default-image

Τα "βράχια" σώζουν την Αμμουδάρα

Κρήτη
Τα "βράχια" σώζουν την Αμμουδάρα

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ

Για τους περισσότερους Ηρακλειώτες τα καλοκαιρινά μπάνια στην Αμμουδάρα παραπέμπουν στα περίφημα... "βραχάκια". Ένας ύφαλος ο οποίος αποδεικνύεται το "κλειδί" για το παράκτιο μέτωπο του Ηρακλείου, καθώς είναι η ασπίδα απέναντι στη διάβρωση που απειλεί όλο και περισσότερα χιλιόμετρα ακτών και στην Κρήτη.

Όμως, και αυτός αντιμετωπίζει τα δικά του βάσανα, ευτυχώς περιορισμένα σε σχέση με τα όσα συμβαίνουν σε άλλες περιοχές του νησιού μας και κυρίως τη Γεωργιούπολη, ενώ η έρευνα των επιστημόνων που τον έχουν θέσει στο μικροσκόπιο αποκαλύπτει τη συναρπαστική ιστορία του, που δεν είναι άλλη από εκείνη της βορειοδυτικής ακτογραμμής του Ηρακλείου.

Η παλιά ακτογραμμή

Ο ύφαλος της Αμμουδάρας, που σηματοδοτεί την προπολεμική βυθισμένη ακτογραμμή της περιοχής, είναι ένα από τα σημεία που μελετούν οι ειδικοί του Εργαστηρίου Παράκτιας Έρευνας του Ινστιτούτου Πληροφορικής του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) με επικεφαλής τον κ. Νίκο Καμπάνη.

Μαζί με συνεργάτες τους από το Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών εστιάζουν σε ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά προβλήματα της εποχής, επιχειρώντας να κατανοήσουν να ερμηνεύσουν και μέσα από αυτή τη διαδικασία να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα που αντιμετωπίζουν ολοένα και περισσότερες παραλίες στην Κρήτη, εκείνο της διάβρωσης.

Με δεδομένο το γεγονός ότι το φαινόμενο σχετίζεται άμεσα με τις κλιματικές αλλαγές και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, η έρευνα αποκτά ακόμα πιο μεγάλη σημασία, καθώς χαρτογραφεί την υφιστάμενη κατάσταση, εξετάζει το πρόβλημα και το πώς εξελίσσεται και αναζητεί λύσεις.

Σημείο-"κλειδί"

Η περίπτωση της Αμμουδάρας έχει ξεχωριστή θέση στην έρευνα, η οποία επικεντρώνεται σε περιπτώσεις απώλειας μερικής ή ολικής παραλιακών ζωνών, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τις παράκτιες περιοχές του Κοκκίνη Χάνι, της Παχιάς Άμμου, της Χερσονήσου, των Γουβών, του Κολυμπαρίου και της Γεωργιούπολης. Πρώτα απ' όλα, καθώς ο ύφαλος, τα γνωστά "βραχάκια", φαίνεται να είναι το κλειδί για την περιοχή δυτικά του Ηρακλείου.

Πολλές μελέτες, δημοσιευμένες σε επιστημονικά περιοδικά της ομάδας που περιλαμβάνει δυο νέους Κρητικούς, τον κ. Γιώργο Αλεξανδράκη, ερευνητή στο Εργαστήριο Παράκτιας Έρευνας του ΙΥΜ-ΙΤΕ, με υπεύθυνο το διευθυντή Ερευνών κ. Νίκο Καμπάνη, και τον κ. Στέλιο Πετράκη, διδακτορικό ερευνητή στο Τμήμα Γεωλογίας/Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, με επιβλέποντα τον καθ. Σεραφείμ Πούλο, έχουν στοχεύσει στην περιοχή δίνοντας σημαντικά αποτελέσματα.

Η διάβρωση

Όπως μας εξήγησε ο κ. Καμπάνης, στις αρχές του 20ού αιώνα η ακτογραμμή της Αμμουδάρας βρισκόταν στο εξωτερικό όριο του υφάλου. Τη δεκαετία του 1950-1960, ξεκίνησε έντονη διάβρωση, όπως αποκαλύπτει ο ύφαλος ο οποίος ξεκινάει από τα ανατολικά του ποταμού Γαζανού, στα 40-50 μέτρα από την ακτογραμμή και, σχεδόν σε μία ευθεία, φτάνει ως το ανατολικό άκρο της Αμμουδάρας, σε απόσταση περίπου 5 μέτρα από την ακτογραμμή.

Η διάβρωση αυτή φαίνεται να οφείλεται πρωτίστως σε φυσικούς μηχανισμούς που εντάθηκαν με την έντονη ανάπτυξη της περιοχής και την καταστροφή των θινών στα σύγχρονα χρόνια.

Η παλιά ακτογραμμή της παραλίας

Η έρευνα στον ύφαλο και την ευρύτερη παραλία που βρίσκεται από το 2003 σε εξέλιξη αποκάλυψε ένα μοντέλο το οποίο, σύμφωνα με τους επιστήμονες,  ερμηνεύει την εξέλιξη της παραλιακής ζώνης. Σύμφωνα με αυτό, ο υποθαλάσσιος ύφαλος που βρίσκεται μπροστά από την ακτή είναι δημιούργημα εκτεταμένης διάβρωσης από το 1940 μέχρι και σήμερα, και πιθανότατα είναι η βυθισμένη ακτογραμμή της εποχής εκείνης.

Το εντυπωσιακό αυτό συμπέρασμα ενισχύεται από τη δομή του υφάλου, ο οποίος, σύμφωνα με τους επιστήμονες του ΙΤΕ, αποτελείται από το λεγόμενο ακτόλιθο, σκληρό υλικό αντίστοιχο με εκείνο που συναντά κανείς σε παραλίες όπως η Αγία Πελαγία, η Λυγαριά, οι Γούβες, ο Ανισαράς, η Ιεράπετρα κ.ά. Γενεσιουργός αιτία του είναι η ανάμειξη αλμυρού θαλασσινού νερού και γλυκού νερού από τον υπόγειο υδροφορέα της περιοχής. Η διάβρωση είναι αυτή που οδήγησε στην απομάκρυνση της άμμου και στη μετεξέλιξη σε ύφαλο. Η έρευνα κατέδειξε ότι η διάβρωση αυξάνεται, καθώς προχωρούμε από τα δυτικά προς τα ανατολικά, γιατί το ακρωτήρι της Παναγιάς προκαλεί περίθλαση των βορειοδυτικών κυματισμών, με τον εν λόγω άνεμο να είναι εκείνος που επικρατεί στην περιοχή.

Ισορροπία

Τα καλά νέα είναι ότι σήμερα η παραλιακή ζώνη της Αμμουδάρας δείχνει να βρίσκεται σε μια σχετική ισορροπία, σε ό,τι αφορά τη διάβρωσή της, η οποία πλέον είναι πολύ πιο αργή απ' ό,τι παλιότερα. Είναι ενδεικτικό ότι, σύμφωνα με τους επιστήμονες του ΙΤΕ, την τελευταία 10ετία έχουν χαθεί μόνο μερικά μέτρα παραλίας, ενώ όταν το φαινόμενο βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη και ένταση είχαν χαθεί μέχρι και 80 μέτρα παραλίας, όσο δηλαδή είναι και η μεγαλύτερη απόσταση του υφάλου από την ακτή.

Σωτήριος σε αυτή την περίπτωση αποδεικνύεται ο ύφαλος, ο οποίος μειώνει τη μεταφορική ικανότητα του παράκτιου ρεύματος και την κυκλοφορία του νερού προς και από τα ανοικτά, λειτουργώντας ως φυσικός υποθαλάσσιος κυματοθραύστης. Με τον τρόπο αυτό προσφέρει πολύτιμη προστασία στην ακτή από τη διάβρωση. Ταυτόχρονα, ο ύφαλος ευνοεί τη βιοποικιλότητα στην περιοχή, αποκτώντας ένα ρόλο καθοριστικής σημασίας για ολόκληρη την Αμμουδάρα.

Από αριστερά προς δεξιά, οι κ. Στέλιος Πετράκης, Γιώργος Αλεξανδράκης, Νίκος Καμπάνης, δ/ντής Έρευνας και υπεύθυνος του Εργαστηρίου Παράκτιας Έρευνας του ΙΥΜ-ΙΤΕ, και Σεραφείμ Πούλος, αναπληρωτής καθηγητής Γεωλογίας/Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε πρόσφατες εργασίες πεδίου.

Σε επιφυλακή

Τα κακά νέα είναι ότι τα τελευταία χρόνια υποσκάπτεται, κυρίως στην ανατολική πλευρά του, καθώς η άμμος πάνω στην οποία πατάει απομακρύνεται, δημιουργώντας έτσι συνθήκες που οδηγούν σε σπασίματα. Η προστασία του είναι υπόθεση μεγάλης σημασίας, καθώς χάρη σε αυτόν έχει περιοριστεί σημαντικά η διάβρωση της παραλίας της Αμμουδάρας, καθώς με το να χτυπάει πρώτα πάνω του το κύμα φτάνει αποδυναμωμένο στην ακτή χωρίς να προκαλεί συσσωρευμένες με το χρόνο διαβρώσεις.

Αξίζει, για να συμπληρωθεί η ιστορία, να σημειωθεί ότι η Αμμουδάρα έχει καταγραφεί ως βάλτος, σύμφωνα με μαρτυρίες που χρονολογούνται στις αρχές του 20ού αιώνα, με τους ποταμούς Αλμυρό, Γαζανό, Ξεροπόταμο και Γιόφυρο - από δυτικά προς ανατολικά - να συμβάλλουν σ' αυτό.

Η Γεωργιούπολη "χάνεται"

Αν η Αμμουδάρα αντιμετωπίζει μικρότερο πρόβλημα σε σχέση με παλαιότερα χρόνια, δεν ισχύει το ίδιο για άλλες περιοχές της Κρήτης, όπως η Γεωργιούπολη, μια παραλία με κοινά χαρακτηριστικά άλλα όμως προβλήματα, πιο σοβαρά, η οποία ερευνάται επισταμένα από την ομάδα των επιστημόνων του ΙΤΕ. Στην παραλία αυτή καταγράφεται έντονη υποχώρηση της ακτογραμμής, που σε κάποια τμήματα φτάνει τα 8 μέτρα, κάτι που συνέβη μέσα στο χρονικό διάστημα 1980-2010.

Το πιο έντονο πρόβλημα όμως, σύμφωνα με τους ειδικούς, συναντάται στο κέντρο της παραλίας, σε μια περιοχή περίπου 1 χιλιόμετρο εκατέρωθεν του στομίου του ποταμού Μουσέλα, όπου η οπισθοχώρηση της ακτογραμμής ξεπερνά τα 20 μέτρα.

Τα κύματα

Σύμφωνα με τη μελέτη του κ. Πετράκη, ένα μέρος της οπισθοχώρησης της ακτογραμμής, περί τα 7-8 μέτρα, οφείλεται στον ακραίο κυματισμό που χαρακτηρίζει την περιοχή. Και τα νέα δεν είναι καλά για το μέλλον, καθώς οι επιστήμονες, συνυπολογίζοντας την επίδραση της ανόδου της στάθμης της θάλασσας, εκτιμούν ότι η οπισθοχώρηση αυτή απειλεί από το 35% έως και το 90% της παραλιακής ζώνης του όρμου του Αλμυρού, μία πρόβλεψη ιδιαιτέρως οδυνηρή.

Η έρευνα

Η έρευνα συνεχίζεται παρά τις αντίξοες οικονομικές συνθήκες που αντιμετωπίζει γενικώς η ερευνητική κοινότητα στην Ελλάδα. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ομάδα προσπαθεί με κάθε τρόπο μέσα από μία συνεργασία των φορέων τους, άλλοτε με χρηματοδότηση, αλλά και συχνά από προσωπικό μεράκι και με ανιδιοτελή κόπο, να συνεχίσει τη μελέτη του φαινομένου που γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική ανάγκη ώστε να αποφευχθεί, ειδικά για την περίπτωση της Γεωργιούπολης, η διαφαινόμενη διάσταση μιας επερχόμενης φυσικής καταστροφής.

Το ενδιαφέρον της όλης προσπάθειας που εστιάζεται στις δυο αυτές περιοχές είναι έντονο και για έναν επιπλέον λόγο: Αν και η Αμμουδάρα έχει με τη Γεωργιούπολη παρόμοιο προσανατολισμό και γεωμορφολογικά στοιχεία, τα αίτια που προκαλούν τη διάβρωσή τους διαφέρουν τόσο ανάμεσα στις δύο παραλίες, όσο και σε διαφορετικά τμήματα της κάθε παραλίας. Και αυτό καθιστά την όλη έρευνα ακόμα πιο σημαντική.

Μεθοδολογία

Πρέπει τέλος να τονιστεί ότι σε επίπεδο μεθοδολογίας για τον προσδιορισμό των φαινομένων που ελέγχουν την εξέλιξη των δύο παραλιών της Κρήτης, αλλά και τον εντοπισμό των κύριων αιτίων που προκαλούν την διάβρωση των παραλιών αυτών, εφαρμόστηκε μία μέθοδος που ανέπτυξε ο κ. Γ. Αλεξανδράκης και η οποία εκτιμά την τρωτότητα των ακτών.

Τέλος, σημειώνεται ότι στο Εργαστήριο Παράκτιας Έρευνας βρίσκεται σε εξέλιξη η ανάπτυξη από τον κ. Γ. Αλεξανδράκη ενός δείκτη οικονομικού κόστους από την απώλεια παραλίας, στοχευμένου σε τουριστικές περιοχές, μέσω εξειδικευμένων οικονομετρικών μοντέλων σε αναλογία με μια παράλληλη έρευνα, η οποία υλοποιείται για την Καλιφόρνια.  

Του Σταύρου Μουντουφάρη

ΤΑ ΝΕΑ του neakriti.gr στο Google News