Μετά το χθεσινό νέο αποκαλυπτικό δημοσίευμα της "Ν.Κ." για το ερευνητικό πρόγραμμα-πρόκληση, που ομόφωνα ενέκρινε η Επιτροπή Δεοντολογίας στην έρευνα του Πανεπιστημίου Κρήτης, σε αναπληρωτή καθηγητή Ψυχιατρικής, με "κερασάκι στην τούρτα" την πρόταση σε φοιτητές που θα μετέχουν στην έρευνά του για τη σχιζοφρένεια "δώστε λίγο αίμα και πάρτε βαθμό σε μάθημα της αρεσκείας σας", η πρώτη ηχηρή παρέμβαση έρχεται με την ανοιχτή επιστολή του καθηγητή και διευθυντή του Τομέα Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης, Αλέξανδρου Βγόντζα, ο οποίος μάλιστα τυγχάνει να είναι και μέλος μίας άλλης Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας, αυτής του ΠΑΓΝΗ, που είναι προγενέστερη αυτής του Πανεπιστημίου.
Ταυτόχρονα, ο κ. Αλέξανδρος Βγόντζας είναι επικεφαλής του Τομέα Ψυχιατρικής, στον οποίο υπάγεται και ο αναπληρωτής καθηγητής με το επίμαχο ερευνητικό πρόγραμμα. Η ανοιχτή δημόσια επιστολή του κ. Αλέξανδρου Βγόντζα απευθύνεται στον πρύτανη του Πανεπιστημίου Κρήτης, αλλά και όλη την ακαδημαϊκή κοινότητα του Ιδρύματος, Η επιστολή είναι καταπέλτης ως προς τις διαδικασίες που τηρήθηκαν από την Επιτροπή Δεοντολογίας του Πανεπιστημίου, αναφέρεται ευθέως σε παραβιάσεις, ενώ χαρακτηρίζει ως πρωτοφανή για τα ακαδημαϊκά ήθη την πρόταση του αναπληρωτή καθηγητή "δώστε αίμα και πάρτε βαθμό". Παράλληλα, σημειώνει με νόημα ότι η χρόνια σχέση συνεργασίας του υποβάλλοντος την πρόταση με την εισηγήτρια θετικά για αυτήν στην Επιτροπή Δεοντολογίας εγείρει εύλογα ερωτηματικά.
Η επιστολή
Η επιστολή του καθηγητή Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης αναφέρει:
«Προς πρύτανη κ. Ευ. Στεφάνου
Ακαδημαϊκή κοινότητα
Πληροφορήθηκα από τα δημοσιεύματα του Τύπου ("Νέα Κρήτη" 29/10/14 & 20/11/2014) για τα πιθανά προβλήματα δεοντολογίας ερευνητικού πρωτοκόλλου με τίτλο "Από την ευαλωτότητα στην πρόδρομη ψυχική νόσο RTP risk to transition project". Ούτε πριν από το δημοσίευμα γνώριζα γι' αυτήν την ερευνητική πρόταση ούτε μετά μου έχει δοθεί κάποια επιπλέον πληροφορία ή μου έχει ζητηθεί η γνώμη μου, ως όφειλε, μια και η έρευνα αφορά το χώρο της ψυχικής υγείας. Αισθάνομαι χρέος από τη θέση του καθηγητή και διευθυντή του Τομέα Ψυχιατρικής και Επιστημών Συμπεριφοράς της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κρήτης και από την επιπλέον θέση του μέλους της Επιτροπής Ηθικής και Δεοντολογίας (ΕΗΔ) του ΠαΓΝΗ να εκθέσω δημόσια της απόψεις μου, ειδικά αφού μετά από τόσο καιρό δεν έχει υπάρξει μια επίσημη "θεσμική" απάντηση.
Από το δημοσίευμα και τα ντοκουμέντα που το συνόδευαν είναι σαφές ότι υπάρχουν μεγάλα προβλήματα τόσο ως προς τη διαδικασία όσο και ως προς την ουσία αυτής της ερευνητικής πρότασης. Η υποβολή της πρότασης μεσούντος του θέρους (1η Αυγούστου), η ανάθεση της αξιολόγησης σε μέλος της επιτροπής, που υπήρξε φοιτήτρια και μετέπειτα για πολλά χρόνια μέχρι σήμερα στενή συνεργάτιδα του επιστημονικού υπευθύνου της πρότασης, η παράκαμψη της καθ' ύλην αρμόδιας για ιατροβιολογική έρευνα της ΕΗΔ του ΠαΓΝΗ και η με διαδικασίες εξπρές, χωρίς ουσιαστική συζήτηση έγκρισής της, δημιουργούν εύλογα ερωτηματικά. Ως προς την ουσία, η πρωτοφανής πρόταση ανταμοιβής στους φοιτητές "δώσε αίμα και πάρε βαθμό", η έλλειψη χρηματοδότησης εργασίας κόστους αρκετών εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ, η μη πληροφόρηση για το πού και ποιοι θα εκτελέσουν το DNA testing, η έλλειψη οποιασδήποτε ιδιαίτερης μέριμνας για άτομα που πάσχουν από σοβαρή ψυχική νόσο (σχιζοφρένεια), όπως απαιτούν οι διεθνείς συμβάσεις και ο ελληνικός νόμος, η έλλειψη έγκρισης από την Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων κ.ά. αποτελούν μείζονες παραβιάσεις του κώδικα δεοντολογίας της έρευνας. Ιδιαίτερα η έλλειψη χρηματοδότησης έργου που θα χρησιμοποιήσει την υλικοτεχνική υποδομή και το προσωπικό του ΠαΓΝΗ δημιουργεί ιδιαίτερο προβληματισμό δεδομένου ότι το σύστημα υγείας είναι ήδη "γονατισμένο" από τις ποικίλες πιέσεις που δέχεται, π.χ. υποχρηματοδότηση, αυξημένος όγκος ασθενών.
Αυτό δε που ακούστηκε ότι η συγκεκριμένη έρευνα αναμένει την έγκριση και άλλων ιδρυματικών επιτροπών είναι απλά λάθος. Οι επιτροπές δεοντολογίας της έρευνας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό είναι ανεξάρτητες επιτροπές αξιολόγησης των ερευνητικών προτάσεων και η έγκρισή τους είναι το μοναδικό αλλά απαραίτητο βήμα για την έναρξη πραγματοποίησης της έρευνας. Εξάλλου, είναι γνωστό ότι όλα τα επιστημονικά περιοδικά ζητούν από τον ερευνητή να δηλώσει ότι η πρότασή του έχει εγκριθεί από την επιτροπή δεοντολογίας και όχι από κανένα άλλο όργανο. Οι παραπάνω παραβιάσεις της διαδικασίας και της ουσίας ως προς το ερευνητικό πρωτόκολλο στο χώρο της ψυχικής υγείας δημιουργούν ερωτηματικά και έντονο προβληματισμό.
Ένα είναι σίγουρο. Ότι η έγκριση και η εκτέλεση αυτής της ερευνητικής πρότασης εκθέτει το Πανεπιστήμιο Κρήτης τόσο εντός, όσο και εκτός Ελλάδας. Η συμμόρφωση στους βασικούς κανόνες δεοντολογίας της έρευνας είναι χρέος και καθήκον όλων μας και ιδιαίτερη ευθύνη της διοίκησης του Πανεπιστημίου. Αναμένομεν.
Αλέξανδρος Ν. Βγόντζας, καθηγητής».
Γιώργος Σαχίνης
