Ο τζόγος σκοτώνει. Καταστρέφει ανθρώπους, οικογένειες, εξανεμίζει περιουσίες και θερίζει, με την Κρήτη να έχει μια από τις οδυνηρές πρωτιές σε επίπεδο Ελλάδας. Όχι μόνο μέρες σαν κι αυτές που το έθιμο προστάζει «μια ζαριά για το καλό του χρόνου», αλλά συνεχώς, με το φαινόμενο να αποκτά διαστάσεις χάρη στην εξάπλωση του διαδικτύου.
Ο ηλεκτρονικός τζόγος είναι άλλωστε μια από τις σύγχρονες μάστιγες του κακού που έχει καθηλώσει πολλούς εξαρτημένους από τις «ζαριές» της Θεάς Τύχης μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών. Η πραγματικότητα είναι αμείλικτη και προκαλεί προβληματισμό: Οι Έλληνες τζογάρουν και οι Κρητικοί ίσως περισσότερο από όλους, με συνέπειες δραματικές.
Το ακόμα πιο τραγικό είναι ότι, ζώντας σε μια περιοχή όπου η κοινωνία είναι τόσο κλειστή, ακόμα και στις πόλεις που θυμίζουν περισσότερο μεγάλα χωριά, οι καταστάσεις αυτές μένουν πίσω από σφιχτόκλειστες πόρτες, με την οικογένεια να μπαλώνει όσο μπορεί τα πράγματα προκειμένω να μη βγουν προς τα έξω. Το αποτέλεσμα είναι οι Κρητικοί που έχουν πέσει στην παγίδα του εθισμού να μην εξομολογούνται το πρόβλημα και να μην αναζητούν βοήθεια από ειδικούς ώστε να το αντιμετωπίσουν.
Ο τζόγος στην Κρήτη έχει περάσει από τις κλασικές διαστάσεις του παιχνιδιού σε καφενεία και παρέες σε εκείνο του ηλεκτρονικού, μπροστά στον υπολογιστή, με τον εθισμό του διαδικτύου να συναντά εκείνον του πάθους για τα τυχερά παιχνίδια. Η γλώσσα της στατιστικής προκαλεί προβληματισμό με την αμείλικτη αλήθεια της.
Όπως μας εξήγησε ο κλινικός ψυχολόγος κ. Νίκος Παπανικολάου, σύμφωνα με έρευνες, το φαινόμενο έχει πολύπλευρες διαστάσεις που αφορούν και στους νέους, καθώς χιλιάδες παιδιά ηλικίας ακόμα και 14 ετών τζογάρουν στο ίντερνετ. Σε ένα ποσοστό της τάξης του 6% έφηβοι 14-16 ετών παίζουν στο διαδίκτυο χρησιμοποιώντας είτε προπληρωμένες κάρτες είτε εκείνες των γονιών τους, ενώ συνολικά το ποσοστό μεταξύ των νέων φτάνει το 8%.
Στην πλειονότητά τους οι παίχτες είναι ηλικίας 43-50 ετών, με τον τυπικό on line «καταναλωτή» να περνάει 23 ώρες την εβδομάδα στο ίντερνετ, ποσοστό που τον εντάσσει στα πλαίσια του εθισμού. Η κρίση μπορεί να έχει περιορίσει τα ανοίγματα στον τζόγο, όχι όμως και την όρεξη, αφού η πλειονότητα όχι απλά συνεχίζει να παίζει αλλά ασχολείται περισσότερο με τον τζόγο απλά με μικρότερα ποσά.
Το προφίλ
Ο εθισμένος στον τζόγο είναι συνήθως ηλικίας από 40-50 ετών, σύμφωνα με το προφίλ που σκιαγραφεί ο κ. Παπανικολάου με βάση την εμπειρία του και στατιστικά στοιχεία από έρευνες. Ο παίχτης έχει συνήθως σταθερή διαμονή και απασχόληση που του επιτρέπουν αφενός τη σταθερή χρήση του ίντερνετ και αφετέρου ένα σταθερό ποσό για να «κινείται» στις ηλεκτρονικές σελίδες του τζόγου. Παίζει κυρίως παιχνίδια που αφορούν σε αθλήματα και ξεκίνησε από την ηλικία των 23 ετών περίπου, συνεχίζοντας να περνάει όλο και περισσότερες ώρες μπροστά στον υπολογιστή του. Με αποτέλεσμα βεβαίως αυτός ο εθισμός να δημιουργεί σταδιακά προβλήματα, αρχικά οικονομικά και έπειτα κοινωνικά.
Οι μύθοι
Όπως σε κάθε εθισμό, έτσι και στον τζόγο, υπάρχει μια σειρά από μύθους. Ο πρώτος από αυτούς «αναρωτιέται» αν θα πρέπει να παίζω καθημερινά για να νιώσω εθισμένος. Η απάντηση, σύμφωνα με το γνωστό κλινικό ψυχολόγο, είναι «όχι». Αν ο χρήστης παίζει ακόμα και μια φορά την εβδομάδα μεγάλα ποσά αδειάζοντας το πορτοφόλι του, τότε το θέμα είναι σοβαρό. Για κάποιους, «δεν υπάρχει πρόβλημα αν το αντέχω οικονομικά». Και σε αυτήν την περίπτωση η απάντηση είναι αμείλικτη. Δεν είναι μόνο το οικονομικό κομμάτι της όλης ιστορίας αλλά και όσα έπονται, δηλαδή τα προβλήματα που δημιουργούνται στην οικογένεια, στη δουλειά, στην προσωπικότητα του κάθε παίχτη, με δεδομένο ότι και μόνο οι ώρες που περνάει μπροστά στον υπολογιστή τον καθιστούν ευερέθιστο, εξαρτημένο από αυτόν, δίνοντας λιγότερη σημασία στα οικεία του πρόσωπα, ακόμα και στον ίδιο τον εαυτό του. Και βέβαια σε κάθε περίπτωση τα άλλοθι πέφτουν βροχή, κυρίως για να ξεγελάει ο καθένας τον εαυτό του. Όσο περισσότερο παίζει κάποιος τόσο πιο πολύ θέλει να τζογάρει περισσότερα ποσά, ελπίζοντας στην εύνοια της Θεάς Τύχης, με τη συνεχή αποτυχία του περιορισμού της εξάρτησής του να κάνει ακόμα πιο επίπονη την επίλυση του προβλήματος.
Οι συνέπειες
Ο σύγχρονος τζογαδόρος του διαδικτύου έχει την αντίστοιχη συμπεριφορά ενός καπνιστή που νιώθει την έλλειψη του τσιγάρου. Είναι ανήσυχος, ευερέθιστος και χρησιμοποιεί τον τζόγο ως πρόσχημα για να ξεφύγει από προβλήματα, όπως η κατάθλιψη. Φυσικά έχει στο μανίκι έτοιμο προς πάσα χρήση το ψέμα για να καλυφθεί, ενώ δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που κάποιοι καταφεύγουν στην παρανομία για να καλύψουν τη χασούρα και να βρουν χρήματα για το επόμενο παιχνίδι. Φυσικά, τα δανεικά είναι στην ημερήσια διάταξη για να μπορέσει να μπαλώσει τρύπες.
Οι τρεις φάσεις
Σύμφωνα με τον κ. Παπανικολάου, διακρίνονται τρεις φάσεις στον εθισμό στον τζόγο, όχι αποκλειστικά το διαδικτυακό. Στην πρώτη, ο παίχτης έχει τα πρώτα του κέρδη, με τα οποία γλυκαίνεται. Η εμπειρία αλλά και οι στατιστικές δείχνουν ότι τα 3/4 των παιχτών κέρδισαν αρχικά κάποια ποσά και στη συνέχεια, θέλοντας να κερδίσουν περισσότερα, ξεκίνησαν την καταστροφική συνήθεια. Η δεύτερη φάση αποτελεί την αρχή της κατρακύλας, με τις πρώτες απώλειες, ενώ στην τρίτη ακολουθεί πια η απελπισία.
Οι κατηγορίες των παιχτών
Τρεις είναι οι κατηγορίες των παιχτών με βάση τις συνήθειες και το προφίλ τους. Η πρώτη περιλαμβάνει τους «φυσιολογικούς» λεγόμενους τζογαδόρους, εκείνους που διαμορφώνουν τη συνήθεια του παιχνιδιού πιστεύοντας ότι η τύχη θα είναι με το μέρος τους. Συνήθως πέφτουν στην παγίδα μετά από κατάθλιψη ή έντονο άγχος, έχουν όμως επίγνωση του προβλήματος και ζητούν βοήθεια. Στη δεύτερη κατηγορία βρίσκονται οι «ψυχολογικά ευάλωτοι». Όπως μας εξήγησε ο κ. Παπανικολάου, οι άνθρωποι αυτοί έχουν ήδη κατάθλιψη, ζουν σε διαταραγμένες σχέσεις ή μέσα στο άγχος και ο τζόγος αποτελεί για αυτούς ένα είδος συναισθηματικής αντίδρασης. Πρόκειται συνήθως για άντρες, οι οποίοι είναι παραγκωνισμένοι από τη δουλειά, ή έχουν μόλις βγει από μια αποτυχημένη σχέση ή ακόμα ζουν μέσα σε αυτήν και στρέφονται σε εξωσυζυγικές εμπειρίες. Οι άνθρωποι αυτοί είναι περισσότερο εθισμένοι από τα χαρτιά. Τέλος, η τρίτη κατηγορία αφορά σε «παρορμητικούς παίχτες», οι οποίοι είναι υπερδραστήριοι, δεν παραμένουν στην ίδια θέση, δεν έχουν μακροπρόθεσμους στόχους και φιλοδοξίες, ενώ πολλοί έχουν τάσεις για αυτοχειρία. Το πλέον δραματικό είναι ότι οι παίχτες που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία και δη στη χειρότερη μορφή της πέφτουν στις καταχρήσεις, κυρίως στο αλκοόλ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι άντρες είναι δύο φορές πιο πιθανό σε σχέση με τις γυναίκες να γίνουν παθολογικοί τζογαδόροι, ενώ τα δύο φύλα παρουσιάζουν και διαφορετικές μέσες ηλικίες έναρξης της κακής αυτής εξάρτησης, με τους άνδρες να ξεκινάνε στην εφηβεία και τις γυναίκες μετά την ηλικία των 20 ετών. Ενδιαφέρον έχει επίσης η διαπίστωση ότι οι νέοι και οι άντρες ηλικίας μέχρι 44 ετών προτιμούν το διαδίκτυο για τον τζόγο, ενώ οι μεγαλύτεροι το παραδοσιακό «χαρτάκι» ή το ζάρι, με τη διάδοση του διαδικτυακού τζόγου στην περιφέρεια να φαίνεται ότι είναι μεγαλύτερη απ' ό,τι στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη.
Ενός κακού μύρια έπονται
Οι καταστάσεις που δημιουργεί ο εθισμός είναι πραγματικά τραγικές και δεν αφορούν μόνο στους παίχτες αλλά και στον περίγυρό τους. Το 75% των συστηματικών και εθισμένων παιχτών πάσχει από κατάθλιψη, πολλοί έχουν τάσεις αυτοκτονίας, και προσπαθούν να κρατηθούν από ό,τι βρουν για να συνεχίσουν την καταστροφική αυτή συνήθεια. Σύμφωνα με τον κ. Παπανικολάου, το 15-20% των παιχτών κακοποιούν παιδιά και οικογένεια. Αντίστοιχο ποσοστό κάνει χρήση αλκοόλ, το οποίο συν τοις άλλοις έχει την ικανότητα να μειώνει τις τύψεις και άρα αφήνει ανοικτό το πεδίο για να συνεχίσουν το παιχνίδι. Οι περισσότεροι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στην εργασία και πιο συγκεκριμένα ένας στους τρεις, όπως αδυναμία συγκέντρωσης, δανεισμό από συναδέλφους, αδικαιολόγητες απουσίες και φυσικά χαμηλή παραγωγικότητα.
Το ψέμα και η απάτη αποτελούν απαραίτητο σύντροφο σε αυτές τις καταστάσεις όπως και η γνωστική εξασθένιση, αφού πρακτικά το μυαλό του παίχτη δεν είναι στην καθημερινότητα, στην οικογένεια ή στην εργασία αλλά στον τζόγο, με την ανυπομονησία να ξαναπιάσει στα χέρια χαρτιά ή ζάρια ή ακόμα και το πληκτρολόγιο του υπολογιστή. Τα ψυχοσωματικά έχουν το δικό τους ρόλο σε αυτή τη σχέση εξάρτησης. Οι καβγάδες είναι συνεχείς μέσα στην οικογένεια, λόγω της απουσίας του συζύγου από την κοινή ζωή και ενδιαφέροντα, ενώ από τα πιο σοβαρά προβλήματα που δημιουργούνται είναι οι «τρύπες» στον οικογενειακό προϋπολογισμό, αφού ο παίχτης τζογάρει όλο και περισσότερα χρήματα. Πολλές είναι οι περιπτώσεις όπου, λόγω του τζόγου, το αντρόγυνο ζει χωριστά, ενώ οι προσπάθειες να μπει μαχαίρι σε αυτή τη συνήθεια σπάνια καταλήγουν σε επιτυχία. Αντίθετα, καλύτερα αποτελέσματα φαίνεται ότι έχει ο έλεγχος, κάτι όμως εξαιρετικά δύσκολο όταν ο βαθμός εθισμού είναι μεγάλος. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο τζόγος αποτελεί από τις χειρότερες εξαρτήσεις που μπορεί να βασανίζουν έναν άνθρωπο και από τις πιο δύσκολες να κοπούν.
Η κατάσταση στην Κρήτη με τον τζόγο
Το πρόβλημα στο νησί μας είναι έντονο, καθώς πολλοί Κρητικοί ασχολούνται με τα τυχερά παιχνίδια. Η κοινωνία είναι κλειστή, η οικογένεια λειτουργεί πιο στενά και ο παίχτης δύσκολα μιλάει ή αναζητεί βοήθεια. Οι Κρητικοί τζογαδόροι έχουν συχνά τη στήριξη των γονιών που «μπαλώνουν τις καταστάσεις» με αποτέλεσμα ο εθισμένος παίχτης να υποτροπιάζει ακόμα και μετά από μεγάλες περιόδους αποχής, ενώ φυσικά το μυστικό παραμένει πίσω από σφιχτόκλειστες πόρτες. Το χειρότερο είναι ότι οι Κρητικοί σπάνια ζητούν βοήθεια από ειδικούς για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα και λόγω νοοτροπίας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
Σταύρος Μουντουφάρης
