Ο συγγραφέας και ερευνητής, Τάσος Λαυρέντζος σε μια ιστορική προσέγγιση της πορείας προς την άλωση της Κωνσταντινούπολης, ως επισφράγισμα μίας φθίνουσας με αναλαμπές πορείας 4 περίπου αιώνων.
Όπως εξηγεί μιλώντας στο ραδιοφωνικό σταθμό 98.4, το βυζαντινό κράτος είναι ο μακροβιότερος θεσμός του «δυτικού» κόσμου μετά την παπική εκκλησία. Από το 330 έως το 1453 αντιμετώπισε επιτυχώς πολυάριθμους εχθρούς. Τί συνέβη τους τελευταίους 4 αιώνες;
Το 1025 πεθάνει ο Βουλγαροκτόνος αφήνοντας το κράτος στο απόγειο της ισχύος του.
Μέχρι το 1071 μεσολαβεί μια 50ετία παρακμής και εσωτερικών συγκρούσεων, όπου τον έλεγχο έχει η παλατιανή αριστοκρατία έναντι των στρατιωτικών γαιοκτημόνων.
Η ανάγκη φέρνει τον ρομαντικό Ρωμανό Δ’ Διογένη στην εξουσία, αλλά στην κρίσιμη στιγμή προδίδεται στο Ματζικέρτ το 1071. Ακολουθεί μια 10ετία ταχείας κατάληψης του μικρασιατικού οροπεδίου από τους Τούρκους φυλάρχους που εμπλέκονται στις βυζαντινές αντιπαραθέσεις.
Για έναν αιώνα θα έλθει η περίοδος των Κομνηνών που θα προσπαθήσουν να ανασυντάξουν το κράτος. Έχουν αίσθηση αποστολής και ιστορικής ευθύνης, αλλά αντιμετωπίζουν πολυάριθμους εχθρούς (Πετσενέγους, Νορμανδούς, Τούρκους, Σέρβους, Σταυροφόρους). Θα έχουν επιτυχίες στην εξωτερική πολιτική (Αλέξιος Α’), αλλά δεν θα διαχειριστούν με οικονομία δυνάμεων τις απειλές (Μανουήλ Β’) και δεν θα καταφέρουν να ανασυντάξουν τις εσωτερικές παραμέτρους ισχύος του κράτους (οικονομία, θεσμοί, κοινωνία). Ολέθριες εμπορικές παραχωρήσεις στις ιταλικές πόλεις (Διομολογήσεις).
Ακολουθεί η χειρότερη δυναστεία των Αγγέλων, των οποίων οι δυναστικές έριδες θα φέρουν την Δ’ Σταυροφορία στην Κωνσταντινούπολη και θα προκαλέσουν την άλωσή της (1204).
Περίοδος κατακερματισμού και Λατινοκρατίας. Δύο σημαντικά:
(α) ο ελληνισμός θα ανασυνταχθεί σε αποκεντρωμένες οντότητες (Αυτοκρατορία Νίκαιας, Δεσποτάτο Μορέως και Ηπείρου). Η χρήστη διοίκηση Ιωάννη Βατάτζη στη Νίκαια φέρνει οικονομική ανόρθωση και σταδιακή ανόρθωση της πολιτικής ισχύος
(β) ο νεότερος ελληνισμός αυτοπροσδιορίζεται έναντι των Λατίνων. Το 1204 η αφετηρία του νέου Ελληνισμού.
Τελευταία ελληνική δυναστεία αυτοκρατόρων: οι Παλαιολόγοι.
Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος: οραματικός ανορθωτής. Ανακαταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη και σημειώνει στρατιωτικές επιτυχίες. Με μια συγκλονιστική διπλωματικο-κατασκοπική επιχείρηση ανατρέπει τα σχέδια των Γάλλων να επιτεθούν στο Βυζάντιο με εφαλτήριο τη Σικελία (Σικελικός Εσπερινός 1282).
Εμφύλιοι πόλεμοι μεταξύ Παλαιολόγων. Έκλειψη της στρατιωτικής ισχύος και συρρίκνωση του κράτους.
Τελευταία 50ετία αγωνίας. Προσπάθειες ένωσης εκκλησιών. Ευτελισμός και εσωτερικοί ανταγωνισμοί στον μικρόκοσμο της Κων/πολης.
Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος: ο αυτοκράτορας εθνομάρτυρας που με την θυσία του έσωσε την τιμή της αυτοκρατορίας και έδωσε εντολή αντίστασης στον νεότερο ελληνισμό που οδήγησε στην Επανάσταση του 1821 και στη Μεγάλη Ιδέα.
Το 1204 ο ελληνισμός έχασε την πρωτοκαθεδρία στην Ανατολική Μεσόγειο. Με την συγκλονιστική ιστορική εφόρμηση που ξεκίνησε το 1821 και έληξε το 1922, προσπάθησε να την ανακτήσει. Σήμερα κρίνεται οριστικά η θέση του, με μια ανερχόμενη τουρκική απειλή και με φθίνουσες τις βασικές παραμέτρους εθνικής ισχύος του (δημογραφικό, υπερχρέωση). Κρίσιμη η αξιοποίηση του φυσικού του πλούτου.
