Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου είναι ένας από τους σύγχρονους λογοτέχνες που τα βιβλίου του κατέχουν σημαντική θέση στις καρδιές των αναγνωστών. Πολυγραφότατος, με βιβλία τόσο για μικρούς όσο και για μεγάλους, ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου καταπιάνεται με θέματα δύσκολα, κι ο ίδιος δε φοβάται να σταθεί στο φως και να μιλήσει γι’ αυτά.
Αύριο Πέμπτη 28 Μαρτίου έρχεται στο Ηράκλειο, στο πλαίσιο της παρουσίασης του τρίτου βιβλίου για τον Μακεδονικό Αγώνα, με τίτλο “Τα συναξάρια της μικρής πατρίδας”. Με αφορμή αυτή την παρουσίαση, η οποία θα γίνει στον χώρο του “Ntore Symposia”, στην πλατεία Ελευθερίας, κάναμε μαζί του μια κουβέντα για την επικαιρότητα, τις ταμπέλες, τη γυναίκα...
* Από τις “Γυναίκες της μικρής πατρίδας”... στα “Λιανοκέρια της μικρής πατρίδας” κι ύστερα στα “Συναξάρια της μικρής πατρίδας”. Μικρή... μέγιστη θα έλεγα.
«Πέρα από τη μεγάλη πατρίδα μας, την Ελλάδα μας, υπάρχει και μια “μικρή πατρίδα” για τον καθένα μας, που σημαίνει το γενέθλιο ψυχικό τοπίο, αυτό που γέμισε με μνήμες και εμπειρίες την ψυχή του στην παιδική του ηλικία. Για εμένα, Βορειοελλαδίτη στην καταγωγή και μεγαλωμένο στα ακριτικά Δίκαια του Έβρου, αυτή η “μικρή πατρίδα” είναι η Θράκη μας. Την εποχή που διαδραματίζονται τα μυθιστορήματα, εποχή του Μακεδονικού Αγώνα, η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Θράκη, αλλά και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ήταν ακόμη σκλαβωμένα, κι η Κρήτη μόλις που είχε κερδίσει την αυτονομία της, αλλά όχι και την Ένωσή της με τη μητέρα πατρίδα. Ολάκερη η Βόρεια Ελλάδα ήταν τότε η μικρή, αλύτρωτη πατρίδα του Ίωνα Δραγούμη, του Παύλου Μελά, του Γεώργιου Κατεχάκη, του Γεωργίου Τσόντου Βάρδα και πολλών-πολλών άλλων. Σε τούτη τη μικρή πατρίδα αναφέρεται ο τίτλος των βιβλίων».
* Τι σας έκανε να γράψετε για τη Μακεδονία; Η επικαιρότητα μήπως;
«Διόλου! Τα μυθιστορήματα του Μακεδονικού Αγώνα, την έρευνα αλλά και τη συγγραφή τα δούλευα πάνω από τρία χρόνια, όταν ακόμη δεν είχε έρθει στην επικαιρότητα το συγκεκριμένο θέμα. Μα προσωπικά θεωρώ πως όλοι οι Έλληνες, ειδικά οι Βορειοελλαδίτες και οι Κρήτες που συνέδραμαν με όλες τους τις δυνάμεις, πρέπει να το έχουμε πάντα επίκαιρο μέσα στην καρδιά μας».
* Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Χανιά, Καστοριά, Κιλκίς, Γιαννιτσά... Όλη η Ελλάδα ένας αγώνας...
«Και δεν ήταν μήπως; Όλοι τούτοι οι αγώνες, που αρχικά φαίνονταν να μην επιτυγχάνουν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, την πλήρη Ένωση με τη μητέρα πατρίδα, ήταν σπορά λευτεριάς. Και για τη Μακεδονία και για την Κρήτη, που αγωνίζονταν και μάτωναν συγχρόνως... Λίγα χρόνια αργότερα, με τον μεγάλο Εθνάρχη Ελευθέριο Βενιζέλο, κείνοι οι σπόροι φύτρωσαν, άπλωσαν κλαριά κι ανθούς».
* Πρόκειται για ένα ιστορικό μυθιστόρημα. Αλήθεια από πού αντλήσατε τις πηγές σας, όχι μόνο γι' αυτό, αλλά και για τα προηγούμενα της τριλογίας;
«Η έρευνα η οποία προηγείται της συγγραφής ενός ιστορικού μυθιστορήματος, τουλάχιστον όπως το εννοώ εγώ, είναι το δυσκολότερο κομμάτι όλης της προσπάθειας. Διότι ως έρευνα δεν εννοώ μόνο αυτή τη γελοιότητα με το αφερέγγυο Google, ούτε μόνο τις μελέτες σε αραχνιασμένες βιβλιοθήκες. Εννοώ επιτόπια έρευνα, με παρατηρήσεις, με συζητήσεις, με μαρτυρίες, με γνώση του περιβάλλοντος χώρου και της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, προκειμένου να υπάρχει κατά το δυνατόν μια πιστότερη αποτίμηση και περιγραφή του χώρου και των γεγονότων. Έτσι η περπατησιά μου έφτασε από τη Φιλιππούπολη και τη Δράμα, μέχρι το Μοναστήρι, την Καστοριά, την Αθήνα, αλλά και νοτιότερα, στα Χανιά. Περπάτησα απ’ άκρη σ' άκρη τα άγια χώματα της πατρίδας μας και μίλησα με εκατοντάδες ανθρώπους που άνοιξαν το σεντούκι της μνήμης τους και μοιράστηκαν μαζί μου ακούσματα και εμπειρίες. Τους ευχαρίστησα θερμά και ονομαστικά έναν-έναν στο τέλος του βιβλίου μου, τους ευχαριστώ και από εδώ, και εύχομαι ο Θεός να τους χαρίσει πολλά-πολλά ακόμη χρόνια με υγεία και δύναμη».
* Μαθαίνουμε “ευκολότερα” την Ιστορία μας μέσα από τη λογοτεχνία;
«Το ιστορικό μυθιστόρημα, όταν αποτυπώνει στις σελίδες του με πιστότητα και εγκυρότητα τα γεγονότα, έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα έναντι ενός δοκιμίου ή ενός σχολικού εγχειριδίου. Δε σου διδάσκει απλώς, αλλά με τη γλαφυρή του γλώσσα και τη συγκλονιστική του μυθιστορηματική πλοκή σε μπάζει στην Ιστορία, παρακολουθείς τους ήρωες και ζεις τα γεγονότα μαζί τους. Ταυτόχρονα με την αναγνωστική απόλαυση, δηλαδή, πάει χέρι-χέρι και η Ιστορία χωρίς η μία να σκεπάζει ή να εξοβελίζει την άλλη. Και ρωτώ έτσι απλά: Πότε μαθαίνεις ευκολότερα όπως λέτε; Όταν διδαχθείς γι’ αυτό ή όταν το ζήσεις;».
* Πόσο εύκολο είναι να μιλάς για θέματα που “χωρίζουν” τους Έλληνες; Δε φοβηθήκατε μη σας προσάψουν την ταμπέλα του εθνικιστή ή του φασίστα;
«Θα σας πω ειλικρινά πως δε μου καίγεται καρφάκι για τις ταμπέλες και τα ταμπελάκια που με τόση ευκολία κολλάνε σήμερα κάποιοι ανεγκέφαλοι ή κουτοπόνηροι στον οποιονδήποτε, για να εξυπηρετήσουν κομματικά ή μικροκομματικά συμφέροντα. Αγαπώ απλώς την πατρίδα μου και μόνο περηφάνια νιώθω για τη λαμπρή ιστορία της, και προσπαθώ με όλες μου τις δυνάμεις να μεταδώσω αυτή τη γνώση και την περηφάνια σε κάθε Ελληνίδα και Έλληνα μέσα από τα βιβλία μου. Η Φιλοπατρία ήταν μεγίστη αρετή από αρχαιοτάτων χρόνων και διαπερνά οριζόντια την ελληνική κοινωνία, ανεξάρτητα από ιδεολογίες και κομματικές τοποθετήσεις - είμαι βαθύτατα πεπεισμένος γι’ αυτό. Μα έτσι όπως πάμε, με το να βαφτίζουμε ελαφρά τη καρδία τον κάθε πατριώτη φασίστα, θα γεμίσουμε “φασίστες” όλη την Ελλάδα. Η ζημιά που γίνεται είναι απερίγραπτη».
* Στο μεταξύ, στο επίκεντρο της τριλογίας, εκτός από τη Μακεδονία, είναι η γυναίκα. Αλήθεια έχει φωτιστεί αρκετά ο ρόλος του “ασθενούς” φύλου τόσο στην ιστορία όσο και σ’ αυτή την ίδια τη λογοτεχνία;
«Η Ιστορία αγαπά τους ήρωες, τους πολεμιστές, τους άνδρες... αυτούς έχει καταγεγραμμένους στα βιβλία της, αυτούς μνημονεύει. Και μαζί της όλοι εμείς. Πίσω, όμως, από όλους αυτούς τους ήρωες υπάρχουν χιλιάδες, άγνωστες και “ανώνυμες” γυναίκες που πάλεψαν κι αγωνίστηκαν, που μάτωσαν για την πατρίδα μας. Πόσες γνωρίζουμε; Τη Μπουμπουλίνα; Τη Μαντώ Μαυρογένους; Τις Σουλιώτισσες; Ελάχιστες. Στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα, υπήρξαν εκατοντάδες τέτοιες γυναίκες... Νοσοκόμες που περιέθαλπαν λαβωμένους μακεδονομάχους, ταχυδρόμοι που μετέφεραν έγγραφα, κώδικες, ακόμη και πυρομαχικά στα μισοφόρια τους, αγρότισσες που εφοδίαζαν με τρόφιμα τα ελληνικά Σώματα και έκρυβαν κυνηγημένους... Μα πρωτίστως, υπήρχαν οι δασκάλες. Εκατοντάδες δασκάλες στα χωριά της Μακεδονίας και της Θράκης, που ολομόναχες, με το κομιτατζίδικο μαχαίρι στον σβέρκο τους, πάλεψαν να διδάξουν τη γλώσσα, το φρόνημα και την ψυχή του Ελληνισμού στα παιδιά μας, πολλές φορές θυσιάζοντας την ίδια τη ζωή τους, όπως η Βελίκα Τράικου ή η Αικατερίνη Χατζηγεωργίου. Σε αυτές τις Γυναίκες, με συγκίνηση και ευγνωμοσύνη, είναι αφιερωμένο το μυθιστόρημα “Γυναίκες της μικρής πατρίδας”, το πρώτο μυθιστόρημα του Μακεδονικού Αγώνα».
* Και τελικά, θα γιατρευτούμε απ’ τις πληγές;
«Στο χέρι μας είναι. Και από τις παλιές και από τις τωρινές. Το πιστεύω ακράδαντα».
* Ο κύκλος κλείνει με τούτο το βιβλίο. Ο νέος άνοιξε ήδη; Τι “πρόσωπο” έχει;
«Είναι πολύ νωρίς. Συμπάσχω ακόμη με τους ήρωες και τις ηρωίδες μου: την Αρετή, τη Φωτεινή, τη Βάσιλκα, τον Μάνο, τον Λευτέρη, τον Παύλο Μελά, τον Τέλλο Άγρα. Προσώρας, μου είναι αδύνατο να τους αποχωριστώ...».
