Ένα μοναδικό ουράνιο θέαμα περιμένει την Ευρώπη σε μερικές μέρες, στις 20 Μαρτίου, όταν ο ήλιος θα παίξει τα δικά του παιχνίδια με τη γη και τη σελήνη, σε μια έκλειψη που θα είναι ορατή ως μερική από την Ελλάδα και ολική μόνο από ένα πολύ μικρό τμήμα στο Βορρά της Γηραιάς.
Η έκλειψη ηλίου θα είναι η μεγαλύτερη για την Ευρώπη από εκείνη της 11ης Αυγούστου 1999, με το ποσοστό του ηλιακού δίσκου που θα κρυφτεί να φτάνει στο 40% από την Κρήτη, ενώ σταδιακά θα γίνεται υψηλότερο, ανάλογα με το γεωγραφικό μήκος, με ενδεικτικά ποσοστά στο 84% για το Λονδίνο και στο 94% για τη Σκοτία.
Οι τυχεροί
Τυχεροί θα είναι οι κάτοικοι στο βόρειο άκρο της Νορβηγίας και στα νησιά Φερόε που θα απολαύσουν την ηλιακή έκλειψη ως ολική. Τυχεροί θα είναι βεβαίως και όσοι βρεθούν στις περιοχές αυτές ως επισκέπτες, καθώς, όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι πολλοί οι λεγόμενοι "κυνηγοί του μονοπατιού του σκοταδιού" που ακολουθούν συνήθως με κρουαζιερόπλοια τη διαδρομή της έκλειψης για να απολαύσουν το μοναδικό θέαμα που χαρίζει τόσο σπάνια η φύση. Το σπάνιο αστρονομικό γεγονός θα είναι ορατό στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, καθώς επίσης στη βόρεια Αφρική και τη Ρωσία, ενώ θα διαρκέσει 90 λεπτά.
Ως γνωστόν, όσοι στρέψουν το βλέμμα τους προς τον ήλιο θα πρέπει να φορούν ειδικά γυαλιά για να αποφύγουν το σοβαρό κίνδυνο της έκθεσης στο ηλιακό φως. Αυτό που κάνει την ολική έκλειψη ηλίου της 20ής Μαρτίου ακόμα πιο ενδιαφέρουσα είναι ότι ανάλογο φαινόμενο δε θα ξανασημειωθεί ως το 2026.
Το φαινόμενο
Η έκλειψη ηλίου σημειώνεται όταν η σελήνη περνάει ανάμεσα στον ήλιο και τη γη ενώ η έκλειψη σελήνης προκαλείται όταν ανάμεσα στον ήλιο και το φεγγάρι παρεμβάλλεται η γη. Σε διάφορες περιοχές του πλανήτη πραγματοποιούνται κάθε χρόνο τουλάχιστον δυο εκλείψεις ηλίου, ενώ ο μεγαλύτερος αριθμός ηλιακών εκλείψεων που μπορεί να σημειωθεί σε μια χρονιά είναι πέντε. Συνολικά η διάρκεια της έκλειψης στο σημείο της ολικότητας θα είναι 2 λεπτά και 47 δευτερόλεπτα και θα σημειωθεί στην περιοχή 300 χιλιόμετρα ανατολικά της Ισλανδίας και της θάλασσας της Νορβηγίας. Η προηγούμενη ολική έκλειψη που είχε γίνει ορατή ως τέτοια στην Ευρώπη ήταν εκείνη του 1999 πάνω από το Ραμνίκου Βάλτσε στη Ρουμανία με διάρκεια 2 λεπτά και 23 δευτερόλεπτα.
Στην Κρήτη
Η τελευταία φορά που καταγράφηκε μια εντυπωσιακή έκλειψη ηλίου από την Κρήτη ήταν την Τετάρτη 29 Μαρτίου 2006 όταν το ποσοστό του δίσκου του ήλιου που κρύφτηκε έφτασε το 94% από το Ηράκλειο, ενώ το 100% της ολικότητας είχε σημειωθεί στη Λιβύη, με διάρκεια 4 λεπτά και 7 δευτερόλεπτα, και στο Καστελόριζο, το μόνο μέρος στην Ελλάδα που βρισκόταν στο μονοπάτι της ολικότητας.
Οι δύο προηγούμενες ολικές εκλείψεις που ήταν ορατές ως τέτοιες στην Ελλάδα έγιναν το 1936 και το 1870, ενώ η επόμενη έκλειψη ηλίου που θα είναι ορατή στη χώρα μας ως ολική θα γίνει το 2088! Σε αντίστοιχο ποσοστό με την έκλειψη της 20ής Μαρτίου είχε καταγραφεί αντίστοιχο φαινόμενο από το Ηράκλειο τη Δευτέρα 3 Οκτωβρίου 2005, με την κάλυψη του ηλιακού δίσκου από το Ηράκλειο στο 57%.
Ιστορία
Οι εκλείψεις έχουν ξεχωριστή ιστορική σημασία, καθώς έχουν συνδεθεί με πολλά γεγονότα, ενώ έχουν χρησιμοποιηθεί για την ασφαλή χρονολόγηση αρκετών από αυτά ή για τη λύση αρχαίων μυστηρίων όπως την ακριβή ημερομηνία της σταύρωσης του Ιησού. Οι Βαβυλώνιοι ήταν οι πρώτοι που κατάφεραν να διαπιστώσουν τον κύκλο προβλέψεων των εκλείψεων, γνωστό ως Κύκλο Σάρος. Δεν ήταν όμως οι πρώτοι που κατέγραψαν ένα τέτοιο φαινόμενο, αλλά οι Κινέζοι.
Η πρωιμότερη καταγραφή ηλιακής έκλειψης είναι αυτή της 22ας Οκτωβρίου 2134 π.Χ., μια χρονολογία όμως που δίνεται κατά προσέγγιση, καθώς δε συμφωνούν με αυτήν όλοι οι ειδικοί. Για τους αρχαίους Κινέζους η έκλειψη ηλίου είχε ιδιαίτερη σημασία για την υγεία και την ευημερία του Αυτοκράτορα, με αποτέλεσμα οι αστρονόμοι να ζουν με αυτό το διαρκές άγχος. Ειδικά μετά τη θανάτωση των δυο αυτοκρατορικών αστρονόμων Χι και Χο κατά τη διάρκεια αυτής της έκλειψης. Ο λόγος ήταν ότι οι δύο αστρονόμοι είχαν πιει τόσο πολύ που κατάντησαν να μεθύσουν. Έτσι δεν κατάφεραν να δώσουν το σύνθημα ώστε οι τυμπανιστές και οι τοξότες της αυλής να εμποδίσουν το "δράκο να φάει τον ήλιο", όπως πίστευαν.
Εκλείψεις που σημάδεψαν γεγονότα
Εκλείψεις ηλίου αναφέρονται στη Βίβλο αλλά και σε δεκάδες ιστορικά και μυθολογικά κείμενα. Στην Οδύσσεια γίνεται λόγος για μια έκλειψη ηλίου κοντά στην Ιθάκη, την οποία οι αστρονόμοι προσδιορίζουν στο 1178 π.Χ., ενώ από τις πιο γνωστές είναι αυτή που σταμάτησε τον πόλεμο μεταξύ Λύδιων και Μήδων. Η έκλειψη εκείνη κατάφερε να δώσει τέλος στις εχθροπραξίες που διαρκούσαν πέντε ολόκληρα χρόνια, καθώς και οι δύο πλευρές θεώρησαν ότι επρόκειτο για ένα θεόσταλτο σημάδι από τον ουρανό.
Η έκλειψη αυτή, της 28ης Μαΐου 585 π.Χ., είχε προβλεφθεί από τον Θαλή, χωρίς όμως η πρόβλεψή του αυτή να ήταν γνωστή στις αντιμαχόμενες πλευρές.
Μια έκλειψη ηλίου ήταν όμως αυτή που σημάδεψε και τη ζωή του Μωάμεθ. Ο λόγος για την έκλειψη ηλίου της 24ης Νοεμβρίου 569 μ.Χ., ημερομηνία της γέννησής του. Μια έκλειψη σελήνης όμως στάθηκε σωτήρια και για τον Χριστόφορο Κολόμβο κατά τη διάρκεια του τέταρτου ταξιδιού του στην Αμερική. Παγιδευμένος στην Τζαμάικα, με τα πλοία του να έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές και τους Τζαμαϊκανούς να αρνούνται να εφοδιάσουν τα πλοία του, ο Κολόμβος, που γνώριζε ότι στις 29 Φεβρουαρίου του 1504 θα γίνονταν μια ολική έκλειψη σελήνης, χρησιμοποίησε αυτό το γεγονός για να τρομάξει τους ιθαγενείς. Τους είπε δηλαδή ότι ο Θεός ήταν θυμωμένος για τη στάση τους απέναντι σε αυτόν και τα πληρώματά του και για το λόγο αυτό θα έκρυβε τη σελήνη από τα μάτια τους. Λίγη ώρα αργότερα ο Κολόμβος επαληθεύτηκε και οι Τζαμαϊκανοί τρομοκρατημένοι του ζήτησαν να ξαναφέρει πίσω το φεγγάρι με αντάλλαγμα ό,τι προμήθειες ήθελε για να επιστρέψει στην Ευρώπη.
Σταύρος Μουντουφάρης
