Κάποτε υπήρξαν χώροι δουλειάς και μάλιστα σκληρής. Σήμερα στη δυτική παραλιακή, πριν τον ποταμό Γιόφυρο, εκεί όπου άλλοτε άκμαζαν, τα πρώην Ταμπακαριά έχουν παραδοθεί στο ανελέητο και σκληρό πέρασμα του χρόνου, στη φθορά και στην παντελή εγκατάλειψη.
Τα βιομηχανικά αυτά κτήρια βρίσκονται ερειπωμένα, με τις μυρωδιές στους χώρους τους να είναι έντονες όχι από την κατεργασία των κίτρινων τομαριών, των βακετών, των βιδέλων, των σαρατσόπετσων, των προβιών και όλων των δερμάτινων ειδών, αλλά αυτήν τη φορά από ένα σωρό και όλων των ειδών σκουπίδια.
Κάποτε από τη μελέτη χάραξης αναπτυξιακών κατευθύνσεων για τις υποβαθμισμένες περιοχές του δυτικού παραλιακού μετώπου Ηρακλείου Κρήτης (2004) είχαν προταθεί η κήρυξη ως διατηρητέων των αξιόλογων στοιχείων βιομηχανικής κληρονομιάς και παραδοσιακών τεχνικών έργων, η αποκατάσταση και προστασία τους, καθώς επίσης και η επανάχρηση ορισμένων από αυτά με σύγχρονες λειτουργίες κοινωνικού πολιτιστικού χαρακτήρα. Συγκεκριμένα προτεινόταν η αποκατάσταση τεσσάρων από τα κτήρια των παλιών βυρσοδεψείων και μια πλινθόκτιστης καμινάδας, με ένταξη του έργου σε συγκεκριμένο μέτρο του ΠΕΠ Κρήτης.
Όμως ποτέ δεν έγινε τίποτα και σήμερα η παντελής εγκατάλειψη και η επιπλέον φθορά του χρόνου κάθε άλλο παρά ποτέ τα χαρακτηρίζει ως «εστίες μόλυνσης», «μαγνήτη για περιθωριακούς τύπους» και «επικίνδυνα ακόμη και για μικρά παιδιά», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν κάτοικοι της περιοχής, αλλά και όσοι μίλησαν στη "Νέα Κρήτη".
Όλα τα κτήρια έχουν μετατραπεί κυριολεκτικά σε ερείπια. Μόνο ορισμένοι από τους πετρόκτιστους τοίχους τους αντιστέκονται ακόμη. Κατά τα άλλα, πορτοπαράθυρα, σκεπές, καμινάδες και κεραμίδια έχουν όλα γκρεμιστεί. Το εσωτερικό των κτηρίων εδώ και καιρούς παραμένει βομβαρδισμένο τοπίο. Τα πάντα μέσα έχουν ισοπεδωθεί.
Ό,τι μεταλλικό στοιχείο υπήρχε σε αυτά, μέχρι τα σιδερένια δοκάρια με τα κρεμασμένα άγκιστρα, έχουν εξαφανιστεί. Τα σκουπίδια κάθε λογής έχουν κατακλύσει το έδαφος και ορθώνονται βουνό! Μάλιστα, μετά από φωτιά που εκδηλώθηκε στο παρελθόν, τουλάχιστον στο εσωτερικό του ενός κτηρίου, η οποία στο πέρασμά της δεν άφησε τίποτα όρθιο, μαρτυρά τις ανεπανόρθωτες πληγές τους. Στο μεταξύ, όπως λένε κάτοικοι της περιοχής, μόλις πριν λίγες εβδομάδες κάποιος από τους επιτήδειους που λυμαίνονται τα πρώην Ταμπακαριά, σκάβοντας, εντόπισε διάφορα δέρματα. «Τα έκανε κουβάρι και τα πήρε μαζί του», τονίζουν χαρακτηριστικά.
Όπως ανέφεραν οι παλιοί και γνώστες της περιοχής του Στομίου, όπως λέγεται η... συνοικία των πρώην Ταμπακαριών, υπήρχαν γούρνες μέσα στις οποίες έριχναν νερό οι ταμπάκοι μαζί με ποτάσα διαλυμένη, για να μαλακώσουν τα δέρματα και να πρωτοκαθαριστούν. Υπήρχε και ειδικό σημείο μεταφόρτωσης των κατεργασμένων πια δερμάτων και ανομοιομεγέθεις κύλινδροι, που έπαιζαν κάποτε το δικό τους ρόλο ο καθένας.
Τα βυρσοδεψεία μέχρι το 1902 ήταν όλα τούρκικα. Στο Ηράκλειο, στην αρχή, βρίσκονταν στην περιοχή της Χανιώπορτας. Με την επέκτασή της όμως οι συνθήκες υγιεινής απαίτησαν τη μετεγκατάστασή τους. Έτσι μετακόμισαν στον κόλπο του Δερματά, για να μετακομίσουν εκ νέου μετά από λίγο καιρό στην περιοχή του Στομίου, όπου εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα τα... απομεινάρια τους. Η μεταφορά των ταμπακαριών στο Στόμιο, έγινε το 1936, πριν από τον πόλεμο, και στη δεκαετία του '70. Εκεί υπήρχαν 13 ταμπακαριά.
Κίνδυνοι… Παιδιά παίζουν στα μισογκρεμισμένα κτήρια
Στην προέκταση της οδού Μάχης Κρήτης πλέον τα άλλοτε εργαστήρια βυρσοδεψίας βουλιάζουν. Η σημερινή κατάστασή τους θεωρείται επικίνδυνη. Δεν είναι λίγα τα παιδιά που κατά καιρούς βρίσκουν παιχνίδι στα μισογκρεμισμένα κτήρια. «Υπάρχει ένα πηγάδι που είναι ανοικτό και σίγουρα αποτελεί κίνδυνο, όπως και οι πέτρες που κάθε τόσο πέφτουν, μαζί με κεραμίδια, σε όλα τα κτήρια», αναφέρει μεταξύ άλλων ο κ. Γιώργος Μεχελακάκης.
Η κ. Ελευθερία Βρέντζου, που έχει τέσσερα εγγόνια, τρέμει, όπως λέει, όταν βλέπει τα εγγόνια της να παίζουν μεταξύ των εν λόγω κτηρίων. Το σπίτι της βρίσκεται ακριβώς δίπλα από αυτά προς την πλευρά του Γιόφυρου. «Είναι πάρα πολύ επικίνδυνα πλέον τα πρώην Ταμπακαριά και θα έπρεπε η Πολιτεία να κάνει κάτι γι' αυτό, προκειμένου να προφυλαχτούμε από ατυχήματα. Σίγουρα από τη μια είναι αμαρτία που δεν έγινε κάτι στο παρελθόν για να διατηρηθούν και να υπάρξει μάλιστα και πολιτιστική εκμετάλλευσή τους, αλλά όπως έχουν καταντήσει πλέον το μόνο που απομένει είναι να απομακρυνθούν. Αρκετούς κινδύνους, αν προσθέσουμε και τον ποταμό Γιόφυρο, διαθέτει η περιοχή στην οποία διαμένουμε. Έχουμε γεμίσει σκουπίδια, που αποτελούν εστίες μόλυνσης, και θα πρέπει να ληφθούν μέτρα», αναφέρει. Την ίδια στιγμή, δεν είναι λίγοι, όπως λένε οι κάτοικοι, οι περιθωριακοί τύποι που κατά καιρούς βρίσκουν εκεί καταφύγιο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Όπως και να έχει, όπως λένε ακόμη και αλλοδαποί που διαμένουν στην ευρύτερη περιοχή, «τα πρώην Ταμπακαριά βρίσκονται σε ένα σημείο της πόλης, το οποίο αποτελεί βιτρίνα του Ηρακλείου και η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει δεν ταιριάζει με το σημερινό περιβάλλον».
Τι δήλωσαν πολίτες
«Τα πάντα στα πρώην Ταμπακαριά έχουν γκρεμιστεί, ενώ τα σκουπίδια έχουν κατακλύσει τους χώρους τους».
Γιώργης Μιχελακάκης
«Είναι αμαρτία σε τέτοια περιοχή να βρίσκονται ιστορικά χαλάσματα και να μη δίδει κανείς σημασία».
Γιάννης Κόρνιτσουκ
«Τρέμει η ψυχή μου για τυχόν ατυχήματα όταν παίζουν τα εγγόνια μου. Αποτελούν εστία μόλυνσης και είναι επικίνδυνα».
Ελευθερία Βρέντζου
«Πραγματικά βρίσκονται τα πρώην Ταμπακαριά σε πολύ άσχημη κατάσταση και θα πρέπει να ληφθούν κάποια μέτρα».
Λουίζα Χοροντίνσκι
Της Ιωάννας Βλαχάκη
