Η πάγια απαίτηση της Ελλάδας - για την ακρίβεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αφού οι προηγούμενες κυβερνήσεις δεν επιθυμούσαν να διαφοροποιηθούν από τη γραμμή της Γερμανίας - για διαγραφή του χρέους φαίνεται να μπαίνει "στο ψυγείο", αναμένοντας... ευνοϊκότερο περιβάλλον. Αυτό είναι το πρώτο συμπέρασμα από την ανάγνωση των δηλώσεων του υπουργού Οικονομικών Γιάννη Βαρουφάκη στους "Financial Times", ωστόσο τα πράγματα μάλλον δεν είναι ακριβώς όπως φαίνονται.
Η ειδησεογραφία είναι σαφής: Ο Γιάνης Βαρουφάκης δήλωσε στους "Financial Times" πως η Ελλάδα εγκαταλείπει το αίτημα για διαγραφή του χρέους της χώρας και ζητάει ελάφρυνσή του μέσω αντικατάστασής του με ομόλογα.
Σύμφωνα με τον κ. Βαρουφάκη, η πρότασή του για αντικατάσταση χρέους θα διαμορφώσει μία «έξυπνη μηχανική χρέους», με την οποία θα μπορούσε να αποφευχθεί η ανάγκη χρήσης ενός όρου όπως το "κούρεμα χρέους", που είναι πολιτικά μη αποδεκτός στη Γερμανία και σε άλλες πιστώτριες χώρες, επειδή ακούγεται στα αφτιά των φορολογούμενων ως σαφής απώλεια.
Σύμφωνα με τους "Financial Times", η Ελλάδα θα εκδώσει δύο διαφορετικούς τύπους ομολόγων. Ο πρώτος τύπος, σε συνάρτηση με την ονομαστική οικονομική ανάπτυξη, θα αντικαταστήσει τα ευρωπαϊκά δάνεια διάσωσης, και ο δεύτερος, τον οποίο ονόμασε «διαρκή ομόλογα», θα αντικαταστήσει τα ελληνικά ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ.
Αλλά, τι ακριβώς σημαίνει αυτό;
Μαλάκωσαν οι αγορές
Καταρχήν αξίζει να σημειωθεί ότι αμέσως μετά τη δημοσίευση της συνέντευξης Βαρουφάκη υπήρξαν θετικές αντιδράσεις απ' όλες τις πλευρές - πλην... Γερμανίας, όπου οι κορυφαίοι παράγοντες επιφυλάχθηκαν «να απαντήσουν όταν υπάρξει συνολική πρόταση». Ωστόσο, ακόμη και στη Γερμανία υπήρξαν κάποιες ανεπίσημες δηλώσεις που εξέφραζαν «ικανοποίηση» που η Ελλάδα προχώρησε σε μια σοβαρή μετατόπιση από τη θέση περί "διαγραφής του χρέους".
Αυτή η θετική αντίδραση καταγράφηκε στις χρηματαγορές, όπου το spread των αποδόσεων των ομολόγων έκανε... βουτιά έως και 350 μονάδες (στα τριετή ομόλογα), ενώ μετά από πολλές ημέρες που το 10ετές βρισκόταν πάνω από το "ψυχολογικό φράγμα" του 10% (πάνω από 11%, για την ακρίβεια) χθες οπισθοχώρησε στο 9,4% και εφόσον το θετικό κλίμα διατηρηθεί, θα πέσει πολύ ακόμη τις επόμενες ημέρες.
Το ζητούμενο βεβαίως δεν είναι οι άμεσες αντιδράσεις των αγορών - η μεσομακροπρόθεσμη προοπτική της Ελλάδας ενδιαφέρει περισσότερο, καθώς οι αγορές δεν εκτίμησαν διόλου την "υπάκουη" στάση της κυβέρνησης Σαμαρά, που εφάρμοζε στο μέτρο του δυνατού το πρόγραμμα της τρόικας, και παρ' όλα αυτά ο δανεισμός από τις αγορές ήταν αδύνατος. Οι αγορές θα εκτιμήσουν ένα βιώσιμο χρέος της Ελλάδας και μια σοβαρή αναπτυξιακή στρατηγική. Και αυτό με το βραχνά της εξυπηρέτησης του χρέους, όπως έχει σήμερα, δεν είναι δυνατό να ευοδωθεί.
Το πάρε-δώσε
Η ελληνική κυβέρνηση αναγκαστικά πρέπει να δώσει προκειμένου να πάρει. Το "κόλπο" με το swap ομολόγων που ανακοίνωσε ο Βαρουφάκης έχει αξία, μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο παραχωρήσεων, που θα επιτρέψει στους πιστωτές να κάνουν πίσω ως προς το θέμα διαχείρισης του χρέους. Και αυτό το πλαίσιο φαίνεται να είναι έτοιμο, αφού η κυβέρνηση σκοπεύει:
- Να υποχωρήσει σε κάποιες από τις παροχές για να διασφαλίσει πρωτογενή πλεονάσματα 1-1,5% του ΑΕΠ (ο αρχικός σχεδιασμός ήταν για μηδενικά πλεονάσματα τώρα και μικρά στο μέλλον έναντι 4,5% του ΑΕΠ που είναι ο μεσοπρόθεσμος μνημονιακός στόχος).
- Να προχωρήσει σε μεταρρυθμίσεις-τομές στο Δημόσιο και σε μεγάλη μάχη κατά της φοροδιαφυγής, με στόχο «εύρωστους Έλληνες που δεν πλήρωσαν τους φόρους τους τα προηγούμενα χρόνια».
Πρόγραμμα-γέφυρα
Ωστόσο η ελληνική κυβέρνηση, πραγματοποιώντας τα παραπάνω, θα ζητήσει με τη σειρά της από τους εταίρους ένα πρόγραμμα-γέφυρα 4 μηνών, έως το τέλος Ιουνίου, ώστε:
- Η ΕΚΤ να μπορεί να παρέχει ρευστότητα στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα:
- Η Ελλάδα να λάβει όχι τα 7 δισ. ευρώ, αλλά το 1,9 δισ. ευρώ εξ αυτών από τα κέρδη της ΕΚΤ.
- Να γίνει "επανεξέταση" προγράμματος «από το μηδέν», ένα αίτημα από το οποίο, όπως είπε, δεν πρόκειται να μετακινηθεί η κυβέρνηση.
Βεβαίως, όλα αυτά δεν είναι οριστικά. Και δε θα μπορούσαν να είναι, αφού αποτελούν όχι μόνο αντικείμενο διαπραγμάτευσης με τους πιστωτές, αλλά και... εσωτερικής διαπραγμάτευσης. Το πακέτο παραχωρήσεων που θα κάνει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ σε σχέση με τις πάγιες θέσεις της είναι ένα ζήτημα που συζητείται έντονα στο Μαξίμου και... στα πέριξ τις τελευταίες ημέρες και υπάρχουν πολλές διαφωνίες.
Όπως υπάρχουν συζητήσεις και για ορισμένους από τους χειρισμούς του Γιάνη Βαρουφάκη. Ο οποίος πάντως έσπευσε να ξεκαθαρίσει μετά το σάλο που προκάλεσε η συνέντευξη στους FT: «Αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσουμε ευφημισμούς και εργαλεία χρηματοπιστωτικής μηχανικής ώστε να βγάλουμε την Ελλάδα από τη χρεωδουλοπαροικία, θα το κάνουμε. Η ουσία, όμως, είναι μία. Το ελληνικό δημόσιο χρέος θα γίνει βιώσιμο, θα ανοίξει η προοπτική της πραγματικής ανάπτυξης και ο ελληνικός λαός επιτέλους θα ανασάνει. Η κυβέρνηση και ο υπουργός Οικονομικών δεν κάνουν πίσω, όσο και αν θλίβονται ορισμένοι από την αποφασιστικότητά μας».
Τι είναι τα... ομόλογα Βαρουφάκη;
Το αν θα υιοθετηθεί η πρόταση Βαρουφάκη για τα ομόλογα μένει να το δούμε, όπως μένει να δούμε ακόμη και εάν η κυβέρνηση επιμείνει σε αυτήν την πρόταση.
Το ομόλογο με το οποίο σκοπεύει να "αντιμετωπίσει" το διακρατικό χρέος και αυτό προς τον EFSF είναι μια νεολογία, που όμως ως θεωρητικό σχήμα υπάρχει πολύ καιρό. Και μια ρήτρα "ανάπτυξης" (σου πληρώνω ανάλογα με την ανάπτυξη που θα έχω) δεν είναι κάτι ρηξικέλευθο, τουλάχιστον όχι ως ιδέα. Εφόσον η ελληνική οικονομία πλέει "στα αβαθή", η κυβέρνηση δε θα χρειάζεται να πληρώνει μεγάλα ποσά για την εξυπηρέτηση του χρέους. Όμως, όταν υπάρχει ανάπτυξη και αυξημένα έσοδα, τότε θα αυξάνονται και οι πληρωμές.
Το άλλο ομόλογο με το οποίο σκοπεύει να ικανοποιήσει την ΕΚΤ, τα "αέναα" ομόλογα ή "ομόλογα στο διηνεκές" (perpetual bonds), είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Αποτελούν ένα χρηματοδοτικό εργαλείο που χρησιμοποιείται κυρίως από επιχειρήσεις σε δύσκολη οικονομική κατάσταση.
Τα αέναα ομόλογα δεν ωριμάζουν ποτέ (εξού και αέναα), αλλά αποτελούν συνήθως μια λύση προκειμένου ο δανειστής να αντλήσει ρευστότητα, εγγυώμενος ένα συγκεκριμένο ονομαστικό επιτόκιο (το οποίο συνήθως είναι αρκετά υψηλό, μια και ο πιστωτής δέχεται να χρηματοδοτήσει ένα ομόλογο που μπορεί να μην πληρωθεί ποτέ).
Τα εν λόγω ομόλογα πρωτοεμφανίστηκαν πολύ παλιά και συγκεκριμένα το 1752 στη Μεγάλη Βρετανία, ως μορφή κρατικής χρηματοδότησης με στόχο τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του κρατικού χρέους αλλά και της χρηματοδότησης των ναπολεόντειων πολέμων. Σύμφωνα με οικονομικούς αναλυτές, τα προϊόντα αυτά είναι συνήθως ομόλογα αορίστου χρόνου. Για παράδειγμα, ορισμένα από αυτά μπορεί να λήγουν έπειτα από 40 ή ακόμη και 50 χρόνια. Μία βασική τους διαφορά με τα συνηθισμένα ομόλογα είναι ότι δεν εγγυώνται την επιστροφή του ποσού της αρχικής καταβληθείσας αξίας. Και επιπλέον η τράπεζα μπορεί ανά πάσα ώρα και στιγμή να ανακαλέσει το ομόλογο ακόμη και αν βρίσκεται στο 50%, 60% ή ακόμη και 70% της αρχικής καταβληθείσας αξίας. Πιο απλά, οποιοσδήποτε επενδύσει σε ένα τέτοιο προϊόν μπορεί ανά πάσα ώρα και στιγμή να χάσει το αρχικό του κεφάλαιο. Τα προϊόντα αυτά δεν εγγυώνται επιστροφή του κεφαλαίου στην αρχική του αξία.
Πρόγραμμα ανταλλαγής χρέους: Αντίδραση από Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
Το Reuters μετέδωσε χθες το απόγευμα τις πρώτες αντιδράσεις για την πρόταση Βαρουφάκη.
Σύμφωνα με τα όσα μεταδίδει το πρακτορείο Reuters, η ΕΚΤ δεν είναι «ενθουσιώδης» ως προς το να δεχθεί το πρόγραμμα ανταλλαγής χρέους, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι οι περισσότερες χώρες δηλώνουν αντίθετες σε μια τέτοια προοπτική.
Αξιωματούχοι της ευρωζώνης, πάντως, εκφράζουν σκεπτικισμό στο πρακτορείο, σημειώνοντας ότι «ο Βαρουφάκης είναι έξυπνος, αλλά υποτιμάει τα προβλήματα και τα συνταγματικά περιθώρια που έχουν τόσο η ΕΚΤ όσο και οι κυβερνήσεις της εΕρωζώνης».
Σε κάθε περίπτωση, όπως αναφέρει το πρακτορείο, οι αξιωματούχοι της ευρωζώνης υποδέχθηκαν μάλλον ψυχρά τις προτάσεις Βαρουφάκη, τονίζοντας ότι αυτές ίσως είναι ένα ακόμη κόλπο για να πετύχει η Ελλάδα ένα "κούρεμα" χρέους.
Ένας άλλος αξιωματούχος επισημαίνει ότι «υπάρχουν ακόμη επιφυλάξεις, καθώς μας λείπουν τα στοιχεία για να αξιολογηθεί σωστά η ιδέα, ωστόσο δε φαίνεται να υπάρχει πολλή όρεξη για αυτό το σχέδιο και ενδεχομένως αρκετές πρακτικές δυσκολίες».
Τέλος, αξιωματούχος της ευρωζώνης δήλωσε ότι η ΕΚΤ είναι απίθανο να συμφωνήσει στα αέναα ελληνικά ομόλογα, ένα χαρτί που ποτέ δεν ωριμάζει.
Γιώργος Ψαρουλάκης
