«Εάν κερδίσω θα είστε σκλάβοι για πάντα», είπε ο Φίλιππος ο Β' της Μακεδονίας, έχοντας ήδη συντρίψει Θηβαίους και Αθηναίους. «Εάν...», είπαν απλά οι Σπαρτιάτες.
Του Γιώργου Σαχίνη
Στην Ελλάδα όμως τα υποθετικά τα παίρνουμε ως δεδομένα και πάνω σε αυτά χτίζουμε τα αφηγήματά μας, μέχρι αυτά να γίνουν "μύθοι". Ήδη, χωρίς καν την ύπαρξη συμφωνίας, πολλοί σπεύδουν να αποδώσουν χαρακτηριστικά σε αυτήν, καταπώς τους βολεύει και ακόμη χειρότερα να τα βάλουν στο στόμα και το χέρι (υπογραφή) του ανώτατου αυτή την ώρα διαπραγματευτή για την Ελλάδα, του πρωθυπουργού δηλαδή.
Περίπου ο Τσίπρας συνομολογεί μία όποια συμφωνία στο όνομα της μη κατάρρευσης της χώρας (αυτό που οι ίδιοι ομολογούν ως χώρα) και όλο το θέμα είναι κάποιοι ανεκδιήγητοι στο εσωτερικό της συγκυβέρνησης που τον εμποδίζουν να υπογράψει άρον-άρον, για να επέλθει η περιβόητη ηρεμία και η "σωτηρία" τους". Κάποιοι δε, όπως παράγοντες του τουρισμού, πρόκαμαν να κάνουν αυξήσεις 10% στις τιμές τους, προ αύξησης ΦΠΑ, για να μας λένε μετά ότι αυτοί "πατριωτικά" τον "απορρόφησαν!"
«Χωρίς μία οποιαδήποτε συμφωνία, καταστρέφεται η χώρα και αυτό είναι το επείγον, όλα τα άλλα είναι λεπτομέρειες», υποστηρίζουν άλλοι. Αλλά μία όποια συμφωνία, δηλαδή μία συμφωνία κατά τις ρήσεις Σόιμπλε, πρωτίστως είναι αφαίμαξη περαιτέρω της αγοραστικής δύναμης των πολλών και κατά συνέπεια συνέχεια της ύφεσης του σπιράλ "θανάτου" για όλους, ακόμη και για αυτούς που υποθέτουν ότι η "ηρεμία της όποιας συμφωνίας" θα ηρεμήσει και την αγορά. Η "νεκρή αγορά" είναι η πλέον ήρεμη, το πρόβλημα της κίνησης της οικονομίας όμως δεν το λύνει εδώ και 5 χρόνια.
Και κάπου εδώ αρχίζουν τα παράδοξα: Όσοι δεν ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ του υποδεικνύουν τι συμφωνία να κάνει (για την ακρίβεια την οποιαδήποτε), όσοι τον ψήφισαν δεν ικανοποιούνται αλλά σιωπούν. Αποτέλεσμα, θα κάνει, κατά τα φαινόμενα, συμφωνία που θα ικανοποιεί όσους δεν τον ψήφισαν και θα εκθέτει όσους τον ψήφισαν.
Άλλοι τον έφεραν στην εξουσία για μία συμφωνία για τις δικές τους ανάγκες, αλλά η συμφωνία ίσως τελικά άλλους να εξυπηρετήσει. Το ωραίο είναι ότι οι τελευταίοι αυτοί φωνάζουν για το «πάση θυσία», οι άλλοι που τον ψήφισαν στις 25 Ιανουαρίου παραμένουν θεατές και στο τέλος θα κληθούν να απολογηθούν και για επιλογές σε βάρος τους και υπέρ όσων δεν τον ψήφισαν (!).
Την ίδια στιγμή στο κυβερνητικό στρατόπεδο αρχίζει το "μασάζ" πως η συμφωνία με νέα μέτρα, μαζί με τα παλιά έναντι ρευστού, είναι στη χειρότερη «παράταση εννιαμήνου» και όχι "μνημόνιο". Ε, και γι' αυτό τους ψήφισαν; Όπως έλεγε και ο Ρούσβελτ: «Πόσα πόδια έχει ένας σκύλος αν ονομάσουμε την ουρά του «πόδι»; Τέσσερα. Το να λέμε την ουρά «πόδι» δεν την κάνει πόδι...». Όμως όλη αυτή την κατάσταση στα όρια της "σχιζοφρένειας" η λαϊκή σοφία την έχει απαντήσει με μία ρήση ισοδύναμο μέτρο: «Βλέπω και άλλους να απομακρύνονται από κοντά μου και πολύ φοβάμαι πως στο τέλος θα μείνουν μόνοι τους»!
Νέο μνημόνιο, βιώσιμο χρέος, νέοι φόροι και νέες προοπτικές για τη χώρα μας. Εκεί στο ΣΥΡΙΖΑ είναι όλοι ικανοποιημένοι με τη χαρά όσων δεν τους ψήφισαν;
Το πόσο καλά είναι τα πράγματα πλέον για την Ελλάδα φαίνεται από τον ενθουσιασμό που μεταδίδουν τις εξελίξεις τα γνωστά ΜΜΕ της 5ετίας μνημονίων.
Ο Όργουελ το είχε πει κάπως πιο σκληρά αλλά ρεαλιστικά:
«Ο πιο σίγουρος τρόπος να τελειώσεις έναν πόλεμο είναι να ηττηθείς».
Σήμερα όμως, θέλω να δούμε την κρίση με μία άλλη ανάγνωση, που στην τελική ίσως να είναι και ο πυρήνας των διαψεύσεων των όποιων καλών προθέσεων κυβερνήσεων, παραγωγικών δυνάμεων και των τάξεων όσο στρεβλά κι αν αυτές συγκροτούνται, ιδίως στα ανώτερα στρώματα της Ελλάδας.
Δεν αναφέρομαι στη χρηματοπιστωτική κρίση της ασφυξίας, των δανειστών. Αυτή θα περάσει αργά η γρήγορα με μικρές ή μεγάλες συνέπειες.
Μιλώ για την κρίση που περνάμε τώρα, την κρίση της απώλειας «καλών, μόνιμων και σταθερών δουλειών στα εργοστάσια, στις επιχειρήσεις» και την συστημική ανεργία. Αυτή η κρίση δε θα περάσει, δε θα τελειώσει ποτέ ή δε θα τελειώσει με τον τρόπο που ευχολόγια αφηγήσεων στο πολιτικό σύστημα ξεδιπλώνονται.
Η σύγχρονη αντιμετώπιση της κρίσης από τους σοφούς της σύγχρονης οικονομικής διανόησης, επιστήμης και ανάλυσης, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, είναι απλά για... τα μπάζα.
Στην εποχή μας, υπάρχει ένας έντονος ανταγωνισμός για τη φτηνότερη παραγωγή αγαθών και, πιθανώς, καλά κάνει και υπάρχει.
Αν ο ήδη πιεσμένος εισαγωγέας βρει φτηνότερη πηγή, θα τη χρησιμοποιήσει.
Αν ο καταναλωτής βρει το αγαθό του κάπου αλλού φτηνότερα, εκεί θα πάει να το αγοράσει. (Στην Ελλάδα αυτό διαχρονικά ποτέ δε συμβαίνει, πέρα από το γνωστό απόφθεγμα «ο ανταγωνισμός ωφελεί τον καταναλωτή» αν σπάσουν τα κρατικά μονοπώλια. Στην Ελλάδα αυτό σημαίνει ιδιωτικά μονοπώλια, καρτέλ εναρμόνισης τιμών, τριγωνικές συναλλαγές).
Και οι χώρες ανταγωνίζονται για το ποια θα παρέχει τα φτηνότερα εργατικά χέρια, τους λιγότερους φόρους κ.λπ.
Το πρόβλημα με τον αγώνα για το ποιος θα φτάσει στον πάτο γρηγορότερα είναι ότι υπάρχει η πιθανότητα να... νικήσεις.
Δηλαδή, πραγματικά δεν μπορώ να καταλάβω για ποιο λόγο πιστεύουμε πως μια οποιαδήποτε δουλειά που μπορεί να περιγραφεί σε μια κόλλα χαρτί πρέπει να συνεχίσει να πληρώνεται με πραγματικά λεφτά.
Το διαδίκτυο επέτρεψε την εξαφάνιση της αναποτελεσματικότητας από πολλά συστήματα και τώρα, απλώς, κάνει το ίδιο και στο εργασιακό σύστημα.
Η δυνατότητα να μπορεί ο οποιοσδήποτε με ένα Η/Υ και σύνδεση να είναι ένα εργοστάσιο από μόνος τους, να παράγει, να διαφημίζει και να πουλάει αγαθά - όπως και εσύ άλλωστε - απλώς καταρράκωσε την ήδη διαλυμένη από την προϋπάρχουσα πληροφορική και ρομποτική, βιομηχανική παραγωγή, βασισμένη στα χέρια του εργάτη.
Η βιομηχανική επανάσταση δεν είναι πλέον επανάσταση. Τέλειωσε.
Το μοντέλο του να μαζευόμαστε όλοι σε ένα κτήριο και να φτιάχνουμε πράγματα στη σημερινή εποχή αρχίζει να φαίνεται λίγο πολύ ως αστείο ή γραφικό (με κάποιες αναγκαίες εξαιρέσεις για την ώρα).
Τουλάχιστον στη νεολαία έτσι είναι, ρωτήστε οποιονδήποτε κάτω των 18 πώς του φαίνεται η ιδέα και θα το διαπιστώσετε.
Αυτό φυσικά δημιουργεί ανασφάλεια σε σκληρά εργαζόμενους ανθρώπους που μεγάλωσαν και εκπαιδεύτηκαν με αυτό το μοντέλο. Και σαφώς είναι μια κρίση, η κρίση του τέλους μιας εποχής και για αυτό η Ελλάδα τη βιώνει πρώτη.
Και φυσικά, όπως κάθε κρίση, αυτή κρύβει ευκαιρίες. Σίγουρα όχι τις ίδιες που υπήρχαν αλλά ευκαιρίες για καινούριες δουλειές.
Έστω και αν δε μοιάζουν με δουλειά ή τουλάχιστον με αυτό που λέμε «πλήρη απασχόληση». Οι καινούριες δουλειές πρέπει να παράγουν αξία.
Αγχωτικό, ε; Κανείς μας δεν έχει εκπαιδευτεί πώς να το κάνει, πώς να διευθύνει, να εικονοποιεί, να τιμολογεί τέτοιου είδους δουλειές. Πώς να λύνει ενδιαφέροντα προβλήματα.
Κάποιοι βλέπουν μια τέτοιου είδους κατάσταση σαν δουλειά πολλών μικρών εργασιών, σαν μία αντιγραφή της προηγούμενη κατάστασης, έτσι ώστε να την κατανοούν.
Κάποιοι άλλοι αντιλαμβάνονται πως η κατοχή ενός "εργοστασίου" έπαψε να είναι το κληρονομικό δικαίωμα μιας μικρής μειοψηφίας αλλά η ευκαιρία εκατομμυρίων ανθρώπων.
Ανάλογα αλλάζει και η ταχύτητα προσαρμογής. Η μετατροπή της κούρσας για το ποιος θα φτάσει στον πάτο γίνεται κούρσα για το ποιος θα φτάσει στην κορυφή.
Το μέλλον θα μοιάζει λίγο-πολύ σαν διαφήμιση: πρέπει να κάνεις πράγματα που οι άλλοι θα θέλουν να ακούσουν, να αλληλεπιδράσουν, να έχουν καινοτομία και έμπνευση και να μη μοιάζουν με την πρώην δουλειά σου, δηλαδή «φτιάξε αυτό που έκανες χτες αλλά φτηνότερα και ταχύτερα».
Εντάξει, πρέπει να αλλάξουμε τις προσδοκίες μας, τα θέλω και την εκπαίδευσή μας, τον τρόπο επικοινωνίας μας, το πώς αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα. Αλλά τα καλά νέα είναι ότι μετά από κάθε κρίση υπάρχει μια ραγδαία ανάπτυξη.
Η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας είναι μάλλον γελοία αντιμετώπιση.
Το μέλλον θα μοιάζει σαν μια ατέρμονη δημιουργία συνεταιρισμών και projects. Θα αλλάξει τη δομή της κοινωνίας στη διαδρομή.
Κανείς δε λέει ότι πρέπει να σου αρέσει αλλά, όσο γρηγορότερα το δεις, τόσο πιο γρήγορα θα πέσεις με τα μούτρα στη δουλειά που πρέπει να γίνει.
Απρόβλεπτες μεταβλητές: Η εποχή της εργασίας... άλλαξε
Αυτή η επανάσταση που δημιουργείται είναι τουλάχιστον το ίδιο μεγάλη με την προηγούμενη, τη βιομηχανική. Και η τελευταία τα άλλαξε όλα.
Λέω δηλαδή, χωρίς να το μεταφράζω ως καλό ή κακό, πως η εποχή της εργασίας - όπως τουλάχιστον την ξέραμε - άλλαξε. Με εντυπωσιάζει το ότι εκατομμύρια άνθρωποι - αλλά και κυβερνήσεις - επιμένουν πως δεν άλλαξε. Ή μάλλον, προσποιούνται πως δεν άλλαξε. Γιατί είναι ολοφάνερο πως έχει αλλάξει.
Καταλαβαίνω πως όλοι οι άνθρωποι δεν είναι πάντα ανοιχτοί σε αλλαγές - πόσες αλλαγές ακόμα να αντέξει ένας 80χρονος στη ζωή του; - αλλά, αν είσαι νέος, οφείλεις να ζεις στην εποχή σου, και όχι σε μια καρικατούρα παλιότερης εποχής. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη κάνουν δουλειές που δε χρειάζονται πια, αλλά νιώθουν έκπληξη όταν τις χάνουν.
"Ιδρυματοποιούνται" τόσο πολύ στις δουλειές τους, που δεν καταλαβαίνουν πως είναι άχρηστες. Και μετά κλαίνε που τις έχασαν. Ενώ θα έπρεπε να αρπάζουν την ευκαιρία.
Κατηγορούμε τους ολιγάρχες (όχι άδικα) αλλά ξεχνάμε πως, εκτός από την γκρίνια, υπάρχει και η δημιουργία.
Δεν ξέρω αν η επανάσταση του διαδικτύου είναι το ίδιο σημαντική με τη βιομηχανική - είναι νωρίς ακόμα για να το πούμε - αλλά ξέρω τουλάχιστον πως είμαστε ήδη σε αυτό μέσα. Ακόμα και σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να φανταστούν πως μπορεί η δουλειά σου να είναι στην Ελλάδα αλλά το διαδίκτυο να σου επιτρέπει να την κάνεις από τις ΗΠΑ, τη Χιλή ή το Πεκίνο.
Το διαδίκτυο, για την ώρα τουλάχιστον, δεν έχει σύνορα ή διόδια. Ήδη άρχισαν προσπάθειες για πλήρη χειραγώγησή του, αλλά έχουμε δρόμο. Όσο νέες ομάδες μπαίνουν σε αυτό οι μεταβλητές αλλάζουν και γίνονται ακόμη απρόβλεπτες. Μπορεί η δουλειά σου να είναι σε όλο τον κόσμο και εσύ να βρίσκεσαι σε όποια χώρα θέλεις ή να αλλάζεις χώρες.
Νομίζω ότι πρέπει ιδίως με τα νέα παιδιά αυτά να τα συζητάμε, αλλιώς να θυμάστε την κουβέντα του Νικολό Μακιαβέλι: «Δεν πρέπει ποτέ να αφήνει κανείς να συνεχίζεται μια ανωμαλία για να αποφύγει έναν πόλεμο, γιατί δεν τον αποφεύγει, αλλά μόνο αλλάζουν οι συνθήκες προς όφελος των αντιπάλων του».
