απαντήσει στο ερώτημα πώς μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τον ερχομό του λαγοκεφάλου στη θάλασσά μας;
Πιστεύω όμως ότι η πλειοψηφία των πολιτών δεν ενδιαφέρεται για το τι είδος ψαριού θα δει κολυμπώντας στη θάλασσά μας, τροπικά-ξενικά-λεσσεψιανά είδη, όσο το να συναντήσει καθαρά νερά χωρίς σκουπίδια. Άλλωστε, η ισορροπία των θαλάσσιων οργανισμών στη Μεσόγειο αλλάζει συνεχώς και με την αύξηση της θερμοκρασίας της τις τελευταίες δεκαετίες. Το ενδιαφέρον του κοινού είναι στο πόσο καλό θα είναι το ψάρι που θα καταναλώσει χωρίς να περιέχει επικίνδυνες ουσίες ή να έχει δυσοσμία.
Επιμέλεια: Ελένη Σταυρουλάκη
