Το νέο μνημόνιο - Analyst.gr

«Ευχόμενοι να κάνουμε λάθος, ενώ τα πρώτα δύο μνημόνια εξαθλίωσαν τις κατώτερες και μέτριες εισοδηματικές τάξεις, το τρίτο μνημόνιο θα εξαθλιώσει επί πλέον τις μεσαίες και ανώτερες - χωρίς να ωφελήσει καθόλου τις μέτριες και κατώτερες, αφού δεν καταργήθηκαν τα προηγούμενα.

Του Βασίλη Βιλιάρδου *

Εάν διευρυνθούν δε οι αποκρατικοποιήσεις, στις σημερινές εξευτελιστικές τιμές, παράλληλα με τις προβλεπόμενες κατασχέσεις και δημεύσεις, η χώρα θα λεηλατηθεί με το χειρότερο δυνατό τρόπο».

Ελάχιστοι Έλληνες επιθυμούν τη ρήξη με τους δανειστές, παρά το ότι δεν είναι σε καμία περίπτωση συνώνυμη με την έξοδο της χώρας από την Ευρωζώνη - λόγω του ότι θα χρεοκοπούσε η Ελλάδα, πιθανότατα εντός του ευρώ, με συνέπειες που δεν είναι καθόλου εύκολο να προβλεφθούν. Αυτό σημαίνει πως η συντριπτική πλειοψηφία είναι υπέρ μίας συμφωνίας με τους πιστωτές, η οποία δεν θα μας υποχρέωνε να βαδίσουμε σε άγνωστα μονοπάτια. Είναι όμως πράγματι η οποιαδήποτε συμφωνία καλύτερη από τη μη συμφωνία;

Περαιτέρω, σύμφωνα με σοβαρούς οικονομολόγους, μία συμφωνία θα έπρεπε να εκπληρώνει τα εξής τέσσερα κριτήρια: (α) να δίνει έμφαση στις βαθιές και δίκαιες διαρθρωτικές αλλαγές, οι οποίες δεν έχουν καμία σχέση με τους φόρους, με τους μισθούς και με τις συντάξεις, καθώς επίσης στην έγκαιρη, ορθολογική εφαρμογή τους (β) να έχει ρεαλιστικούς στόχους ανάπτυξης και επίτευξης πρωτογενούς πλεονάσματος (γ) να είναι βιώσιμη, οπότε να συμπεριλαμβάνει το πρόβλημα του δημοσίου χρέους και (δ) να καταπολεμάει την οικονομική αστάθεια του χρηματοπιστωτικού τομέα.

Πριν από κάθε τι άλλο λοιπόν να εξασφαλίζει την ανάπτυξη στη χώρα, η οποία επέστρεψε το πρώτο τρίμηνο ξανά σε ύφεση 0,2%. Για το 2015 τώρα η Κομισιόν υπολογίζει ρυθμό της τάξης του 0,5%, έναντι 2,5% πριν εκβιασθούν οι εκλογές - ένα πολύ χαμηλό ποσοστό, για να καταπολεμηθεί η ανεργία ή για να απελευθερωθεί η Ελλάδα από τη φτώχεια και την οδύνη.

Η ανάπτυξη βέβαια απαιτεί επενδύσεις τόσο από Έλληνες, όσο και από ξένους - κάτι πολύ δύσκολο, όχι μόνο εξαιτίας της γραφειοκρατίας, της έλλειψης σταθερού φορολογικού πλαισίου ή της διαφθοράς αλλά, κυρίως, λόγω των προβλημάτων που αντιμετωπίζει σήμερα η Ελλάδα, με αβέβαιη τη μη χρεοκοπία της ή την παραμονή της στο ευρώ.

Εκτός αυτού, δύσκολα μπορεί να περιμένει κανείς πως μία σχετικά αριστερή κυβέρνηση, εφαρμόζοντας ένα άκρως νεοφιλελεύθερο πρόγραμμα, το οποίο προφανώς δεν πιστεύει, θα έχει επιτυχία - ειδικά όταν το μνημόνιο που έχει η ίδια υποβάλλει αυτή τη φορά, προσπαθεί να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του παρόντος με τον τρόπο που θα έπρεπε να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα του παρελθόντος. Ειδικότερα τα εξής:

Η αποτυχία των μέτρων της περιόδου 2010 - 2014

Σύμφωνα με τη συνταγή της Τρόικα, κατόπιν υποδείξεως του ΔΝΤ, το οποίο επέμεινε στην αποτυχημένη θεωρία της εσωτερικής υποτίμησης (ανάλυση), τεκμηριώνοντας την πλήρη ανικανότητα του δυστυχώς εις βάρος μας, μειώθηκαν οι δαπάνες και αυξήθηκαν οι φόροι κατά τα ίδια περίπου ποσά - όπως αποδεικνύεται από τον Πίνακα Ι που ακολουθεί (πηγή).

Πίνακας Ι: Μέτρα εξυγίανσης στην Ελλάδα, σε δις €, σε τιμές του 2010

Πηγή: Ameco, Eurostat, Gechert-Rannenberg

* Μειώσεις επιδοτήσεων, αφορολογήτων ορίων, κοινωνικών παροχών κοκ.

Από τον Πίνακα Ι διαπιστώνεται πως τα μέτρα λιτότητας που υιοθέτησε η Ελλάδα ήταν «βιβλικών διαστάσεων», μοναδικά στην ιστορία - ενώ, ειδικά τα δύο πρώτα έτη, οι δαπάνες περιορίσθηκαν δραστικά (11,2 δις € το 2010 και 7,7 δις € το 2011), με τα φορολογικά έσοδα να αυξάνονται σε τεράστιο ύψος (10 δις € το 2010 και 9,6 δις € το 2011).

Συνολικά, η φορολογία αυξήθηκε κατά 29,4 δις € στα πέντε αυτά έτη, ενώ οι δαπάνες μειώθηκαν κατά 29,2 δις € - οπότε τα μέτρα απέδωσαν 58,6 δις €, όσο περίπου η μείωση του ΑΕΠ της χώρας (από 231,1 δις € το 2009, στα 179 δις € περίπου το 2014) - αν και η πτώση του ΑΕΠ ξεκίνησε το 2008, αφού το ΑΕΠ του 2010 ήταν 5% χαμηλότερο από το αντίστοιχο του 2008.

Περαιτέρω, όπως είναι πλέον γνωστό, οι επιδράσεις των μέτρων στην οικονομία μίας χώρας περιγράφονται από τον πολλαπλασιαστή - σύμφωνα με τον οποίο, εάν είναι ίσος με τη μονάδα (1), τότε η μείωση των δημοσίων δαπανών κατά 1 δις €, περιορίζουν το ΑΕΠ επίσης κατά 1 δις €.

Φυσικά υπάρχουν διαφορές στον πολλαπλασιαστή, οι οποίες εξαρτώνται από τα επί μέρους μέτρα λιτότητας που επιβάλλονται - όπου, με βάση επιστημονικές έρευνες τεκμηριώνεται ότι, οι πολλαπλασιαστές είναι ιδιαίτερα υψηλοί, σε περιόδους ύφεσης (στην οποία επέστρεψε ξανά η Ελλάδα το 2015). Γενικότερα δε τα φορολογικά μέτρα έχουν σαν αποτέλεσμα χαμηλότερους συγκριτικά πολλαπλασιαστές, οι οποίοι δεν επηρεάζονται τόσο από τις υφέσεις, ενώ η μείωση των δαπανών πολύ υψηλότερους - αυξανόμενους σε περιόδους ύφεσης.

Στο γράφημα που ακολουθεί, φαίνεται η επίδραση των δημοσιονομικών μέτρων στους πολλαπλασιαστές σε περιόδους ανάπτυξης, σε κανονικές, καθώς επίσης σε συνθήκες ύφεσης (με κόκκινο οι δημόσιες δαπάνες, με μπλε η φορολογία, με πράσινο οι δημόσιες επενδύσεις και με καφέ οι μεταφορές).

Εάν συνδυάσει κανείς τα επί μέρους μέτρα με τον εκάστοτε πολλαπλασιαστή τους, στην περίπτωση της ύφεσης, στην οποία βρισκόταν ήδη η Ελλάδα το 2010, τότε υπολογίζεται η επίδραση της πολιτικής λιτότητας στο ΑΕΠ της χώρας - με τα αποτελέσματα να εμφανίζονται στον Πίνακα ΙΙ που ακολουθεί:

Πίνακας ΙΙ: Το αποτέλεσμα των μέτρων στο ΑΕΠ (μείωση) σε δις € και σε τιμές 2010

Πηγή: Gechert-Rannenberg

* Μειώσεις επιδοτήσεων, αφορολογήτων ορίων, κοινωνικών παροχών κοκ.

Από τον Πίνακα ΙΙ διαπιστώνεται ότι, η μείωση των κρατικών δαπανών επηρέασε κατά πολύ περισσότερο την πτώση του ΑΕΠ, συγκριτικά με την αύξηση των εσόδων - κατά 21,5 δις € το 2010, έναντι μόλις 3,7 δις € (συνολικά κατά 25,2 δις € το 2010).

Επίσης πως η κατάσταση αντιστράφηκε το 2014 από την πλευρά του δημοσίου, μετά την αλλαγή πολιτικής της τότε κυβέρνησης (αύξηση του ΑΕΠ κατά 0,5 δις € από τα έσοδα, καθώς επίσης 5,0 δις € από το μικρότερο περιορισμό των δαπανών.

Συγκεντρωτικά δε χάθηκε ΑΕΠ ύψους 61,6 δις €, όταν το 2013 είχαν ήδη χαθεί 67,1 δις € - τα οποία θα αυξάνονταν περισσότερο, εάν δεν άλλαζε πορεία η κυβέρνηση (χαλάρωση της πολιτικής λιτότητας), οπότε  θα είχε καταστραφεί ολοσχερώς η Ελλάδα. Στον Πίνακα IΙΙ που ακολουθεί καταγράφεται το αποτέλεσμα των μέτρων, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ του 2009.

Πίνακας ΙΙΙ: Το αποτέλεσμα των μέτρων ως ποσοστό επί του ΑΕΠ του 2009.

Πηγή: Gechert-Rannenberg

* Μειώσεις επιδοτήσεων, αφορολογήτων ορίων, κοινωνικών παροχών κοκ.

Είναι προφανές ότι, η μείωση της δημόσιας κατανάλωσης ήταν αυτή που επηρέασε πολύ αρνητικά το ΑΕΠ της χώρας - επίσης πως ο πολλαπλασιαστής των δαπανών ήταν εκθετικά υψηλότερος από τον αντίστοιχο των εσόδων, όσον αφορά το επίπεδο της ύφεσης.

Το ΑΕΠ μειώθηκε στο -28% το 2013, όπου η νέα τότε κυβέρνηση έλαβε πολύ αυστηρά μέτρα - περιοριζόμενο τελικά στο -25,5% για ολόκληρη την πενταετία, λόγω αλλαγής της πολιτικής της το 2014. Άλλοι ερευνητές δε καταλήγουν σε παρόμοια συμπεράσματα, αν και με διαφορετικές μεθόδους (Wren-Lewis 2015).

Ολοκληρώνοντας, στον Πίνακα IV φαίνονται τα αποτελέσματα των μέτρων συγκεντρωτικά, για ολόκληρη την πενταετία - τα οποία ήταν πολύ πιο καταστροφικά έως και το 2013, ενώ θα ήταν ακόμη περισσότερο, εάν δεν είχε αλλάξει πορεία η κυβέρνηση το 2014.

Πίνακας IV: Το αποτέλεσμα των μέτρων συγκεντρωτικά (2010 - 2014)

Ουσιαστικά λοιπόν λήφθηκαν μέτρα ύψους 58,6 δις € ή 24,5% του ΑΕΠ, με αποτέλεσμα να χαθεί ΑΕΠ της τάξης των 61,6 δις € ή του 25,5% του ΑΕΠ του 2010 - αυξάνοντας μεταξύ άλλων τους ανέργους κατά 1.232.000 (απώλεια ΑΕΠ / παραγωγικότητα 50.000 € ανά έτος και ανά άτομο).

 Τα σημερινά μέτρα που προτείνει η κυβέρνηση

Με βάση την παραπάνω ανάλυση, εάν την περίοδο 2010-2013 (το 2014 άλλαξε η πολιτική εκ μέρους της τότε κυβέρνησης μονομερώς) λαμβάνονταν μέτρα στο επίπεδο των φόρων (αυξήσεις), αντί στις δαπάνες (μειώσεις), το ΑΕΠ της χώρας θα είχε περιορισθεί πολύ λιγότερο - πιθανότατα κάτω του 10%, όπως περίπου της Ισπανίας, αντί του κολοσσιαίου -25,5%, με πολύ πιο θετικά αποτελέσματα για τα έσοδα του δημοσίου, για την ανεργία κοκ.

Εν τούτοις, το λάθος έγινε - ενώ, ως συνήθως, η προσπάθεια να «εκβιασθεί» η επανόρθωση λανθασμένων ενεργειών, οδηγεί σε ακόμη μεγαλύτερα λάθη. Στα πλαίσια αυτά, τα αντίθετα με το 2010 μέτρα που προτείνει σήμερα η κυβέρνηση, τα οποία επικεντρώνονται σχεδόν εξ ολοκλήρου στη φορολογία (έσοδα) και ελάχιστα στις δαπάνες, πιθανολογούμε πως θα ολοκληρώσουν την καταστροφή της χώρας μας - αφού είναι εντελώς ετεροχρονισμένα.

Ειδικότερα, η φοροδοτική ικανότητα των Ελλήνων, η οποία ήταν υπαρκτή το 2010, έχει πλέον χαθεί εντελώς - κρίνοντας από το τεράστιο ύψος των χρεών τους απέναντι στο δημόσιο, καθώς επίσης στα ασφαλιστικά ταμεία, το οποίο πλησιάζει στα 100 δις €, από τα κόκκινα δάνεια των τραπεζών, τάξης μεγέθους επίσης 100 δις €, όπως και από την κατακόρυφη αύξηση του ιδιωτικού χρέους (σε γενικές γραμμές από τα 70 δις € στα 200 δις €).

Ως εκ τούτου, η αύξηση των φορολογικών συντελεστών ή η υιοθέτηση νέων φόρων, όταν το πρόβλημα είναι πλέον η είσπραξη αυτών που συσσωρεύονται καθημερινά, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ως μία ορθολογική απόφαση - οπότε η καταστροφή θεωρείται δεδομένη.

Από την άλλη πλευρά, ο παραγωγικός ιστός της χώρας έχει αποψιλωθεί, πολλές επιχειρήσεις έχουν χρεοκοπήσει, άλλες έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό, ενώ θα τις ακολουθήσουν οι υπόλοιπες - λόγω της νέας αύξησης της φορολογίας. Την ίδια εποχή, οι τιμές των παγίων περιουσιακών στοιχείων έχουν καταρρεύσει με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων, να έχει εκμηδενισθεί η πιστοληπτική ικανότητα του ιδιωτικού τομέα, μαζί με αυτήν του δημοσίου - μία κατάσταση που θα επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο, εάν δεν αποκατασταθεί άμεσα μέσω της διαγραφής μέρους των χρεών.

Παράλληλα, οι τρεις βασικοί πυλώνες της οικονομίας μας, η ναυτιλία, οι κατασκευές και ο τουρισμός, αντιμετωπίζουν μεγάλα προβλήματα (αν και ο τελευταίος τα λιγότερα) - τα οποία δεν φαίνεται πως θα επιλυθούν σύντομα (άρθρο), πόσο μάλλον όταν οι προοπτικές παγκοσμίως δεν είναι οι καλύτερες.

Συμπερασματικά, ευχόμενοι να διαψευσθούμε, το νέο μνημόνιο με μέτρα αντίθετα με αυτά του παρελθόντος, τα οποία όμως συνεχίζουν να υπάρχουν αφού δεν καταργήθηκαν από τη νέα κυβέρνηση, όπως υποσχόταν προεκλογικά, θα δώσει τη «χαριστική βολή» στην οικονομία της πατρίδας μας - χωρίς φυσικά να έχει αυτήν την πρόθεση η κυβέρνηση μας, η οποία το υπέβαλλε.

Με απλά λόγια, ενώ τα πρώτα δύο μνημόνια εξαθλίωσαν τις κατώτερες και μέτριες εισοδηματικές τάξεις, το τρίτο μνημόνιο θα εξαθλιώσει επί πλέον τις μεσαίες και ανώτερες - χωρίς να ωφελήσει καθόλου τις μέτριες και κατώτερες, αφού δεν καταργήθηκαν τα προηγούμενα. Εάν διευρυνθούν δε οι αποκρατικοποιήσεις, στις σημερινές εξευτελιστικές τιμές, παράλληλα με τις προβλεπόμενες κατασχέσεις και δημεύσεις, η χώρα θα λεηλατηθεί με το χειρότερο δυνατό τρόπο.

Εάν διαμαρτυρόταν βέβαια κανείς, ισχυριζόμενος πως η κυβέρνηση δεν μπορούσε να κάνει κάτι άλλο, προσπαθώντας να μη χρεοκοπήσει η Ελλάδα, θα του απαντούσαμε πως δεν διεκδικήσαμε εμείς την ηγεσία της χώρας, αλλά το κυβερνών κόμμα - το οποίο έπεισε τους Έλληνες πως είχε την ικανότητα/επάρκεια να επιτύχει αυτά που τους υποσχέθηκε, συμπεριλαμβανομένης της διαγραφής μέρους των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών, καθώς επίσης της επιστροφής της χώρας στην ανάπτυξη.

*Ο κ. Βασίλης Βιλιάρδος είναι ένας σύγχρονος οικονομολόγος, πτυχιούχος της ΑΣΟΕΕ Αθηνών, με μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου - όπου και δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά για αρκετά χρόνια, με ιδιόκτητες επιχειρήσεις σε όλες τις πόλεις της Γερμανίας. Έχει  εκδώσει τρία βιβλία αναφορικά με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, ενώ έχει δημοσιεύσει πάνω από 2.500 αναλύσεις σε ηλεκτρονικά και έντυπα μέσα, με κέντρο βάρους την εθνική και διεθνή μακροοικονομία, καθώς επίσης το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Πηγή: Analyst.gr