Στο Παρίσι πριν λίγες ημέρες πραγματοποιήθηκε η παγκόσμια διάσκεψη για την αλλαγή του κλίματος. Οι υπεραισιόδοξοι αναφέρονται στη σταδιακή αντικατάσταση των υδρογονανθράκων με Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) θεωρώντας πως έτσι θα επιτευχθούν οι στόχοι για μείωση της θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2ο βαθμούς Κελσίου, πως θα σταματήσει εντελώς η εξάρτηση της ανθρωπότητας από τα ορυκτά καύσιμα και θα μηδενισθούν οι ατμοσφαιρικοί ρύποι. Σε τούτο το άρθρο δεν θα εκφραστεί θετική ή αρνητική γνώμη για το κατά πόσο μπορεί να επιτεχευθούν αυτοί οι στόχοι. Ούτε καν αν αυτοί οι στόχοι είναι λογικοί, καθώς υπάρχουν και απόψεις αντίθετες σχετικά με τη θεωρία της αλλαγής του κλίματος.
Του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου*
Τούτο το άρθρο θα αποπειραθεί να καταδείξει πως ακόμη και με τις ΑΠΕ η ανθρωπότητα δεν μπορεί να αποφύγει τη χρήση των ορυκτών πόρων γενικότερα. Κυρίως, η ανθρωπότητα δεν μπορεί να ξεφύγει 100% από τους εγγενείς κινδύνους οι οποίοι εμπεριέχονται στις εξορυκτικές και μεταλλουργικές διαδικασίες των πρώτων υλών που απαιτούνται για την κατασκευή των ΑΠΕ. Ας πάρουμε πχ. τα φωτοβολταϊκά συστήματα. Για την κατασκευή τους χρησιμοποιούνται πέραν των άλλων υλικών (πχ. τελλούριο, κάδμιο) το πυρίτιο και το ασήμι. Αυτά τα υλικά από κάπου εξορύσσονται και με κάποιες μεταλλουργικές διαδικασίες επεξεργάζονται μέχρι να έλθουν στην τελική τους μορφή. Δεν προέρχονται από μία μαύρη τρύπα ούτε υπάρχει κάποιο μαγικό ραβδάκι για την μετατροπή τους σε φωτοβολταϊκά πάνελς.
Τελευταία διαπιστώσαμε πως η τιμή του ασημιού αυξάνεται. Το ίδιο αυξάνεται και η ζήτησή του, ειδικά στην Κίνα, καθώς εκεί υπάρχει μεγάλη παραγωγή φωτοβολταϊκών πάνελς. Καθ' όλο τον κύκλο ζωής των φωτοβολταϊκών πάνελς από το ορυχείο, στην μεταλλουργία τους, στην τοποθέτησή τους, στη χρήση τους, και στην τελική τους ανακύκλωση ή απόσυρση εκπέμπονται τόσο τοξικά αέρια όσο και αέρια θερμοκηπίου. Αυτά είναι γνωστά από επιστημονικές πηγές. Άλλες αναφορές, πχ. της Αμερικανικής Υπηρεσίας Προστασίας του Περιβάλλοντος (EPA) περιγράφουν περιβαλλοντικά προβλήματα και προβλήματα υγιεινής και ασφάλειας της εργασίας που έχουν δημιουργηθεί κατά την εξόρυξη ορυκτών τα οποία, σε κάποια φάση του κύκλου ζωής τους (πχ. ασήμι, πυρίτιο), χρησιμοποιούνται στην κατασκευή των φωτοβολταϊκών πάνελς. Τα ίδια ισχύουν και για τις ανεμογεννήτριες, οι οποίες και αυτές κατασκευάζονται από κατεργασμένα/επεξεργασμένα ορυκτά (πχ. σπάνιες γαίες).
Όπως αντιλαμβανόμαστε, οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι (πχ. αέρια θερμοκηπίου, περιβαλλοντικά ατυχήματα/τοξικά απόβλητα κλπ.) και κίνδυνοι για την υγεία και ασφάλεια των ανθρώπων (πχ. εργατικά ατυχήματα), καθ'όλη τη διάρκεια κύκλου ζωής των ΑΠΕ είναι υπαρκτοί, μη μηδενικοί, και σε ορισμένες περιπτώσεις, αρκετά σημαντικοί. Όποιος νομίζει πως αυτοί οι κίνδυνοι δεν υπάρχουν επειδή δεν τους βλέπουν στα μεγάλα αστικά κέντρα, πλανώνται πλάνην οικτρά και στρουθοκαμηλίζουν. Το γεγονός πως δεν τα βλέπουν δεν σημαίνει πως το smart phones τους ή το tablets τους, δεν κατασκευάζονται από επεξεργασμένα ορυκτά, και πως δεν θα φορτιστούν με ενέργεια η οποία, σε κάποιο στάδιο του κύκλου ζωής των υλικών, δεν θα είναι βρώμικη.
Το διακύβευμα είναι η διαχείριση αυτών των υπαρκτών, μη-μηδενικών κινδύνων (Risk Management) σε πλαίσια Βιώσιμης (Αειφόρου) Ανάπτυξης. Κάθε κίνδυνος εμπεριέχει τις έννοιες της πιθανότητας να συμβεί και της σοβαρότητας εκ του αποτελέσματος. Σε όλα τα παραπάνω παίζει μεγάλο ρόλο η εκτίμηση κινδύνου που πραγματοποιεί, ως άτομο, ο καθένας μας. Κάθε άνθρωπος έχει τα δικά του μέτρα και σταθμά για τη σύγκριση κινδύνων. Πχ. θυμάμαι μία συζήτηση με έναν γνωστό μου ο οποίος υπερέβαλλε-υπερεκτιμούσε διάφορους κινδύνους εργατικών ατυχημάτων...και το έκανε αυτό μπροστά μου κρατώντας δύο πακέτα τσιγάρα (sic). Παρομοίως, άλλοι συμπολίτες μας, υπερβάλλουν σχετικά με την επικινδυνότητα των ορυχείων, ενώ ταυτόχρονα οι ίδιοι, σύμφωνα με στατιστικές αναλύσεις που δημοσιεύθηκαν πρόσφατα στην περίπτωση άλλων σημαντικότατων κινδύνων (πχ. ραδιενέργεια) αποδέχονται προσωπική επιβάρυνση τόσο για τους ίδιους όσο και για τα παιδιά τους "...υψηλότερη από το μέσο ευρωπαϊκό όρο (...) από ιοντίζουσες ακτινοβολίες, κυρίως λόγω των αξονικών τομογραφιών. Συγκεκριμένα, η μέση ενεργός δόση ανά άτομο του ελληνικού πληθυσμού από τις εξετάσεις ακτινολογίας είναι 1,7 mSv, με το μεγαλύτερο μέρος να προέρχεται από τις αξονικές τομογραφίες (1,47 mSv), ενώ η αντίστοιχη τιμή σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι 1,05 mSv...".
Τί μας λέει το παραπάνω; Πως οι Έλληνες στο σύνολό τους, κατά μέσο όρο, δέχονται με προσωπική τους βούληση, 40% περισσότερη δόση ακτινοβολίας από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους. Αυτό σημαίνει αυτόματα, πως η Ελληνική κοινωνία, κατά μέσο όρο, υποεκτιμά το επίπεδο κινδύνου της ραδιενέργειας κατά ένα ποσοστό περίπου 40%, σε σχέση με άλλους Ευρωπαίους πολίτες. (Παρόμοια συλλογική ισχύει και στην περίπτωση υπερβολικής χρήσης-κατανάλωσης αντιβιοτικών φαρμάκων.
Αυτή η διαφορά κατά 40% στο επίπεδο αντίληψης ενός σοβαρού κινδύνου είναι που μας χαρακτηρίζει ως Έλληνες. Αν ρωτήσει κάποιος ταυτόχρονα τους Έλληνες, αν αποδέχονταν τη χρήση πυρηνικής ενέργειας στην Ελλάδα, μάλλον δεν θα έπαιρνε θετικές απαντήσεις, καθώς τότε ο κίνδυνος, με κάποιο μαγικό ραβδάκι, θα υπερεκτιμούνταν. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση εξόρυξης ορυκτών πόρων. Αυτό το "μαγικό ραβδάκι" σχετίζεται με τη σκοπούμενη παραπληροφόρηση-κοινωνική μηχανική (social engineering) από ορισμένα "κέντρα παραπληροφόρησης" και την έλλειψη Παιδείας.
Εν κατακλείδι, αν προσπαθήσουμε να μεταλλάξουμε λίγο τους νόμους της Θερμοδυναμικής, χωρίς αυτό να αποτελέσει Ύβρι προς την επιστήμη, και θεωρήσουμε πως η Γη είναι ένα μονωμένο σύστημα, τότε θα μπορούσαμε, να ισχυριστούμε τα κάτωθι αξιώματα:
* Όλες οι ενέργειες σε κάποιο στάδιο της παραγωγής τους είναι βρώμικες.
* Δεν υπάρχει 100% "πράσινη" ενέργεια.
* Η "πράσινη" ενέργεια δεν μπορεί να δημιουργηθεί από το μηδέν.
* Οι κίνδυνοι από την παραγωγή της "πράσινης" ενέργειας δεν μηδενίζονται, δεν χάνονται. Απλώς αλλάζουν μορφή και τόπο...
ΥΓ. Ως τροφή για σκέψη προτείνω στους αναγνώστες να δουν τη διάλεξη του Patrick Moore, πρώην συνιδρυτή της Greenpeace.
* Ο κ. Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος είναι Υποψήφιος Διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης
