Η σύγκριση του ελαττωματικού μοντέλου της Ευρωζώνης με την ενδεχόμενη ζώνη της βρετανικής στερλίνας, τονίζει τους οικονομικούς προβληματισμούς της ανεξαρτησίας της χώρας - αναδεικνύοντας παράλληλα τα χρηματοπιστωτικά της αδιέξοδα.
Η Ευρωζώνη οδηγείται με συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα προς την τελική διάλυση της - η οποία θα επιταχυνθεί, από την ενδεχόμενη υποτίμηση της πιστοληπτικής ικανότητας της Γαλλίας, η οποία ίσως συμβεί πολύ σύντομα, κάποια Παρασκευή βράδυ.
Το γεγονός δε ότι, τα επιτόκια δανεισμού της Γαλλίας (αποδόσεις των ομολόγων) ευρίσκονται στα ίδια σχεδόν επίπεδα με αυτά της Γερμανίας (γράφημα), τεκμηριώνει πως οι «διαστρεβλώσεις» στην ευρωπαϊκή αγορά ομολόγων είναι στο ζενίθ τους - αφού οι επενδυτές συμπεριφέρονται εντελώς αντίθετα, από αυτά που «προστάζει» η οικονομική λογική, στηριζόμενη στα θεμελιώδη μεγέθη μίας χώρας (τα οποία, στην περίπτωση της Γαλλίας, είναι καταστροφικά).
Γαλλία, Γερμανία - η εξέλιξη των αποδόσεων των 10-ετών ομολόγων για τις δύο χώρες (με κόκκινο η Γερμανία).
Με δεδομένη λοιπόν την αρνητική εμπειρία της Ευρωζώνης, θα περίμενε κανείς πως η Σκωτία θα έδινε μεγαλύτερη σημασία στο θέμα του νομίσματος που θα υιοθετούσε, εάν αποφασιζόταν τελικά η απόσχιση της από τη Μεγάλη Βρετανία. Όπως φαίνεται όμως, εάν τελικά η χώρα ανεξαρτητοποιηθεί, η στερλίνα θα παραμείνει το νόμισμα της - είτε με τη δημιουργία μίας συναλλαγματικής ζώνης, μαζί με τη Μ. Βρετανία, είτε με την υιοθέτηση της στερλίνας ως εθνικό νόμισμα.
Στα πλαίσια αυτά, μία πρόσφατη αναφορά επικεντρώνεται στα παρακάτω έξι δηλητηριώδη συστατικά, τα οποία προκάλεσαν την κρίση της Ευρωζώνης - τα οποία στη συνέχεια παραλληλίζονται με την ενδεχόμενη βρετανική νομισματική ζώνη.
(α) Η Ευρωζώνη δημιουργήθηκε κυρίως για πολιτικούς λόγους, απλά και μόνο επειδή θεωρήθηκε πως θα είχε σαν αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη συνοχή, μεταξύ των χωρών της. Δεν δόθηκε όμως η απαιτούμενη σημασία στις ουσιώδεις προϋποθέσεις, οι οποίες θα επέτρεπαν τη σωστή λειτουργία μίας τέτοιας ένωσης.
(β) Ιδρύθηκε μία κεντρική τράπεζα, η οποία αποφασίζει μόνο για το βασικό επιτόκιο, το οποίο είναι κοινό για όλους - παρά τις διαφορετικές δομικές και αναπτυξιακές προϋποθέσεις, οι οποίες επικρατούν στις εκάστοτε χώρες μέλη της.
(γ) Υπήρξε πλήρης αδιαφορία, όσον αφορά την υιοθέτηση μίας κοινής δημοσιονομικής πολιτικής για ολόκληρη την ένωση - η οποία, λόγω του υποχρεωτικού, του καταναγκαστικού καλύτερα περιορισμού της εκάστοτε εθνικής νομισματικής πολιτικής, θα μπορούσε να καταπολεμήσει τις υπάρχουσες ανισορροπίες.
(δ) Το κορυφαίο ελάττωμα βέβαια της Ευρωζώνης είναι το ότι δεν αποτελεί έναν άριστο νομισματικό χώρο, οι τρεις βασικές προϋποθέσεις του οποίου είναι οι εξής: (1) μικρές δομικές διαφορές μεταξύ των μελών της, (2) εύκολη μετακίνηση των εργαζομένων, από τις χώρες με μικρότερη ανάπτυξη ή ύφεση σε αυτές με μεγαλύτερη, (3) δημοσιονομική ένωση, όπου τα πλεονάσματα της μίας χώρας μεταφέρονται, για να καλύψουν τα ελλείμματα της άλλης.
(ε) Δε δόθηκε καμία απολύτως σημασία στη βασικότερη ίσως λειτουργία μίας κεντρικής τράπεζας, όσον αφορά το ρόλο της ως δανειστής εσχάτης ανάγκης (Lender of Last Resort). Εδώ εννοούμε την υποχρέωση μίας κεντρικής τράπεζας, σε περιόδους χρηματοπιστωτικών κρίσεων, να ενισχύει με ρευστότητα τράπεζες ή χώρες - έτσι ώστε να τις προστατεύει από μία πιθανή χρεοκοπία, η οποία θα απειλούσε ολόκληρη τη νομισματική ζώνη.
(στ) Αποφεύχθηκε να δοθεί η απαιτούμενη σημασία στα ρίσκα που συνδέονταν με τα συγκεκριμένα ελαττώματα, όσον αφορά το υφιστάμενο τραπεζικό σύστημα.
Σε σχέση τώρα με την ενδεχόμενη απόσχιση της Σκωτίας, με κριτήριο την εμπειρία της Ευρωζώνης, τα παρακάτω:
Τα πολιτικά κίνητρα «εκτοπίζουν» την οικονομική λογική (πρώτο συστατικό)
Όπως συνέβη στην περίπτωση της Ευρωζώνης, στην οποία η οικονομική λογική τέθηκε στην άκρη, επειδή υπερίσχυσαν οι «ευσεβείς πολιτικοί πόθοι», με τα γνωστά αποτελέσματα, έτσι συμβαίνει και στη Σκωτία - παρά το ότι είναι γνωστό πως εάν δεν ενωθεί πολιτικά η Ευρώπη, δεν υπάρχει μέλλον.
Πλήρης έλλειψη μίας προσαρμοσμένης οικονομικής πολιτικής (δεύτερο, τρίτο και τέταρτο συστατικό)
Μία απλή οικονομική κρίση, σε φυσιολογικές εποχές, μπορεί να καταπολεμηθεί σε κάποιο βαθμό με τη μείωση των βασικών επιτοκίων - σε καμία περίπτωση σε εποχές που ο κίνδυνος γενικού χάους (κραχ), είναι κάτι παραπάνω από πιθανός.
Εντούτοις, όταν το βασικό αυτό επιτόκιο είναι το ίδιο σε χώρες με διαφορετικές δομικές ή αναπτυξιακές προϋποθέσεις, όπως συμβαίνει στην Ευρωζώνη, τότε η διατήρηση του ίδιου επιτοκίου για όλες είναι καταστροφική. Το γεγονός αυτό τεκμηριώθηκε πριν από την κρίση, όπου τα βασικά επιτόκια για εκείνες τις χώρες της Ευρωζώνης, οι οποίες αναπτύσσονταν μέσω της δημιουργίας χρεών, ήταν υπερβολικά χαμηλά - με αποτέλεσμα να υπερχρεωθούν.
Με δεδομένο δε το ότι, η Ευρωζώνη δεν ήταν και δεν είναι ένας άριστος νομισματικός χώρος, αφού δεν ισχύει καμία από τις τρεις προϋποθέσεις του (συστατικό δηλητήριο δ), οδηγήθηκε ουσιαστικά στο σημερινό χάος.
Όσον αφορά όμως τη Βρετανία και τη Σκωτία, υφίσταται ένας άριστος νομισματικός χώρος - οπότε, από τη συγκεκριμένη οπτική γωνία, δεν υπάρχει πρόβλημα, εάν οι δύο χώρες έχουν το ίδιο νόμισμα.
Από την άλλη πλευρά όμως, εάν η Σκωτία ανεξαρτητοποιηθεί, δεν θα υπάρχει ένας δημοσιονομικός μηχανισμός εξισορρόπησης, για τις περιπτώσεις χρηματοπιστωτικών κρίσεων ή αναπτυξιακών υπερβολών - αφού όλες οι υποχρεώσεις και των δύο χωρών θα είναι εκφρασμένες σε ένα ξένο νόμισμα (στη στερλίνα που τότε, όπως και το ευρώ, δεν θα ανήκει σε καμία χώρα), το οποίο, σε περίπτωση ανάγκης, καμία από τις δύο δεν θα μπορούσε να «τυπώσει».
Σε μία τέτοια περίπτωση, ο κίνδυνος χρεοκοπίας είναι πολύ μεγαλύτερος, συγκριτικά με εκείνες τις χώρες που έχουν μία ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα - η οποία μπορεί να τυπώνει χρήματα, «πληθωρίζοντας» το δημόσιο χρέος.
Οι εκροές δε κεφαλαίων, οι οποίες συμβαίνουν σε τέτοιες περιπτώσεις, θα υποχρέωναν τη Σκωτία να υιοθετήσει μία πολιτική λιτότητας - με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο η οικονομική της κατάσταση. Αυτό διαπιστώνεται άλλωστε σήμερα στην ευρωπαϊκή περιφέρεια - επίσης, σε εκείνες τις αναπτυσσόμενες οικονομίες. στις οποίες το χρέος σε ξένο συνάλλαγμα (δολάρια) είναι αυτό που τελικά τις οδηγεί στη χρεοκοπία.
Οι κίνδυνοι του τραπεζικού συστήματος και η ανάγκη ενός δανειστή εσχάτης ανάγκης (πέμπτο και έκτο συστατικό).
Τα επόμενα δύο γραφήματα (πηγή: Credit Suisse), δείχνουν το θεμελιώδες πρόβλημα της Σκωτίας - το οποίο έχουμε συναντήσει και σε άλλες χώρες (Ιρλανδία, Κύπρος, Ισλανδία κλπ.), οι οποίες είτε διασώθηκαν την τελευταία στιγμή, παραμένοντας όμως σοβαρά ασθενείς, είτε χρεοκόπησαν.
Το παραπάνω γράφημα δείχνει τη σχέση των τραπεζικών παγίων περιουσιακών στοιχείων, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ της Σκωτίας, συγκριτικά με άλλες χώρες, οι οποίες χαρακτηρίζονται επίσης από έναν υπερδιογκωμένο τραπεζικό τομέα - ο οποίος οδήγησε ορισμένες σε μεγάλες χρηματοπιστωτικές κρίσεις (Ισπανία, Ιρλανδία, Ισλανδία).
Όπως φαίνεται, ο τραπεζικός τομέας της Σκωτίας είναι ο πλέον εκτεθειμένος όλων - αφού τα πάγια του υπερβαίνουν το 1200% του ΑΕΠ της χώρας (πάνω από δώδεκα χρόνια το εθνικό εισόδημα). Εάν δε συμπληρώσουμε τις εγγυήσεις που έχει αναλάβει η Σκωτία, όσον αφορά τον τραπεζικό της τομέα, ξανά ως ποσοστό επί του ΑΕΠ της (γράφημα που ακολουθεί), θα διαπιστώσουμε το τεράστιο μέγεθος των προβλημάτων της.
Οι εγγυήσεις αυτές είναι υψηλότερες από τις αντίστοιχες της Βρετανίας (πρώτη στήλη), καθώς επίσης από αυτές της Βρετανίας χωρίς τη Σκωτία (τελευταία στήλη) - ενώ υπερβαίνουν το ετήσιο ΑΕΠ της.
Στα πλαίσια αυτά, μία χώρα που διαθέτει μία ανεξάρτητη, δική της κεντρική τράπεζα έχει τουλάχιστον τη δυνατότητα, όταν συμβαίνουν μεγάλες κρίσεις, να ενισχύει τις εμπορικές τράπεζες της με νέα ρευστότητα (να τυπώνει χρήματα) - οπότε μπορεί να αποφύγει την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού της συστήματος και την απόλυτη καταστροφή.
Η γνώση αυτής και μόνο της δυνατότητας της, συμβάλλει στη διατήρηση μίας κάποιας σταθερότητας - αν και απαιτείται παράλληλα μία ικανή κυβέρνηση, καθώς επίσης υψηλά ίδια κεφάλαια, για να μην εκτεθούν σε πολύ υψηλά ρίσκα οι τράπεζες.
Εάν όμως η χώρα δεν διαθέτει κάτι τέτοιο, έχοντας παράλληλα έναν υπερδιογκωμένο τραπεζικό τομέα, όπως μία ανεξάρτητη μελλοντικά Σκωτία, με εθνικό της νόμισμα τη βρετανική στερλίνα, τότε η κατάρρευση είναι μάλλον αναπόφευκτη.
Το επόμενο γράφημα από την ίδια μελέτη της Credit Suisse, αναφέρεται στον κύκλο του διαβόλου, στον οποίο απειλείται να οδηγηθεί μία χώρα - η οποία δεν έχει μία δική της ανεξάρτητη τράπεζα.
Απόσπασμα-εικόνα της έρευνας της Credit Suisse σχετικά με τον φαύλο κύκλο που θα δημιουργηθεί εάν τυχόν προβεί σε ενέργειες απόσχισης η Σκωτία.
(α) Ξεκινώντας από τον επάνω κύκλο, όταν δεν υπάρχει μία κεντρική τράπεζα η οποία να εγγυάται τη ρευστότητα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα της συγκεκριμένης χώρας αντιμετωπίζεται ως επικίνδυνο από τις αγορές - επειδή γνωρίζουν πως το κράτος δεν έχει τα μέσα για τη διάσωση του. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της χώρας, οπότε του τραπεζικού της συστήματος, των επιχειρήσεων κοκ. - όπως διαπιστώθηκε, μεταξύ άλλων, στην Ελλάδα.
(β) Στον κύκλο αριστερά, η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού (αποδόσεις ομολόγων) αυξάνει τις δαπάνες του δημοσίου, μειώνοντας τις οικονομικές του δυνατότητες - όπως συνέβη μετά το 2010 στην Ευρωζώνη, έως το καλοκαίρι του 2012, όπου επενέβη η ΕΚΤ.
(γ) Στο σημείο αυτό όμως (μεσαίος κύκλος), δεν είναι καθόλου σίγουρο πως στην περίπτωση της Σκωτίας, η Τράπεζα της Αγγλίας θα την ενίσχυε όπως η ΕΚΤ τις χώρες της Ευρωζώνης - πόσο μάλλον αφού η Μ. Βρετανία είναι εναντίον της απόσχισης.
Εάν δε η Σκωτία υιοθετήσει τη στερλίνα χωρίς τη δημιουργία μίας επίσημης συναλλαγματικής ένωσης με τη Βρετανία, το ρίσκο της θα είναι ακόμη μεγαλύτερο - επειδή, σε μία τέτοια περίπτωση, η παροχή ρευστότητας (τύπωμα νέων χρημάτων) στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς επίσης η υποτίμηση του νομίσματος, δεν είναι εφικτή (κύκλος στη μέση)
Ακριβώς για το λόγο αυτό προειδοποίησε τους Σκωτσέζους ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, λέγοντας τους πως θα χρειαστούν πολλά συναλλαγματικά αποθέματα, εάν θέλουν να έχουν τη στερλίνα ως εθνικό τους νόμισμα - αφού δεν θα μπορούν να τυπώσουν δικά τους χρήματα.
(δ) Συνεχίζοντας στον τέταρτο κύκλο του γραφήματος, λόγω των χρηματοπιστωτικών αδυναμιών της Σκωτίας ο κίνδυνος άμεσων εκροών χρημάτων (σημείωση στο άρθρο) είναι μεγάλος - κάτι που διαπιστώθηκε στο παρελθόν και στην ευρωπαϊκή περιφέρεια. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τις τράπεζες - οι οποίες, σε περίπτωση υψηλότερων επιτοκίων, θα «μετανάστευαν» στη Βρετανία.
(ε) Ολοκληρώνοντας, όπως φαίνεται από τον πέμπτο και τελευταίο κύκλο, τα αποτελέσματα της όλης διαδικασίας θα ήταν η ισχυρή επιδείνωση της οικονομίας της χώρας - η αύξηση της ανεργίας, η μείωση του ΑΕΠ, η κλιμάκωση των φόρων κοκ.
Η προσπάθεια της Σκωτίας να ανεξαρτητοποιηθεί φέρνει στην επιφάνεια τα τεράστια χρηματοπιστωτικά και οικονομικά προβλήματα της Μ. Βρετανίας - τα οποία έχουν ανησυχήσει ήδη σε μεγάλο βαθμό τις αγορές, όχι για πρώτη φορά (άρθρο).
Ακόμη λοιπόν και αν τελικά οι Σκωτσέζοι αποφασίσουν διαφορετικά, το αγγλοσαξονικό μοντέλο, το οποίο στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, ενώ η φούσκα στην αγορά ακινήτων της Αγγλίας είναι δεδομένη, θα βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα - με μάλλον οδυνηρά αποτελέσματα για ολόκληρο το νησί.
Πηγή: www.analyst.gr
