Σε χωματερές απέραντες, με τεράστιες συνέπειες στην επιβίωση της θαλάσσιας ζωής, έχουμε μετατρέψει εμείς, οι άνθρωποι, τους βυθούς των θαλασσών. Αλλού περισσότερο και αλλού λιγότερο, είτε στην Κρήτη είτε στην Ελλάδα και ευρύτερα στη λεκάνη της Μεσογείου, το πλαστικό σκουπίδι είναι ο πιο επιβαρυντικός παράγοντας και κυριαρχεί ολοένα και περισσότερο, όσο περνούν τα χρόνια, σε συνδυασμό βέβαια με τα βοθρολύματα, τα υπόλοιπα σκουπίδια, ακόμα και τις διαρροές πετρελαιοειδών.
Η "Νέα Κρήτη" κατέγραψε για το εκρηκτικό αυτό πρόβλημα απόψεις που σοκάρουν και στηρίζονται σε επιστημονικά στοιχεία αλλά και σε προσωπικές έρευνες ανθρώπων που ασχολούνται με τη θάλασσα και εκπέμπουν το δικό τους SΟS για τη ζωή του θαλάσσιου περιβάλλοντος και ολόκληρου του πλανήτη!
Μάλιστα, η υπεύθυνη της Εκστρατείας Για τη Θάλασσα, του Ελληνικού Γραφείου της Greenpeace Άντζελα Λάζου, κάνει λόγο για ένα πρόβλημα πιο σοβαρό στην Ελλάδα απ' ό,τι στις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, λόγω της πρωτόγονης κατάστασης των προγραμμάτων ανακύκλωσης των πλαστικών και γενικότερα των σκουπιδιών.
«Λόγω των προβλημάτων στην ανακύκλωση στη χώρα μας, το πρόβλημα γίνεται ακόμα εντονότερο. Και όλη αυτή η κατάσταση έχει άμεσες επιπτώσεις στη ζωή των θαλάσσιων ειδών. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι τα απορρίμματα συχνά γίνονται τροφή πολλών ειδών, όπως είναι οι χελώνες, τα δελφίνια, αλλά ακόμα και τα πουλιά. Και είναι χαρακτηριστικό ότι οι χελώνες μπορεί να περάσουν τις πλαστικές σακούλες για τσούχτρες και να καταπιούν σακούλες και να πεθάνουν. Επίσης όταν το πλαστικό γίνεται μικροσωματίδιο, μπαίνει στη διατροφική αλυσίδα και επηρεάζει πάρα πολλά θαλάσσια είδη. Και είναι πολλές οι επικίνδυνες και τοξικές ουσίες που επηρεάζουν τους θαλάσσιους οργανισμούς», λέει χαρακτηριστικά. Και προσθέτει ότι στην Ελλάδα, «σε μια χώρα με τόσο έντονο το θαλάσσιο στοιχείο, μόνο το 1% των θαλασσών προστατεύεται. Ένα ποσοστό που είναι πάρα πολύ μικρό. Είναι πάρα πολύ λίγες οι προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές και αυτές περιορίζονται κυρίως σε μικρές περιοχές παράκτια. Κι όχι τόσο σε μεγαλύτερα βάθη και σε μεγαλύτερες διαστάσεις όπου να πιάνουν περισσότερα οικοσυστήματα και περισσότερους πληθυσμούς θαλάσσιων ειδών».
Τα πλαστικά
Η Άντζελα Λάζου τονίζει ότι «το πρόβλημα με το πλαστικό σκουπίδι στο βυθό της θάλασσας είναι αυτό που γίνεται ολοένα και μεγαλύτερο. Όσο αλλάζουν οι συνήθειες και τα απορρίμματά μας γίνονται περισσότερα και διαφορετικά τα τελευταία 30 χρόνια, βλέπουμε να κυριαρχεί το πρόβλημα των πλαστικών, ενώ έχουμε και τα μέταλλα όπως είναι το αλουμίνιο. Μιλάμε για υλικά τα οποία δεν αποσυντίθενται εύκολα στη φύση και έχουν πολύ μεγάλη διάρκεια ζωής. Αυτό έχει να κάνει και με τη δική μας τη συμπεριφορά στις παραλίες και τις ακτές. Και από πολλές παλιότερες και πρόσφατες έρευνες που έχουν γίνει βλέπουμε, παίρνοντας δείγματα, ότι σχεδόν το 100% των δειγμάτων του νερού περιέχει μικροσωματίδια από πλαστικά. Κι αυτό είναι επίσης ένα μεγάλο πρόβλημα. Γιατί έχουμε ανακαλύψει τα τελευταία χρόνια ότι το πλαστικό δεν είναι ότι απλά αποσυντίθεται πολύ αργά και έχει μια μεγάλη διάρκεια ζωής, αλλά ακόμα και όταν διαλυθεί, παραμένει στη φύση στη μορφή μικροσωματιδίων».
Αλλά εκτός από τα πλαστικά, η Greenpeace κάνει λόγο και για άλλες πηγές μόλυνσης και ρύπανσης. «Η Ελλάδα και η Μεσόγειος γενικότερα συμπεριφερόμαστε στη θάλασσα σαν να είναι χωματερή. Πέφτουν μέσα πολλές χιλιάδες τόνοι από πετρέλαιο, είτε από ατυχήματα είτε από πετρελαιοφόρα που καθαρίζουν τις δεξεμενές τους και απορρίπτουν το νερό αυτό πίσω στη θάλασσα. Υπάρχουν δηλαδή κι άλλες πηγές ρύπανσης εξίσου σημαντικές», τονίζει η κ. Λάζου.
Το κράτος
Για τους καθαρισμούς των βυθών των θαλασσών η Άντζελα Λάζου λέει πως «καθαρισμοί γίνονται. Και υπάρχουν και πάρα πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις αλλά και πολλές πρωτοβουλίες πολιτών, που τοπικά στην περιοχή τους οργανώνουν καθαρισμούς και ακτών αλλά και υποθαλάσσιους καθαρισμούς που είναι φυσικά πάρα πολύ σημαντικοί. Αλλά πέρα από τη δική μας την καθημερινότητα και τον τρόπο που διαχειριζόμαστε τα απορρίμματά μας, θα πρέπει να υπάρχει μια πολιτική βούληση από το κράτος που θα πρέπει να δει όλο αυτό το θέμα λίγο πιο ολοκληρωμένα και σε σχέση με τη διαχείριση των απορριμμάτων αλλά και σε σχέση με τη διαχείριση και την προστασία των θαλασσών».
Στην Κρήτη
Τα συστήματα τα οποία φαίνεται ότι υποφέρουν περισσότερο στην Κρήτη είναι οι μεγάλοι λιμένες. Αυτό τονίζει στη "Νέα Κρήτη" ο ερευνητής του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών (ΙΘΑΒΒΥΚ) δρ. Χρήστος Αρβανιτίδης. «Εκεί έχουμε δεδομένα που φανερώνουν την ύπαρξη κάποιας μορφής ρύπανσης, η οποία είναι και μόνιμη. Και αυτό συμβαίνει επειδή οι συγκεκριμένες περιοχές είναι προστατευμένες, αφού οι λιμενοβραχίονες δεν επιτρέπουν τη διαρκή ανταλλαγή νερών με την ανοιχτή θάλασσα».
Ο κ. Αρβανιτίδης επισημαίνει επίσης ότι υπάρχουν και άλλες περιοχές, όπου σε ορισμένες περιπτώσεις εντοπίζονται τοπικά κάποια προβλήματα, κυρίως στη διάρκεια του καλοκαιριού. «Δε μιλάμε για προβλήματα ιδιαίτερα σοβαρά. Αλλά γίνονται αντιληπτά και από το ευρύ κοινό. Για παράδειγμα, στην περιοχή του αγωγού βιολογικής επεξεργασίας λυμάτων του Ρεθύμνου εμφανίζεται αφρός που οφείλεται σε αυξημένες συγκεντρώσεις οργανικού υλικού, ο οποίος είναι κάποιες φορές ορατός και από την παραλία. Επίσης το ίδιο συμβαίνει και στην περιοχή της Σούγιας.
Γενικώς υπάρχουν αγωγοί ή χείμαρροι που μεταφέρουν ρύπους οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν κάποιες εποχές ένα πρόβλημα αλλά όχι κάτι το μόνιμο στα παράκτια οικοσυστήματα της Κρήτης».
Σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα που επικαλείται ο ερευνητής του ΙΘΑΒΒΥΚ Χρήστος Αρβανιτίδης, «τα ρεύματα και ο ισχυρός υδροδυναμισμός οδηγούν συνήθως όλο αυτό το φορτίο των ρύπων μακριά από τις ακτές. Επομένως ουσιαστικό πρόβλημα όπως έχουμε σε άλλα μέρη της Ελλάδος (π.χ. Κόλπος Θεσσαλονίκης, Καβάλας, Παγασητικός, Σαρωνικός κ.α.) δεν μπορούμε να ισχυριστούμε ότι υπάρχει και στην Κρήτη».
Αστικά λύματα και υδρογονάνθρακες
Αναφορικά με τα είδη αυτών των ρύπων, ο γνωστός επιστήμονας εξηγεί: «Μιλάω κυρίως για αστικά λύματα και υδρογονάνθρακες, δηλαδή για ρύπους που μετράμε στη στήλη του νερού και στα ιζήματα στους χώρους εσωτερικά των λιμανιών αφού σχετίζονται με τη ναυσιπλοΐα, την επισκευή, το βάψιμο και άλλες εργασίες που γίνονται στα σκάφη κ.λπ. Όλο αυτό το φορτίο το βρίσκουμε συνήθως μέσα στα λιμάνια. Πιο συγκεκριμένα, κυρίως στο λιμάνι του Ηρακλείου και της Σούδας».
Επιπλέον, ακριβώς δίπλα από το λιμάνι του Ηρακλείου προς τα δυτικά, χύνονται και ανεπεξέργαστα λύματα από αγωγούς που κανονικά θα έπρεπε να συνδέονται με τον κεντρικό αγωγό λυμάτων της ΔΕΥΑΗ.
Στο συγκεκριμένο σημείο υπάρχουν δύο αγωγοί. Έχουμε μετρήσεις που μας δείχνουν ότι προκαλούν σημαντική ρύπανση αλλά μόνο τοπικά. Το ίδιο συμβαίνει και με κάποιους αγωγούς εσωτερικά του λιμένα Ηρακλείου οι οποίοι δε θα έπρεπε να λειτουργούν και που κατά καιρούς εκβάλλουν ανεπεξέργαστα λύματα. Κανονικά θα έπρεπε όλο το δίκτυο των αγωγών να συνδέεται με τον κεντρικό αγωγό λυμάτων της ΔΕΥΑΗ και προφανώς με το βιολογικό καθαρισμό. Αλλά για κάποιο λόγο ορισμένοι αγωγοί λυμάτων δεν έχουν ακόμη συνδεθεί», καταλήγει ο κ. Αρβανιτίδης.
Ηράκλειο: «Τρομακτικό πρόβλημα» με τα σκουπίδια στο βυθό
Με το χαρακτηρισμό "τρομακτικό" χαρακτηρίζουν το πρόβλημα με τα σκουπίδια στο βυθό οι δύτες του Ηρακλείου. Ο Μανόλης Βουτσαλάς τονίζει ότι «το πρόβλημα είναι τρομακτικό, αν σκεφτεί κανείς ότι οι φωλιές των ψαριών γεμίζουν με μπουκάλια, πλαστικά και νάιλον. Στην Ντία αν βουτήξει κανείς, βλέπει 3 εκατομμύρια μπουκάλια και 7 εκατομμύρια κονσερβοκούτια. Εμείς έχουμε πάει πολλές φορές και έχουν κάνει καθαρισμό και στην ακτή και μέσα στο βυθό της θάλασσας με διάφορους συλλόγους. Αλλά δεν αντιμετωπίζεται έτσι αυτή η κατάσταση. Τα πλαστικά θέλουν χιλιάδες χρόνια για να γίνει η αποδόμησή τους. Και στο μεταξύ, επειδή είναι ελαφριά, γεμίζουν οι φωλιές με τα ρεύματα και δεν υπάρχει μετά ζωή, εκτός από τα υπόλοιπα προβλήματα που δημιουργούνται», λέει ο κ. Βουτσαλάς.
Από την πλευρά του ο δύτης και ιδιοκτήτης σχολής ναυαγοσωστών Μανόλης Μακρυδάκης δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη ρύπανση και τη μόλυνση της θάλασσας στα σημεία όπου χύνονται τα λύματα από τα σκουπίδια στις χωματερές των Πέρα Γαλήνων και των Κάτω Γαλήνων μετά το Φόδελε.
«Εκεί, μετά τις βροχές, τα ζουμιά κατεβαίνουν σε συγκεκριμένα σημεία. Είναι δύο κολπάκια εκεί όπου κατεβαίνουν τα σκουπίδια. Και μπορεί ο κάθε άνθρωπος διά γυμνού οφθαλμού να το διαπιστώσει, καθώς το χρώμα του νερού είναι πράσινο εκεί όπου χύνονται τα ζουμιά από τα σκουπίδια. Και μόλις πας να μπεις μέσα στη θάλασσα, βλέπεις μια πρασινίλα στο νερό και ένα βούρκο, που αμέσως καταλαβαίνεις πως εδώ υπάρχει πρόβλημα».
Τα ψάρια
Γενικότερα για τα νερά της Κρήτης, ο κ. Μακρυδάκης λέει ότι στους βυθούς υπάρχει σκουπιδαριό. «Είναι από τα υλικά που κατεβάζει στη θάλασσα μία πλημμύρα που θα τα παρασύρει. Είναι και τα φρεάτια που αν δεν καθαριστούν βουλώνουν και το νερό της βροχής θα κατεβάσει όλες τις βρομιές στη θάλασσα. Όλα αυτά, σαφώς και επηρεάζουν τη ζωή στη θάλασσα. Όταν βλέπουμε ότι μια χελώνα βάζει το κεφάλι της μέσα στη σακούλα και ψοφάει. Όταν βγάζεις ψάρι και βλέπεις μέσα του απόβλητα από φθαρτά υλικά. Αν και είμαι αναρμόδιος να απαντήσω σε ό,τι αφορά την ποιότητα του ψαριού, αυτό που δηλώνω κατηγορηματικά είναι ότι εγώ δε θα πήγαινα ποτέ να ψαρέψω σε περιοχές με λύματα είτε επεξεργασμένα είτε ανεπεξέργαστα, ούτε εκεί όπου χύνονται τα ζουμιά των σκουπιδιών στους Πέρα Γαλήνους για να φάω εγώ και τα παιδιά μου. Δε θα το έκανα ποτέ. Πολλές φορές όμως βλέπουμε σε τέτοιες περιπτώσεις καΐκια επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά και ψαρεύουν ψάρια που μετά τα πουλάνε. Εγώ νομίζω ότι ψάρια πιασμένα από βιολογικούς και σκουπίδια δεν είναι κι ό,τι πιο υγιεινό. Και απλά σας μεταφέρω την προσωπική μου άποψη, χωρίς να είμαι ειδικός».
Χριστόφορος Παπαδάκης
