Πολλοί είναι αυτοί οι οποίοι θεωρούν πως όσα διαδραματίζονται αυτή την περίοδο στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου και ειδικά πέριξ της Κύπρου σχετίζονται με την ύπαρξη ορυκτών (υποθαλάσσιων) πόρων. Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να συνδέσω ορισμένα οικονομικά δεδομένα προερχόμενα από την εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων με ορισμένα γεωστρατηγικά δεδομένα. Με αυτό τον τρόπο ίσως κατανοήσουμε καλύτερα τη βαθύτερη εθνική σημασία αξιοποίησης του ορυκτού μας πλούτου. Ωστόσο, για να το κάνω αυτό θα χρησιμοποιήσω το παράδειγμα ενός πανάρχαιου ορυχείου: του ορυχείου του Λαυρίου.
Του Σωτήρη Ν. Καμενόπουλου *
Ακριβή στοιχεία για την έναρξη λειτουργίας του ορυχείου του Λαυρίου δεν υπάρχουν. Μέχρι τον 6ο π.Χ αιώνα πολύ λίγο μετάλλευμα εξορυσσόταν στο Λαύριο. Τη μεγαλύτερή του ακμή τη γνώρισε στα χρόνια του Θεμιστοκλή και του Περικλή, μεταξύ 483 π.Χ και 431 π.Χ. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου το ορυχείο σταμάτησε την παραγωγή. Η παραγωγή ξεκίνησε πάλι με τον Θρασύβουλο (403 π.Χ.) και κορυφώθηκε επί Λυκούργου μεταξύ 338 π.Χ και 326 π.Χ. Επί Μεγάλου Αλεξάνδρου το ορυχείο του Λαυρίου γνώρισε παρακμή καθώς ο χρυσός της Μακεδονίας εκτόπισε τον άργυρο της Αθήνας.
Μεταξύ του 146 και 87 π.Χ. υπολογίζεται ότι στο Λαύριο παρήχθησαν 2500-8500 τόνοι αργύρου και 1300-2100 τόνοι μολύβδου. Για να αντιληφθούμε τη σημασία του ορυκτού μας πλούτου να φέρω ως παράδειγμα το μηχανισμό των Αντικυθήρων (150-100 π.Χ), δηλαδή ενός μηχανισμού ύψιστης τεχνολογίας για την εποχή του. Στο μηχανισμό των Αντικυθήρων ο μεταλουργός-κατασκευαστής είχε την πρόνοια να τοποθετήσει μέσα στο κράμα του υλικού των γραναζιών μικρή ποσότητα μολύβδου ώστε να αυτολιπαίνεται ο μηχανισμός. Και διερωτάται κανείς: από πού προήλθε αυτός ο μόλυβδος; Προφανώς προήλθε από κάποιο ορυχείο. Ίσως του Λαυρίου...Αυτή ήταν μία από τις υπεραξίες που δημιούργησε η εξόρυξη των ορυκτών μας πόρων.
Όσο αφορά τις οικονομικές απολαβές του Αρχαίου Ελληνικού «δημοσίου», υπολογίζεται ότι στο πρώτο πενηντάχρονο της εντατικής εκμετάλλευσης του ορυχείου η Αθήνα εισέπρατε από ενοίκια 300.000 ως 600.000 δραχμές (της εποχής) ανά έτος. Για παράδειγμα, στις παραμονές του Πελοποννησιακού πολέμου το ταμείο της Αθήνας είχε βρεθεί με 60 εκατ. δραχμές (=10.000 τάλαντα) που προέρχονταν από το ορυχείο του Λαυρίου.
(Η σχέση μεταξύ δραχμών και ταλάντων φαίνεται παρακάτω:
60 μνες = 1 τάλαντο
1 μνα = 100 δραχμές
1 δραχμή = 6 οβολοί)
Επειδή ίσως σήμερα δεν μπορούμε να αντιληφθούμε την αξία των χρημάτων που δημιούργησε η εκμετάλλευση των ορυκτών πόρων της Αρχαίας Αθήνας θα παραθέσω ορισμένες ενδεικτικές «ανταλλακτικές αξίες» της εποχής εκείνης.
Η Αθηναϊκή εκστρατεία στις Θερμοπύλες (352 π.Χ.) στοίχισε 200 τάλαντα.
Μια τριήρης χρειαζόταν 170 κωπηλάτες, κατά μέσο όρο. Ο κάθε κωπηλάτης εισέπρατε 4 οβολούς την ημέρα.
Ένας στόλος από 50 τριήρεις χρειαζόταν 360 τάλαντα/έτος.
Στη ναυμαχία της Σαλαμίνας η Αθήνα διέθετε 200 τριήρεις...
Το κόστος μίας φρεγάτας σήμερα αγγίζει κατά μέσο όρο τα 710 εκατ. ευρώ.
Το πολεμικό μας ναυτικό διαθέτει σήμερα 12 φρεγάτες.
Η αγορά 200 φρεγατών θα στοίχιζε σήμερα περίπου 142 δις ευρώ...το χρέος μας είναι περίπου 350 δις ευρώ...
Συνεπώς είναι ευκόλως κατανοητή η εθνική σημασία για την αξιοποίηση των ορυκτών μας πόρων...
* Ο κ. Σωτήρης Ν. Καμενόπουλος είναι υπ. διδάκτωρ Πολυτεχνείου Κρήτης - Σχολή Μηχανικών Ορυκτών Πόρων
