Ο Ανδρέας Θεοφάνους , Πρόεδρος του Κυπριακού Κέντρου Ευρωπαϊκών - Διεθνών Υποθέσεων και του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών και Διακυβέρνησης του Παν/μιου Λευκωσίας , μιλώντας στον 98.4 , υποστήριξε ότι παρά το γεγονός ότι η τουρκοκυπριακή πλευρά επιχειρεί ακόμα μια φορά να διαφοροποιήσει τη βάση των συνομιλιών και προβαίνει σε κινήσεις που παραβιάζουν το status quo, η ελληνοκυπριακή πλευρά σωστά αποφάσισε να ανταποκριθεί θετικά σε πρόσκληση του ΓΓ του ΟΗΕ για συμμετοχή σε πενταμερή διάσκεψη για το Κυπριακό. Όμως, θα είναι σφάλμα να αρκεσθεί στην προάσπιση του διαπραγματευτικού κεκτημένου ως είχε πριν την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κρανς Μοντάνα αρχές Ιουλίου του 2017.
Η σύγκληση της πενταμερούς διάσκεψης θα γίνει κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες και οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες.
Η τουρκική πλευρά έχει ήδη καταθέσει τη θέση της για δύο κράτη. Ταυτόχρονα έχει ήδη προβεί σε κινήσεις για την έναρξη του εποικισμού της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων.
Επιπρόσθετα, οι πολιτογραφήσεις Τούρκων υπηκόων συνεχίζονται με έντονους ρυθμούς.
Ήδη έχει δημοσιευθεί ότι το επόμενο διάστημα θα λάβουν την υπηκοότητα της«ΤΔΒΚ» γύρω στις 25.000 Τούρκοι. Ακόμα και πριν από τις εξελίξεις αυτές δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις για την οικοδόμηση ενός ομοσπονδιακού πολιτεύματος στην Κύπρο. Μεταξύ άλλων, δεν διαφαίνεται η ύπαρξη κοινών στόχων μεταξύ των δύο πλευρών.
Πέραν τούτου, ενώ οι Τουρκοκύπριοι είναι μέρος του κυπριακού λαού δεν μπορεί να λεχθεί το ίδιο για τους έποικους οι οποίοι αποτελούν την πλειοψηφία των διαμενόντων στην κατεχόμενη Κύπρο.
Είναι καθοριστικής σημασίας να αξιολογήσουμε τους στόχους της Τουρκίας.
Η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και εργάζεται συστηματικά για την αποδόμησή της.
Η Τουρκία προκρίνει μια συνομοσπονδιακή διευθέτηση η οποία θα θέτει την Κύπρο κάτω από τον στρατηγικό της έλεγχο.
Επιπρόσθετα, ο εποικισμός και ο υβριδικός πόλεμος που διεξάγει η Άγκυρα εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδιασμού.
Ένα ερώτημα που εγείρεται είναι κατά πόσον ο ΟΗΕ και η Βρετανία θα συνεχίσουν να τοποθετούνται στη βάση των ίσων αποστάσεων παρά τις τουρκικές ενέργειες και νέες προσεγγίσεις.
Ο Πρόεδρος Αναστασιάδης νομιμοποιείται να απαιτήσει από τη Βρετανία και την Ελλάδα ως εγγυήτριες δυνάμεις να εργασθούν από κοινού για την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων και την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας στα πλαίσια μίας ομοσπονδιακής διευθέτησης.
Μπορεί επίσης να υποδείξει στον ΓΓ του ΟΗΕ ότι κανένα σοβαρό κράτος δεν αυτοκαταργείται και ότι οποιαδήποτε αναφορά που τείνει να εξισώνει τις ελεύθερες περιοχές με την κατοχική οντότητα είναι το ολιγότερο ατυχής.
Πέραν τούτου είναι σημαντικό να τονισθεί ότι η Τουρκία δια της κατοχής, του εποικισμού, του υβριδικού πολέμου και των έκνομων ενεργειών στην Κυπριακή ΑΟΖ προσπαθεί να αποδομήσει την Κυπριακή Δημοκρατία.
Κάτω από τα δύσκολα δεδομένα που έχουν δημιουργηθεί καθίσταται απαραίτητη η κατάθεση ενός νέου αφηγήματος.
Είναι σημαντικό να προταχθεί η θέση ότι η κυριότερη διάσταση του Κυπριακού είναι η κατοχή και όχι η διακοινοτική πτυχή.
Θα πρέπει επίσης να λεχθεί ότι όταν η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο ισχυρίσθηκε ότι στόχος της ήταν η αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης και η προστασία της τουρκοκυπριακής κοινότητας.
Η πραγματικότητα όμως είναι ότι η Τουρκία δεν έχει σεβαστεί την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας και επιπρόσθετα έχει καταστήσει τους Τουρκοκύπριους μειονότητα στην κατεχόμενη Κύπρο.
Ένας μακροπρόθεσμος στόχος του τουρκικού εποικισμού είναι η αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα ολόκληρης της Κύπρου.
Ο στόχος αυτός υπηρετείται επίσης με τον υβριδικό πόλεμο με τη μορφή της διοχέτευσης παράνομων μεταναστών από τρίτες χώρες στην ελεύθερη Κύπρο μέσω των κατεχομένων και της Τουρκίας.
Στην Κύπρο υφίστανται ένα νόμιμο και διεθνώς αναγνωρισμένο κράτος, η Κυπριακή Δημοκρατία, και η υποτελής στην Τουρκία κατοχική οντότητα, η «ΤΔΒΚ». Μια ομοσπονδιακή διευθέτηση είναι δυνατό να προκύψει από τη μετεξέλιξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέσω μιας συνταγματικής αναθεώρησης.
Δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή η παρθενογένεση – δηλαδή η δημιουργία ενός νέου κράτους και ο παραμερισμός της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Ούτε είναι δυνατό να εξισωθεί η «ΤΔΒΚ», που οικοδομήθηκε πάνω σε κλεμμένες ελληνικές περιουσίες και στην εθνοκάθαρση, με το νόμιμο κράτος.
Υπενθυμίζεται ότι η Τουρκία εκμεταλλεύθηκε το πραξικόπημα της ελληνικής χούντας, η οποία στηρίχθηκε από τις ΗΠΑ, εναντίον του Προέδρου Μακαρίου για να εισβάλει στην Κύπρο.
Είναι σημαντικό να τονισθεί η προσήλωσή μας σε μια ομοσπονδιακή διευθέτηση η οποία θα αποκαθιστά την ενότητα της χώρας καθώς και η αναγκαιότητα για ένα κανονικό κράτος.
Εκτός από την αποχώρηση των ξένων στρατευμάτων και τον τερματισμό του υφιστάμενου συστήματος εγγυήσεων, είναι καθοριστικής σημασίας να διασφαλισθεί διά όλων των συναφών προνοιών που αφορούν τη διακυβέρνηση ότι το κράτος θα μπορεί να λειτουργεί απρόσκοπτα.
Ένα μεγάλο ζήτημα στις συνομιλίες είναι η ερμηνεία της πολιτικής ισότητας.
Η τουρκική πλευρά προβάλλει το τελευταίο διάστημα τη θέση για κυριαρχική ισότητα δύο ισότιμων κρατών. Η θέση αυτή είναι εκτός του υφιστάμενου πλαισίου διαπραγμάτευσης στη βάση της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας.
Καθοριστικός παράγοντας για την πολιτική ισότητα την οποία η πλευρά μας αποδέχθηκε και αποτελεί αναπόσπαστο μέρος όλων των συμφωνιών υψηλού επιπέδου πρέπει να είναι η ερμηνεία που δίδεται στο Σύνταγμα του 1960 το οποίο εξ ορισμού είναι σημείο αναφοράς καθώς και το Ψήφισμα 716 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το 1991 στο οποίο γίνεται συγκεκριμένος προσδιορισμός.
Εν ολίγοις η ουσία είναι στην ερμηνεία της πολιτικής ισότητας. Εάν η Τουρκία έχει τη βούληση για ένα έντιμο συμβιβασμό, οι δύο κοινότητες μπορούν μέσω των συνομιλιών να καταλήξουν σε συγκεκριμένες συγκλίσεις για το θέμα αυτό.
Όταν υπάρξει κατάληξη σε μια διευθέτηση, για οποιαδήποτε συνταγματική αλλαγή να απαιτούνται διπλές πλειοψηφίες, ενώ για τα θέματα διακυβέρνησης είναι σημαντικό να υπάρχει ευελιξία.
Στη σημερινή συγκυρία δεν φαίνεται να υπάρχουν οι προϋποθέσεις για την εγκαθίδρυση μιας ομοσπονδίας στην Κύπρο.
Επειδή επίσης ούτε και τα δύο κράτη ούτε και η συνομοσπονδία αποτελούν αποδεκτές επιλογές, είναι απαραίτητο όπως ακολουθηθεί μια εξελικτική προσέγγιση η οποία να οδηγεί σε ένα ιδιότυπο ομοσπονδιακό πολίτευμα το οποίο να ικανοποιεί βασικούς 15 στόχους των δύο πλευρών.
Για μια τέτοια προσέγγιση η ανοχή εάν όχι η έμπρακτη στήριξη της Τουρκίας είναι απαραίτητη.
Στο παρόν στάδιο οι ακόλουθες εισηγήσεις μπορούν να αποβούν χρήσιμες:
Συνεκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων με ταυτόχρονη οριοθέτηση της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) Κυπριακής Δημοκρατίας και Τουρκίας. Μια τέτοια εξέλιξη θα υποβοηθήσει και τον Ελληνοτουρκικό διάλογο. Είναι τολμηρό αλλά πρέπει να προταθεί από την πλευρά μας η παράλληλη οριοθέτηση της ΑΟΖ Ελλάδος, Τουρκίας και Κυπριακής Δημοκρατίας. Υπογραμμίζεται ότι μια κοινή προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης θα διευκολύνει μια τέτοια εξέλιξη.
Επιστροφή των νόμιμων κατοίκων ή/και δικαιούχων της περίκλειστης πόλης των Βαρωσίων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ.
Λειτουργία του αεροδρομίου Τύμπου και του λιμανιού της Αμμοχώστου υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και της ΕΕ.
Εφαρμογή του Πρωτοκόλλου της Άγκυρας από την Τουρκία. Μια τέτοια ενέργεια συνεπάγεται την εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας με όλες τις χώρες της ΕΕ, περιλαμβανομένης και της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Άμεσος τερματισμός του εποικισμού της κατεχόμενης Κύπρου και του υβριδικού πολέμου εις βάρος της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία.
Εναρμόνιση των κατεχόμενων εδαφών με το κοινοτικό κεκτημένο στο πλαίσιο του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Συζήτηση θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος όπως η επέκταση της συνεργασίας καθώς και η αντιμετώπιση των ανησυχιών των δύο πλευρών στα πλαίσια ενός ιδιότυπου ομοσπονδιακού πολιτεύματος.
Τυχόν εφαρμογή τέτοιων μέτρων θα δημιουργήσει μεγάλα οφέλη για όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και θα συμβάλει στη δραστική μείωση της έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο.
Είναι όμως κατανοητό ότι για την εφαρμογή τέτοιων μέτρων είναι απαραίτητη η συγκατάθεση της Τουρκίας.
Ακόμα και στην πιθανή περίπτωση απόρριψης των εισηγήσεων από την τουρκική πλευρά, η Κυπριακή Δημοκρατία θα έχει αναβαθμίσει την ηθική της υπεροχή και θα έχει καταθέσει ένα οδικό χάρτη για τη δημιουργία συνθηκών που θα υποβοηθούν την επίλυση του Κυπριακού.
Το επόμενο βήμα πρέπει να είναι η κατάθεση κατευθυντήριων γραμμών για την τελική διευθέτηση στη βάση ενός ιδιότυπου ομοσπονδιακού πλαισίου.
Προφανώς η Κυπριακή Δημοκρατία δεν θα αυτοκαταργηθεί.
Ούτε και είναι λογικό να αποδεχθούμε την τουρκική ερμηνεία της πολιτικής ισότητας για να αποφύγουμε δήθεν τη διχοτόμηση.
Ως εκ τούτου η ελληνοκυπριακή ηγεσία θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική και να μην είναι απλόχερη άνευ αντικειμένου. Κάτω από αυτά τα δυσμενή δεδομένα η Κυπριακή Δημοκρατία θα πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί απρόσκοπτα με το Δίκαιο της Ανάγκης.
Το επίσημο κράτος νομιμοποιείται να πάρει οποιεσδήποτε αποφάσεις για την ενίσχυσή του περιλαμβανομένων και επιπρόσθετων συνταγματικών μεταρρυθμίσεων.
