Η φαλτσέτα γυρίζει στον αέρα με επιδέξιες κινήσεις. "Αναπαύεται" με ακρίβεια χιλιοστού στο πρόσωπο. Και το ξύρισμα αρχίζει. Το παραδοσιακό ξυράφι των μπαρμπέρηδων κινείται ομοιόμορφα πάνω στο δέρμα. Μοιάζει να "χορεύει" στους ρυθμούς του δεξιοτέχνη κουρέα... Θυμίζοντας, κάποιες στιγμές, μαέστρο σε χορωδία!
Μια σκηνή όχι βγαλμένη από κάποια παλιά ελληνική ταινία, αλλά από το Ηράκλειο του σήμερα, όπου μαζί με τα σύγχρονα κομμωτήρια, τα ινστιτούτα ομορφιάς και τα σαλέ αισθητικής, φιγουράρουν ακόμα μπαρμπέρικα!
Εκεί που κάποτε, τις δεκαετίες του '60 και του '70, δέσποζαν πάνω από 150 κουρεία, σήμερα 2 μπαρμπέρηδες είναι ακόμα εκεί. Σταθεροί στο κέντρο της πόλης, κρατούν την παράδοση και συνεχίζουν να προσφέρουν υπηρεσίες σε παλιούς αλλά και νέους Ηρακλειώτες.
Για το ένα κουρείο μάλιστα, στην οδό Αμάλθειας, δίπλα στη 1821, δεν πρόκειται απλά για μια δουλειά. Εδώ μιλάμε για μια παράδοση οικογενειακή... Με την τέχνη και τα σκήπτρα του μαγαζιού που λειτουργεί εδώ και 45 χρόνια να περνούν από γενιά σε γενιά. Παππούς, γιος και εγγονός. Όχι από οικογενειακή υποχρέωση, αλλά από προσωπική επιθυμία και όρεξη.
Παράδοση για αρκετούς Ηρακλειώτες αποτελεί ακόμα το καθιερωμένο εβδομαδιαίο ξύρισμα στον μπαρμπέρη. Ξύρισμα που συνοδεύεται πάντα από κουβέντα για τα πολιτικά αλλά και τα προσωπικά.Περνώντας το κατώφλι του παραδοσιακού κουρείου επί της οδού Αμάλθειας, ήμασταν τυχεροί. Είχαμε τη χαρά να πετύχουμε μαζί τον Νίκο Παπουτσάκη, τον άνθρωπο που άνοιξε το μπαρμπέρικο το 1969, και το γιο του Γιάννη, που έχει αναλάβει το μαγαζί από το 1992. Και που ετοιμάζεται, όπως μας είπε περήφανος, να παραδώσει τα ηνία στο γιο του Νικόλα, ο οποίος αυτή τη στιγμή υπηρετεί τη στρατιωτική του θητεία.
Ο "Βενιαμίν" της οικογένειας Παπουτσάκη έχει ήδη μυηθεί στα μυστικά του επαγγέλματος, αλλά ο πατέρας του Γιάννης θα παραμείνει στις επάλξεις του κουρείου για αρκετά χρόνια ακόμα. Όχι μόνο γι' αυτή καθαυτή τη δουλειά, την απασχόληση, αλλά για την ξεχωριστή αυτή επαφή με τον κόσμο.
Οικογενειακή παράδοση αποτελεί το κουρείο Παπουτσάκη. Ο παππούς Νίκος άνοιξε το μαγαζί το 1969. Ο γιος του Γιάννης το λειτουργεί από το 1992. Και ο εγγονός Νικόλας ετοιμάζεται σιγά-σιγά να παραλάβει τα "κλειδιά".«Ο κουρέας δεν είναι απλά ένας επαγγελματίας. Εδώ υπάρχει διαχρονικά, και αυτή αν θέλετε είναι η ιδιαιτερότητα του μπαρμπέρη, μια άλλη ανθρώπινη σχέση και επαφή. Γι' αυτό εξάλλου και εγώ πάντα λέω πως δεν έχω πελάτες, αλλά φίλους. Έτσι βλέπει ένας κουρέας τους ανθρώπους που έρχονται στο μαγαζί είτε για να κουρευτούν, είτε για να ξυριστούν, είτε ακόμα-ακόμα για κουβεντούλα», εξηγεί ο κύριος Γιάννης. Δίπλα του, ο πατέρας του και συνταξιούχος εδώ και χρόνια κουρέας μάς δείχνει το μαγαζί. Τα μάτια και το βλέμμα φανερώνουν περηφάνια και ικανοποίηση. Απόλυτα δικαιολογημένη βεβαίως. Διότι το κουρείο που ο ίδιος άνοιξε για πρώτη φορά στις 19 Ιουλίου του 1969 άντεξε και αντέχει στο χρόνο. Τι είναι όμως αυτό άραγε που διαφοροποιεί και κρατά ένα κουρείο;
«Ένα παραδοσιακό κουρείο έχει μια άλλη φιλοσοφία. Προσφέρει τρία συγκεκριμένα πράγματα: Αξιοπρεπές, γρήγορο και οικονομικό κούρεμα. Ο κουρέας δεν έχει να αποδείξει κάτι. Τα κομμωτήρια, ανδρικά, γυναικεία, έχουν άλλη φιλοσοφία. Εμείς προσφέρουμε απλότητα, ταχύτητα, αξιοπρεπή περιποίηση. Και αυτά μαζί με μια πιο στενή, ανθρώπινη, προσωπική σχέση», απαντά ο Γιάννης Παπουτσάκης, που εντωμεταξύ έχει ήδη αναλάβει δράση, ξυρίζοντας έναν αγαπημένο πελάτη, τον κύριο Δημήτρη. Παλιός, όπως μας είπε, πελάτης, που σταθερά έρχεται στο κουρείο είτε για κούρεμα, είτε για το παραδοσιακό ξύρισμα. Βλέπετε, όπως μας εξήγησαν ο κύριος Δημήτρης και ο κουρέας, υπάρχουν ακόμα αρκετοί που κρατούν το παλιό αυτό έθιμο του εβδομαδιαίου ξυρίσματος, κατά προτίμηση το Σάββατο, στον μπαρμπέρη. Ξύρισμα βαθύ με την παραδοσιακή φαλτσέτα, που χαρίζει άλλη αίσθηση και άλλη περιποίηση στο ανδρικό πρόσωπο... Αυτό ήταν ένα σταθερό έθιμο. Αντίθετα με παροδικά φαινόμενα, που προέκυπταν ως μόδα και μετά έφευγαν.
Μια κλασική περίπτωση ήταν οι φαβορίτες! Όσο δούλευε ο κύριος Νίκος, ερχόταν πολύς κόσμος και ζητούσε φαβορίτες σαν του τραγουδιστή Σταμάτη Κόκκοτα. Μετά, όταν ανέλαβε ο Γιάννης, συνέβη το ίδιο. Μόνο που οι πελάτες ζητούσαν πια τις φαβορίτες του Νότη Σφακιανάκη!
Πολιτική και "πικάντικες" ανδρικές συζητήσεις
Ένα άλλο στοιχείο που επίσης διατηρήθηκε διαχρονικά είναι οι συζητήσεις μέσα στο κουρείο. Συζητήσεις πολιτικές και προσωπικές επί των συναισθηματικών και ερωτικών!
«Εμείς οι κουρείς είμαστε και αισθανόμαστε συχνά κάτι σαν πνευματικοί. Ο κόσμος, μαζί με την περιποίηση, έρχεται και για να βγάλει από μέσα του πράγματα. Να ξεσπαθώσει. Να τα πει», μας εξηγεί ο κ. Παπουτσάκης και συμπληρώνει: «Μιλάμε για ομηρικές πολιτικές συγκρούσεις. Πάντα όμως με ευγένεια και επιχειρήματα. Τα τελευταία χρόνια βεβαίως ο κόσμος έρχεται πολύ φορτισμένος. Απογοητευμένος, οργισμένος από την πολιτική. Τουλάχιστον φεύγει πιο ανάλαφρος. Γιατί, αν ένα πράγμα αποτελεί παρακαταθήκη για κάθε κουρείο, είναι ο πελάτης να φεύγει με καλή διάθεση.
Αλλά δεν είναι μόνο τα πολιτικά. Γίνεται πολλή κουβέντα και για τα προσωπικά. Ο άλλος θα σου πει τα οικογενειακά του. Ερωτικές ιστορίες. Αν έχουν ακούσει, λέει, αυτοί οι τοίχοι εδώ μέσα! Αλλά πάνω απ' όλα εχεμύθεια και σεβασμός».
Ξεπροβοδίζοντάς μας εγκάρδια και δείχνοντας προς την πινακίδα του μαγαζιού, ο Γιάννης Παπουτσάκης μάς είπε πως θέλει να δει και άλλες τέτοιες πινακίδες στο κέντρο της πόλης. Και γιατί όχι, μια κανονική πιάτσα με παραδοσιακά κουρεία...
Της Μαρίας Αντωνογιαννάκη
