Συνέδριο με θέμα τα κρίσιμα ζητήματα στην Ανατολική Μεσόγειο "Conference on Critical Issues in the Eastern Mediterranean" πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα, 17 Νοεμβρίου, στην Ουάσιγκτον. Το συνέδριο, μια πρωτοβουλία του Επίκουρου Καθηγητή Διεθνών Σχέσεων, Αριστοτέλη Τζιαμπίρη, συνδιοργανώθηκε από το Πανεπιστήμιο Πειραιά, το Begin-Cadat Center και τη Σχολή Ανώτατων Διεθνών Σπουδών του Πανεπιστημίου Johns Hopkins (SAIS).
Τα θέματα που απασχόλησαν το Συνέδριο ήταν η αστάθεια της Ανατολικής Μεσογείου, οι ενεργειακές πολιτικές στην περιοχή, τα ζητήματα ασφάλειας, ενώ στο τέλος υπήρξε μία ανοιχτή συζήτηση των συντονιστών των διάφορων πάνελ γύρω από τη μετάβαση της ανατολικής Μεσογείου στο εγγύς μέλλον, σε ενεργειακό, οικονομικό και πολιτικό επίπεδο.
Η πρώτη ενότητα του συνεδρίου με τίτλο "Assessing Regional Instability" ξεκίνησε με τον καθηγητή του πανεπιστημίου Bar-Ilan, Efraim Inbar, o οποίος μίλησε για τον ρόλο της νοτιοανατολικής Μεσογείου τόσο σε τοπικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, δεδομένων των εξελίξεων της εξάπλωσης του Ισλαμικού Κράτους εις βάρος των χωρών της Μέσης Ανατολής, καθώς και της ανάπτυξης της δύναμής του, δημιουργώντας έναν υπαρκτό κίνδυνο για τις χώρες της Δύσης.
Ο ρόλος των ΗΠΑ στην περιοχή μειώνεται, σύμφωνα με τον καθηγητή, προσέγγιση με την οποία συμφώνησαν όλα τα μέλη του πάνελ, δημιουργώντας έτσι μία ανάγκη κάλυψης του κενού δύναμης που δημιουργείται. Η επιθυμία αύξησης της δύναμης της Τουρκίας είναι απόρροια αυτού του κενού, η οποία εκφράζεται και ενεργειακά και οικονομικά. Οι εξελίξεις αυτές έχουν πλήξει σαφώς τις σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ-Ισραήλ.
Μεγάλη έμφαση δόθηκε και στην τριμερή συνεργασία μεταξύ Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Σύμφωνα με τον καθηγητή, οι συνεργασίες σε επίπεδο ενέργειας θα έπρεπε να ενδυναμωθούν περαιτέρω, με δημιουργία τριμερών συνεργασιών και σε άλλα ενεργειακά θέματα καθώς και σε ζητήματα ΑΟΖ. Επιπλέον, είναι καίριας σημασίας η προσέγγιση της Αιγύπτου, ώστε να εξελιχθεί σε ενεργειακό σύμμαχο.
Στη συνέχεια τον λόγο πήρε ο καθηγητής του SAIS Camille Pecastaing, ο οποίος παρουσίασε μια διαφορετική προσέγγιση γύρω από το ζήτημα του Ισλαμικού Kράτους και των τζιχαντιστών. Συγκεκριμένα, υποστήριξε ότι τα ΜΜΕ δίνουν υπερβολική κάλυψη στο ζήτημα του ISIS, μία οργάνωση η οποία, παρόλο που είναι πολυπληθής και χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την προπαγάνδα για προσηλυτισμό, δεν διαθέτει τα κατάλληλα εχέγγυα ώστε να μπορέσουμε να μιλάμε για κίνδυνο σε μακροπρόθεσμο επίπεδο. Η έλλειψη δυνατότητας αυτοσυντήρησης, τόσο σε οπλισμό όσο και σε παραγωγικότητα, θέτουν τον μακροπρόθεσμο χαρακτήρα του υπό αμφισβήτηση.
Συνεχίζοντας, ο κ. Pecastaing, έκανε λόγο για έλλειψη ουσιαστικών τοπικών δυνάμεων, θεωρώντας πως τόσο ο ρόλος της ΕΕ όσο και αυτός της Ελλάδας και του Ισραήλ είναι αισθητά μειωμένος στην περιοχή. Ακόμη και η Τουρκία, παρά την οικονομική της ανάπτυξη και την αύξηση της δύναμής της, δεν είναι σε θέση να επηρεάσει ουσιαστικά τις εξελίξεις στην περιοχή, καθώς δεν λαμβάνει καμία δράση. Αντιθέτως, για τον ίδιο η ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδία, καθώς και η όλο και μεγαλύτερη επιρροή της Ρωσίας, αποτελούν θέματα με τα οποία πρέπει να ασχοληθούμε.
Τον λόγο πήρε, έπειτα, ο Καθηγητής Στρατηγικής του Πανεπιστημίου Πειραιά, κ. Πλατιάς, ο οποίος απαντώντας στον κ. Pecastaing, ανέφερε ότι, για τον ίδιο, η Ελλάδα έχει παίξει και θα παίξει στο εγγύς μέλλον σημαντικό ρόλο στην περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου.
Συνεχίζοντας τη διάλεξη του, ο κ. Πλατιάς, έκανε και αυτός λόγο για την δημιουργία ενός κενού δύναμης, λόγω της αποχώρησης των ΗΠΑ από την περιοχή της Μέσης Ανατολής, για λόγους στρατηγικούς, τεχνολογικούς και οικονομικούς. Στο κενό αυτό ο καθηγητής θεωρεί ότι δεν μπορεί να εισέλθει η Ρωσία, καθώς δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε τόσο μεγάλο επίπεδο, ενώ ο ρόλος της ΕΕ δεν θα μπορέσει σε καμία περίπτωση να αντικαταστήσει το κενό αυτό. Η συνεχιζόμενη πολιτική αστάθεια της Ανατολικής Μεσογείου θα ασκήσει πιέσεις στην ΕΕ τα επόμενα χρόνια, με πιθανό αποτέλεσμα την υιοθέτηση ενός μοντέλου σκληρού πυρήνα κρατών-μελών που μπορεί να σημαίνει μέχρι και έξοδο κάποιων χωρών από αυτήν. Οι χώρες οι οποίες θα μπορούσαν να παίξουν κομβικό ρόλο στο νέο σύστημα δυνάμεων, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή, είναι η Τουρκία και το Ιράν..
Ο τελευταίος ομιλητής του πρώτου μέρους του συνεδρίου, καθηγητής του SAIS Svante Cornell, εστίασε την προσοχή του αποκλειστικά στην Τουρκία και την πολιτική της στην Ανατολική Μεσόγειο. Η Τουρκία εμφανίζεται ασυνεπής και απρόβλεπτη στην εξωτερική της πολιτική, γεγονός που απορρέει από το προσωποκεντρικό σύστημα του Ερντογάν. Η πολιτική της Τουρκίας, υπό την καθοδήγηση Ερντογάν- Νταβούτογλου, παρουσιάζει ένα χαρακτήρα πανισλαμισμού, πράγμα που φαίνεται και από τη συγγένεια του ΑΚΡ με το αντίστοιχο κόμμα των Αδελφών Μουσουλμάνων, καθώς και από την άρνηση της Τουρκίας να καταδικάσει τις πράξεις του ISIS. Κλείνοντας, ο Cornell σημείωσε ότι στην περίπτωση οικονομικής κρίσης-που δεν είναι καθόλου απίθανη-η Τουρκία διαθέτει πολύ λίγους πόρους για να την αντιμετωπίσει αποτελεσματικά. Εξάλλου, δεν είναι καθόλου απίθανο να αυξηθεί η δύναμη του Στρατού στο εσωτερικό της Τουρκίας.
Στην ενότητα 'The Regional Politics of Energy' το βασικό ερώτημα που έθεσε ο συντονιστής Πρέσβης Eric Edelman, επισκέπτης καθηγητής στο SAIS, είναι το κατά πόσο οι νέες ενεργειακές ανακαλύψεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου θα συμβάλλουν στη συνεργασία των χωρών της περιοχής ή στη σύγκρουση. Η περιοχή ήδη βαρύνεται από αποσχιστικές τάσεις στο εσωτερικό των κρατών, συγκρούσεις κρατών με μη κρατικούς δρώντες, κινητοποίηση μεγάλων στρατιωτικών πόρων, ενώ τα ενεργειακά σχέδια αμφισβητούνται από την Τουρκία με την επεκτατική θεώρηση της ΑΟΖ της.
Ο κ. Simon Henderson, υπότροφος του Washington Institute for Near East Policy, μίλησε για χαμένες ευκαιρίες όσον αφορά στην εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου και υποστήριξε ότι είναι αυταπάτη να θεωρούμε ότι το φυσικό αέριο θα συμβάλει στην λύση πολιτικών προβλημάτων όπως το Κυπριακό. Χωρίς αποφάσεις δεν προκύπτουν ευκαιρίες για καμία χώρα της Ανατολικής Μεσογείου να εκμεταλλευτεί το φυσικό αέριο. Χρειάζονται συμφωνίες για την οριοθέτηση των ΑΟΖ μεταξύ Λιβάνου-Ισραήλ-Κύπρου, ξεκάθαρα πλαίσια επενδύσεων, κάτι που δεν ισχύει για το Ισραήλ, και πολιτική σταθερότητα. Η αδυναμία πολιτικής λύσης του Κυπριακού λειτουργεί αποθαρρυντικά για την προσέλκυση εταιρειών εξόρυξης, καθώς και το γεγονός ότι η Κύπρος διαψεύστηκε στις αρχικές της εκτιμήσεις σχετικά με την ποσότητα φυσικού αερίου που διαθέτει, αν και κατάφερε να πείσει τη ιταλική ENI. Δε βοηθά επίσης ότι στο Λίβανο το Κοινοβούλιο της χώρας δεν μπορεί να ψηφίζει για τις αδειοδοτήσεις εξόρυξης. Επιπλέον, τα εν λόγω κοιτάσματα βρίσκονται σε μεγάλο βάθος (6.000 πόδια) και εκτός του ότι η εξόρυξη τους αποτελεί εξαιρετικά κοστοβόρα επιχείρηση απαιτεί παράλληλα και μεγάλο επιχειρηματικό ρίσκο διότι δεν μπορείς να γνωρίζεις την ύπαρξη και την ποσότητα του φυσικού αερίου παρά μόνον αν μπει το τρυπάνι. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι μόνο η Noble Energy δραστηριοποιείται στην περιοχή.
Ο κ. Νικόλαος Φαραντούρης, Αναπληρωτής Καθηγητής του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιά, παρουσίασε τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες στην ενέργεια που συνίστανται στην ενσωμάτωση της αγοράς ενέργειας και στην διαφοροποίηση των πηγών ενέργειας. Στα πλαίσια αυτά ανέδειξε τον ιδιαίτερο ρόλο που θα διαδραματίσει η Ελλάδα ως ενεργειακός κόμβο της Ευρώπης με τον Νότιο Διάδρομο που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Κασπία στην Ευρώπη και με τον Αγωγό Ανατολικής Μεσογείου που θα μεταφέρει τα κοιτάσματα φυσικού αερίου από το οικόπεδο Λεβιάθαν και Αφροδίτη. Επισήμανε επίσης την ανάγκη συνεργειών για την ενέργεια στην Ευρώπη, δημιουργία διασυνδετήριων αγωγών, πλωτών σταθμών υγροποίησης και κυρίως εκμετάλλευσης των ίδιων πόρων δεδομένου ότι η ζήτηση της Ευρώπης για ενέργεια έως το 2035 θα φτάσει το 65%.
Ο κ. Πέτρος Λιάκουρας, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου του Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πειραιώς, εξήγησε το τοπίο των ΑΟΖ των χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο όπου συμπίπτουν με σημαντικά οικόπεδα φυσικού αερίου όπως το Λεβιάθαν, Ταμάρ, Νταλίτ, Αφροδίτη. Συγκεκριμένα, η Κύπρος οριοθέτησε την ΑΟΖ της με την Αίγυπτο το 2003, με το Λίβανο το 2009 που όμως δεν έχει επικυρώσει τη συμφωνία, και με το Ισραήλ το 2010. Ωστόσο, η πλήρης εκμετάλλευση της περιοχής μπλοκάρεται διότι ο Λίβανος αμφισβητεί τη συμφωνία οριοθέτησης της ΑΟΖ του με το Ισραήλ και κυρίως διότι η Τουρκία αμφισβητεί όλες τις υπεράκτιες συμφωνίες οριοθέτησης της Κύπρου, καθώς ισχυρίζεται ότι παραβιάζουν την τουρκική υφαλοκρηπίδα. Μάλιστα, η δραστηριοποίηση του τουρκικού ερευνητικού πλοίου Barbaros σε συνεργασία με την SHELL στο θαλάσσιο χώρο μεταξύ Τουρκίας και ΤΔΒΚ αποτελεί παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου. Ενώ νότια της Κύπρου, σύμφωνα και με την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου, η Τουρκία δεν μπορεί να έχει καμία αξίωση.
Σε ερώτηση του κ. Θεόδωρου Καρυώτη, καθηγητή Οικονομικών του Πανεπιστημίου του Maryland ως προς το γιατί η Ελλάδα δεν έχει ανακηρύξει την ΑΟΖ της ακόμα, ο κ. Λιάκουρας απάντησε ότι τους πραγματικούς λόγους τους γνωρίζει μόνο η ελληνική κυβέρνηση και ότι πιο έξυπνο θα ήταν να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της Κύπρου οριοθετώντας πρώτα την ΑΟΖ μας με τους γείτονες, ώστε να μπορούμε να ασκούμε τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή χωρίς αμφισβήτηση.
Ήταν τέτοιο το ατόπημα του κ. Λιάκουρα που ο καθηγητής Καρυώτης προτίμησε να σιωπήσει παρά να αναγκαστεί δημόσια να του εξηγήσει το τραγικό του λάθος. Είναι βέβαια σε όλους μας γνωστό ότι η κυβέρνηση Κληρίδη οριοθέτησε ΑΟΖ με την Αίγυπτο χωρίς να την έχει ανακηρύξει και ανάγκασε τον Τάσσο Παπαδόπουλο να διορθώσει το λάθος του Κληρίδη. Έτσι, όταν ανακήρυξε την Κυπριακή ΑΟΖ την έθεσε σε ισχύ αναδρομικά από την ημερομηνία της οριοθέτησης της Κύπρου με την Αίγυπτο. Όλοι γνωρίζουμε πλέον την διαφορά ανάμεσα σε ανακήρυξη και οριοθέτηση της ΑΟΖ. Η ανακήρυξη είναι μια μονομερής πράξη ενώ η οριοθέτηση είναι μια διμερής πράξη. Οριοθέτηση δεν μπορεί να υπάρξει εάν δεν υπάρξει πρώτα ανακήρυξη της ΑΟΖ.
Αναφέρθηκε επίσης από τον κ. Henderson ότι για τα κοιτάσματα στην Κρήτη και τα Ιόνια νησιά, δύσκολα θα βρεθεί εταιρεία να διενεργήσει όλες τις κοστοβόρες έρευνες και ότι ίσως αλλαγή παιχνιδιού θα υπάρξει εφόσον ανακαλυφθεί πετρέλαιο στην περιοχή.
Σε ερώτηση αν το ευρωπαϊκό φυσικό αέριο θα βρει αγοραστές, ο κ. Henderson, απάντησε ότι είναι πολύ πιθανό αυτό να διοχετευτεί στην αγορά της Ευρώπης και μερικώς στη Μέση Ανατολή, και συγκεκριμένα την Παλαιστίνη και τον Λίβανο. Χαρακτήρισε μάλιστα το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου 'παγιδευμένο στην διπλωματία' διότι υπάρχει πιθανότητα να μην αξίζει τόσο εμπορικά, με την έννοια ότι μεγάλες επενδύσεις για έρευνα, εξορύξεις κλπ. θα γίνουν εκεί που οι τιμές συμφέρουν όπως η Αυστραλία, το Κατάρ κλπ. Σε αντίθεση με τα παραπάνω, ο κ. Φαραντούρης απάντησε ότι είναι εξαιρετικά απίθανο να μην ενδιαφέρονται οι παραγωγοί φυσικού αερίου/πετρελαίου να έχουν παρουσία στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας.
Την τρίτη ενότητα του συνεδρίου με τίτλο "Regional security arrangements and responses" άνοιξε ο Ισραηλινός ταξίαρχος Yaakov Amidror πρώην σύμβουλος εθνικής άμυνας του Ισραήλ, ο οποίος επεσήμανε καταρχάς τις δυνάμεις αποσταθεροποίησης που ενεργούν τα τελευταία χρόνια στην Ανατολική Μεσόγειο. Συγκεκριμένα, αναφέρθηκε στην αραβική άνοιξη που παρά την ευφορία που προκάλεσε στη Δύση τελικά δεν είναι σαφές το πού οδηγεί, το μεσανατολικό ζήτημα, καθώς και τις τρέχουσες συγκρούσεις στη Συρία στο πλαίσιο του εμφυλίου και της προέλασης του Ισλαμικού Κράτους. Η προσέγγιση της περιοχής αυτής πρέπει να γίνεται με βάση αυτές τις συγκρούσεις, υποστήριξε ο Amidror, και όχι με βάση τις πρόσφατες ενεργειακές εξελίξεις. Η ανακάλυψη κοιτασμάτων φυσικού αερίου αποτελεί άλλη μια πρόκληση στην περιοχή και δεν επηρεάζει τα περιφερειακά ζητήματα παρά μάλλον επηρεάζεται από αυτά.
Αναφερόμενος στην προσέγγιση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, τη χαρακτήρισε πολύ σημαντική εξέλιξη, η οποία όμως δεν ξέρουμε ακόμα πού θα οδηγήσει. Υπογραμμίζοντας ότι η σχέση αυτή δεν πρέπει να στρέφεται ενάντια στην Τουρκία, υποστήριξε ότι υπάρχει η δυναμική, ώστε να μεταλλαχθεί ολόκληρη η περιοχή προς το καλύτερο. Πρότεινε ακόμη ότι θα πρέπει να προστεθεί και η Αίγυπτος στις τρεις άλλες χώρες, πράγμα που δεν θα είναι εύκολο, αλλά στο μέλλον θα είναι πολύ ωφέλιμο.
Μιλώντας για τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το ισραήλ στον τομέα της ασφάλειας, έκανε λόγο για τρεις βασικές απειλές: αυτές που προέρχονται από οργανώσεις, όπως η Χεζμπολάχ, αυτές που προέρχονται από κράτη της περιοχής, όπως η Συρία και ο Λίβανος και αυτές που προέχονται από κράτη εκτός περιοχής, όπως το Ιράν. Το Ισραήλ, σημείωσε, προετοιμάζεται, ώστε να είναι σε θέση να προστατεύσει την υποδομή που θα δημιουργηθεί για την εκμετάλλευση του φυσικού του αερίου από πιθανές τρομοκρατικές απειλές.
Στη συνέχεια το λόγο πήρε η καθηγήτρια του παν/μίου Πειραιά, κ. Μαίρη Μπόση, η οποία μίλησε για το ζήτημα της μετανάστευσης στην Ανατολική Μεσόγειο και τις επιπλοκές του στο ζήτημα της τρομοκρατίας. Σύμφωνα με την κ. Μπόση, η μετανάστευση-και δη η παράνομη- έχει προστεθεί στην ατζέντα ασφαλείας και τρομοκρατίας, με αποτέλεσμα οι μετανάστες να γίνονται αντιληπτοί ως απειλές τόσο από τους φορείς πολιτικής όσο και από τις κοινωνίες. Ωστόσο, η σύνδεση μεταξύ παράνομης μετανάστευσης και τρομοκρατίας είναι μια κατασκευασμένη και όχι μια αντικειμενική πραγματικότητα που οδηγεί στην αποξένωση και τον αποκλεισμό των μεταναστών στις κοινωνίες υποδοχής, αποτέλεσμα που έχει και η κατασκευασμένη σύνδεση μετανάστευσης και εγκληματικότητας.
Το εξαιρετικά ανησυχητικό φαινόμενο της εποχής, σύμφωνα με την κ. Μπόση, είναι οι λεγόμενοι ξένοι μαχητές, ήτοι πολίτες που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει στη Δύση και αποφασίζουν να μεταβούν σε ζώνες συγκρούσεων και να πολεμήσουν στο πλευρό των φονταμενταλιστών. Σύμφωνα με στοιχεία, περίπου χίλιοι ξένοι μαχητές το μήνα μεταβαίνουν σε ζώνες συγκρούσεων από Ευρώπη και Αμερική. Πολλοί από αυτούς αποτελούν μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς, οι οποίοι δεν έγιναν ποτέ αποδεκτοί από τις χώρες υποδοχής, με αποτέλεσμα να ριζοσπαστικοποιηθούν από εξτρεμιστές, υιοθετώντας την τρομοκρατική τους ατζέντα. Μέγα ζήτημα γενάται όταν αυτοί οι μαχητές επιστρέφουν στις χώρες προέλευσης έτοιμοι και εκπαιδευμένοι να διαπράξουν τρομοκρατικές ενέργειες. Ένα ακόμα πρόβλημα που έχει αναδειχθεί με τα γεγονότα στη Συρία είναι οι πρόσφυγες, κάποιοι από τους οποίους μπορεί να χρησιμεύσουν ως «δούρειος ίππος» των τρομοκρατών στην Ευρώπη. Σε όλο αυτό το σκηνικό η Τουρκία παίζει προβληματικό ρόλο, καθώς επιτρέπει την είσοδο στο έδαφός της πολιτκών από χώρες, όπου υπάρχουν εξτρεμιστές. Η κ. Μπόση ανέφερε ακόμη ότι συνελήφθησαν τζιχαντιστές στις Βρυξέλλες αφού είχαν πρώτα περάσει από Ελλάδα. Επαναλαμβάνοντας ότι δεν υπάρχει φυσικός δεσμός μεταξύ μετανάστευσης και τρομοκρατίας και ότι πλέον οι εξτρεμιστές μουσουλμάνοι τρομοκράτες μπορεί να έχουν γεννηθεί σε δυτικές χώρες, σημείωσε, ωστόσο, ότι αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να υπάρχει έλεγχος συνόρων.
Στη συνέχεια ο John Sitilides σύμβουλος στρατηγικής πολιτικής, μίλησε για το πώς βλέπουν οι ΗΠΑ την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Καταρχάς, αναφερόμενος στην Τουρκία, σημείωσε ότι οι ΗΠΑ, υπό το φως των εξελίξεων των τελευταίων χρόνων, επαναξιολογούν τη στάση τους απέναντι στην Τουρκία και το ρόλο της ως μέλους του ΝΑΤΟ. Η Τουρκία δυσκολεύει πολύ τις ΗΠΑ με τη συμπεριφορά της, ωστόσο, το γεγονός ότι είναι αναμεμειγμένη σε όλα τα περιφερειακά ζητήματα αναγκάζει τις ΗΠΑ να συνομιλούν μα ζί της, να τη συμβουλεύονται και να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τη θέση της. Μιλώντας για την στρατηγική προσέγγιση Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, υπογράμμισε τη σημασία της, αλλά εξέφρασε τη διαφωνία του με τη σύνδεση της εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου από την Κύπρο με τη επίλυση του Κυπριακού. Τέτοιοι εξωτερικοί παράγοντες που δημιουργούν την αίσθηση του επείγοντος για τη διευθέτηση του Κυπριακού είνα παραπλανητικοί και πιέζουν για πρόωρες λύσεις, όπως συνέβη και το 2004. Πρότασή του προς την αμερικανική κυβέρνηση είναι η αποσύνδεση του φυσικού αερίου από το Κυπριακό ζήτημα. Η εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Νήσου πρέπει να είναι ανεξάρτητη και να ακολουθήσει την πορεία της οικονομίας της αγοράς.
Αναφερόμενος ειδικότερα στα ενεργειακά ζητήματα Κύπρου και Ελλάδας ως προς την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών και ως προς τις απειλητικές τάσεις της Τουρκίας, υποστήριξε ότι η τελευταία, σύμφωνα με την προσωπική του κρίση, δεν υπάρχει περίπτωση να υποχωρήσει ως προς τις αξιώσεις της, ούτε να αποκλειστεί από το ενεργειακό «παιχνίδι» της περιοχής, ό,τι κι αν επιτάσσει το διεθνές δίκαιο. Παρουσιάζοντας το χάρτη ΑΟΖ που Έλληνες ειδικοί έχουν φτιάξει με βάση τον οποίον οι ΑΟΖ Ελλάδας και Κύπρου ενώνονται νότια του Καστελόριζου και αφήνουν στην Τουρκία μικρή σχετικά ΑΟΖ στη Μεσόγειο, υπογράμμισε ότι η Τουρκία δεν θα το δεχθεί ποτέ αυτό και παρουσίασε τον αντίστοιχο τουρκικό χάρτη ΑΟΖ, όπου ούτε το Καστελόριζο λαμβάνεται υπόψη ούτε αναγνωρίζεται η Δημοκρατία της Κύπρου.
Ο καθηγητής Θεόδωρος Καρυώτης, καθαρά εκνευρισμένος με την προκλητική -όπως την χαρακτήρισε- φιλοτουρκική στάση του κ. Sitilidεs τον ερώτησε γιατί αφού είναι ελληνικής καταγωγής προβάλλει τις τουρκικές θέσεις και ο Ελληνοαμερικανός ερευνητής δήλωσε ότι δεν πρόβαλε τις δικές του απόψεις αλλά αυτές της Τουρκίας. Σύμφωνα με τον κ. Καρυώτη, η πλειοψηφία του ακροατηρίου τα έχασε με αυτή τη στάση του κ. Sitilides, και ιδιαίτερα με το γεγονός ότι δεν αποδεχόταν τα δικαιώματα του Καστελόριζου.
Ο Sitilides αναφέρθηκε και σε άλλους παίκτες της περιοχής. Για τη Λιβύη σημείωσε ότι βρίσκεται σε ακυβερνησία, εμφύλιο πόλεμο και χαοτική κατάσταση, όπου ευνοείται η ανάπτυξη δυνάμεων της Αλ Κάιντα. Για την Αίγυπτο επεσήμανε ότι διαδραματίζει-και τώρα και στο μέλλον-σημαντικό ρόλο στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου (μόνο η σημασία της διώρυγας του Σουέζ, η οποία πρόκειται να διαπλατυνθεί για να μπορεί να φιλοξενεί περισσότερες εμπορικές μετακινήσεις, τα λέει όλα), αλλά προβληματική παραμένει η εξωτερική της πολιτική (βλ. προσέγγιση Ρωσίας). Εξάλλου, ο ρόλος της στο τρίγωνο Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ, στη βάση εξυπηρέτησης αμοιβαίων συμφερόντων, μπορεί να αποδειχθεί καίριος, δεδομένου ότι διαθέτει ήδη μονάδες LNG, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για το κυπριακό αέριο. Τέλος, για τη Ρωσία σημείωσε ότι ήταν πάντα παρούσα στην περιοχή και εξακολουθεί να έχει συμφέρον να βρίσκεται εκεί (βλ. ναυτική βάση στη Συρία), τη στιγμή που ο ρόλος της στην ενεργειακή ασφάλεια εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικός.
Στην τέταρτη και τελευταία ενότητα του συνεδρίου, ομιλητές των προηγούμενων ενοτήτων παρέθεσαν καταληκτικά σχόλια. Ο πρέσβης Eric Edelman στάθηκε σε τέσσερα σημεία. Πρώτον, η υπαναχώρηση των ΗΠΑ από την περιοχή δημιουργεί πολιτικό κενό, το οποίο φαίνεται να γεμίζουν νοσηρά στοιχεία. Ωστόσο, η επανεπιβεβαίωση της αμερικανικής ηγεσίας στην περιοχή είναι πιθανή. Δεύτερον, υπάρχει κινητικότητα με την ανάδειξη νέων παικτών, όπως η συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ, αλλά και την αδιαμφισβήτητη παρουσία Τουρκίας και Αιγύπτου. Τρίτον, τα ενεργειακά κοιτάσματα που ανακαλύφθηκαν στην Ανατολική Μεσόγειο είναι σχετικά μικρά όταν συγκριθούν με τα παγκόσμια αποθέματα. Οι ενεργειακές αυτές εξελίξεις δεν θα λύσουν καμία περιφερειακή σύγκρουση, ούτε πρέπει να χρησιμοποιηθούν με αυτό το σκοπό. Αντίθετα, θα ενισχύσουν υπάρχοντες ανταγωνισμούς. Δεν θα δημιουργήσουν όμως νέες συγκρούσεις, αν και οι πλατφόρμες φυσικού αερίου μπορεί να αποτελέσουν πειρασμό ως στόχοι τρομοκρατών. Τέταρτον, πρέπει να γίνει αντιληπτό ότι ο ρόλος τρίτων χωρών μπορεί να είναι αποδομητικός και προβληματικός, όπως λόγου χάρη αυτός της Ρωσίας και αυτός του Ιράν, ιδιαίτερα αν το τελευταίο αποκτήσει πυρηνικές δυνατότητες.
Ο καθηγητής Τζιαμπίρης επίσης προέβη σε τέσσερις παρατηρήσεις. Η θεωρητική του παρατήρηση ήταν ότι οι περιφέρειες ως μονάδες ανάλυσης και άσκησης διεθνούς πολιτικής αποκτούν αυξανόμενη σημασία. Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου δικαιούται να γίνεται αντιληπτή ως ξεχωριστή περιφέρεια, ως το πιο ανατολικό τμήμα του δυτικού κόσμου, αλλά και για λόγους που σχετίζονται με την τρομοκρατία και τις συγκρούσεις. Η απαισιόδοξη παρατήρησή του ήταν ότι η πιθανότητα επιδείνωσης της σταθερότητας της περιοχής είναι μεγάλη. Η παρατήρησή του σε σχέση με την Ελλάδα ήταν ότι είναι εξαιρετικής σημασίας ότι έχει αναπτύξει μεγάλη δραστηριότητα στην περιοχή τα τελευταία χρόνια, παρά την οικονομική κρίση. Τέλος, η αισιόδοξη παρατήρησή του ήταν ότι οι συνεργασίες που διαμορφώνονται στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου φέρνουν κοντά λαούς από διαφορετικούς θρησκευτικούς κόσμους, χριστιανούς, μουσουλμάνους και εβραίους.
Ο ταξίαρχος Amidror εξέφρασε την απαισιοδοξία του λόγω της επιμονής των αποσταθεροποιητικών δυνάμεων που παρατηρούνται στην περιοχή εδώ και πολλά χρόνια. Οι αλλαγές στον αραβικό κόσμο έχουν θέσει σε κίνηση μια μετάλλαξη, η οποία όμως θα πάρει χρόνια να ολοκληρωθεί και την οποία δεν μπορεί να επηρεάσει ούτε η Αμερική ούτε η συνεργασία Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ ούτε το φυσικό αέριο. Οι πολιτικές που διαμορφώνονται πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τις ριζοσπαστικές δυνάμεις της περιοχής, με σκοπό να τις αντιμετωπίσουν. Αν βέβαια το Ιράν αποκτήσει πυρηνικά όπλα, τότε τα πράγματα θα είναι πολύ πιο δύσκολα.
Τέλος, ο αναλυτής του German Marshall Fund, Michael Leigh, που προστέθηκε στο πάνελ έκανε μια άκρως ρεαλιστική τοποθέτηση σχετικά με τη σημασία των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Κύπρου, υπογραμμίζοντας ότι δεν αποτελούν από μηχανής θεό για την επίλυση του Κυπριακού ζητήματος. Η όλη συζήτηση σχετικά με τα κοιτάσματα είναι ακόμα ασκήσεις επί χάρτου, καθώς δεν έχει εξακριβωθεί επακριβώς το μέγεθός τους και εξαρτώνται από τις αποφάσεις των επενδυτών όταν έρθει εκείνη η ώρα. Εξάλλου, το φυσικό αέριο που έχει βρεθεί στην Κύπρο αποτελεί μικρό ποσοστό της ευρωπαϊκής κατανάλωσης, ενώ τα προβλήματα μεταφοράς του είναι σχεδόν ανυπέρβλητα. Βέβαια, τα ευρήματα αυτά είναι πολύ σημαντικά για την ίδια την Κύπρο και όταν καταστούν εκμεταλλεύσιμα θα αποφέρουν μεγάλο κέρδος στο νησί. Στα θετικά συγκαταλέγεται και η στροφή εταιριών φυσικού αερίου στην περιοχή, όπως η Noble Energy.
Πηγή: mignatiou.com
