Τα τελευταία χρόνια το νερό από τις πηγές λιγόστεψε και δεν επαρκεί για τις ανάγκες των κατοίκων. Χρησιμοποιείται νερό από ορισμένες γεωτρήσεις του χωριού και από τις γεωτρήσεις της Βιάννου.
Κάτω Βιάννος - Ταξίδι στο Χρόνο
Πρόσωπα, ονόματα, αγαπημένοι άνθρωποι, ιστορίες που άκουγα από τον πατέρα μου, σοκάκια που παίζαμε, βρύσες που πηγαίναμε με τα λαήνια για το νερό του σπιτιού, γεύσεις και αρώματα που ξεφυτρώνουν μέσα στη μνήμη βλέποντας μία φωτογραφία, σου διηγούνται τόσες μικρές και μεγάλες στιγμές από τα παιδικά σου χρόνια, σταμάτησαν μπροστά μου μέσα από τα κείμενα του καθηγητή Γιώργου Κονδυλάκη που δημοσιεύτηκαν στην ''Ηχώ της Βιάννου'' και αφορούν στην κάτω Βιάννο, με τον τίτλο:
''Κάτω Βιάννος - Ταξίδι στο Χρόνο''.
Το οδοιπορικό του καθηγητή μέσα στο χρόνο και στην ιστορία ενός χωριού που ακόμα και σήμερα βασανίζεται, ακόμα και σήμερα μοναχικά πορεύεται, είναι μοναδικό, ''φωνάζει'' για τις ευθύνες μας και τις ευθύνες της πολιτείας απέναντί του.
Μέρος 12ο
Στον οικισμό της Μέσης νερό σε μικρή ποσότητα έπαιρναν από πηγή που υπάρχει και σήμερα. Τη δεκαετία του 1980 κατασκευάστηκε δεξαμενή για την ύδρευση. Επειδή το νερό δεν επαρκεί, μεταφέρεται πολλές φορές με βυτίο από το Δήμο Βιάννου. Τα τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια να δοθεί νερό ύδρευσης και εδώ από τις γεωτρήσεις της Βιάννου.
Τα πολλά περιβόλια που υπήρχαν στο χωριό αρδευόταν από πηγές. Στη δυτική πλευρά υπήρχαν πηγές, στον Πεδιανό, στον Μπατζίκι, στα Λινοκάμπια και στο Χαβούδι. Υπήρχαν και κάποια πηγάδια στην περιοχή όπως του Παπαδάκη Εμμανουήλ στον Πεδιανό. Κυριαρχούσαν εδώ τα ελαιόδεντρα με λίγα περιβόλια. Η περιοχή του χωριού εκτείνεται και στην περιοχή της Μέσης όπου καλλιεργούσαν κυρίως ελιές αλλά και σιτηρά και λίγα αμπέλια στα Λινοκάμπια.
Βόρεια του χωριού υπήρχαν πηγές στο Μανίτσι, στα Περβολάκια, στη Σφακούρα, στο Αφρατί και στο Καμίνι από όπου πήρε νερό ύδρευσης το χωριό. Και εδώ βασικά καλλιεργούσαν ελαιόδεντρα και σιτηρά. Τα περιβόλια ήταν πολύ λίγα ήταν όμως επί τουρκοκρατίας τα μοναδικά περιβόλια των Χριστιανών.
Ανατολικά η περιοχή του χωριού είναι μικρή και γεμάτη από ελιές και αμπέλια.
Στη Νότια πλευρά υπήρχαν πάρα πολλά νερά από τα λιβάδια και η περιοχή ήταν γεμάτη από περιβόλια με δένδρα κάθε λογής, αμπέλια και εποχιακά λαχανικά. Από το Αρχοντικό μέχρι και τα Κάτω περβόλια, κοντά στην Περβόλα οι κάτοικοι φύτευαν λαχανικά όλες τις εποχές. Υπήρχαν μεγάλα κανάλια για το νερό, που αργότερα έγιναν τσιμεντένια (καταπότες) και για τη διαχείριση του νερού υπήρχε ο νεροφύλακας (νεροδραγάτης ή νερομπεξής).
Η άρδευση από πολύ παλιά γινόταν από τα νερά του Γεροπόταμου που συνέχιζε και στην περιοχή του Χόνδρου. Είχαν δημιουργήσει ειδικά μικρά φράγματα τα λεγόμενα δέματα. Πολλές φορές είχαν δημιουργηθεί σοβαρά προβλήματα ανάμεσα στους κατοίκους της Κάτω Βιάννου και του Χόνδρου για τον τρόπο χρήσης του νερού του ποταμού.
Το 1415 οι φεουδάρχες Μάρκος Δάνδολος και Γεώργιος Κουϊρίνο διαφώνησαν για τα νερά του ποταμού. Ο τελευταίος υποστήριζε ότι είχε το δικαίωμα να κατασκευάσει δέμα (φράγμα) στην περιοχή και να στρέψει τα νερά προς την περιοχή του για το πότισμα των αγρών του. Ο Δάνδολος αρνήθηκε το δικαίωμα αυτό και η υπόθεση έφτασε στο δικαστήριο. Με απόφασή του καθορίστηκαν τα σύνορα των δύο φέουδων και τα μέρη του ποταμού που ανήκαν σε κάθε φέουδο, τα νερά των οποίων μπορούσαν να τα χρησιμοποιούν οι δυο φεουδάρχες όπως ήθελαν. Πιο ψηλά στα Τραπεζάκια κυριαρχούσαν οι ελιές όπως και σήμερα. Γενικά η περιοχή είχε παντού πηγές και στα ρυάκια έτρεχε νερό πάντοτε, ακόμη και όλο το καλοκαίρι
Στις κορυφές των λόφων δυτικά και βόρεια του χωριού που ήταν άγονες υπήρχαν όπως και σήμερα βοσκοτόπια. Το πότισμα των ζώων γινόταν σε χαμηλότερα σημεία όπου υπήρχαν οι μάνδρες κοντά σε πηγές. Όταν οι πηγές στέρευαν το καλοκαίρι μεταφερόταν νερό με τα ζώα και αργότερα με αυτοκίνητα.
Τα τελευταία χρόνια τα νερά έχουν λιγοστέψει και η άρδευση γίνεται από το νερό των γεωτρήσεων. Δόθηκε νερό για την άρδευση αρκετών ελαιοδέντρων, ανοίχτηκαν και νέες γεωτρήσεις, όμως το νερό είναι λίγο και το πρόβλημα το καλοκαίρι γίνεται όλο και μεγαλύτερο.
(Συνεχίζεται)
