Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν φαινόμενο της σύγχρονης Δημοκρατίας και στοιχείο αδιαχώριστο από τη σημερινή μορφή της πολιτικής και του πολιτικού συστήματος.
*Γράφει ο Δημήτρης Κων. Σαρρής.
Η μεταπολεμική περίοδος χαρακτηρίζεται από τη μαζική παραγωγή και τη ραγδαία επέκταση της χρήσης τους. Ο όρος “δημοσκόπηση κοινής γνώμης” είναι πολύ ευρύτερος και δεν περιορίζεται μόνο στις πολιτικές δημοσκοπήσεις. Σύμφωνα με έναν ορισμό, η δημοσκόπηση κοινής γνώμης αποτελεί:
1) Διερεύνηση της γνώμης πάνω σε ένα ή περισσότερα θέματα,
2) ενός αντιπροσωπευτικού δείγματος πληθυσμού,
3) προϋποθέτει επιλογή του δείγματος με τη δειγματοληπτική μέθοδο,
4) χρήση ερωτηματολογίου, με την τεχνική της ατομικής συνέντευξης,
5) συλλογή και επεξεργασία των δεδομένων,
6) εξαγωγή συμπερασμάτων για το σύνολο του εν λόγω πληθυσμού. Χωρίς τη συνεύρεση όλων αυτών των στοιχείων, ανεξαιρέτως, δεν υφίσταται έρευνα κοινής γνώμης.
Η ραγδαία ανάπτυξη των δημοσκοπήσεων και η ενίσχυση του ρόλου τους έχει θέσει - εύλογα - εδώ και καιρό το ερώτημα αν αυτές αποτυπώνουν απλώς ή χειραγωγούν την κοινή γνώμη, ιδίως κατά την προεκλογική περίοδο. Στοιχεία εμφανούς χειραγωγικής χρήσης συνιστά, πριν από όλα, η ίδια η υπερβολική χρήση ή κατάχρηση των δημοσκοπήσεων, η διόγκωση της σημασίας τους και η υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων που προσφέρουν ως επιστημονικό εργαλείο.
Κραυγαλέα εσφαλμένη εικόνα με πιθανή στόχευση τη χειραγώγηση του εκλογικού σώματος έδωσαν οι πρόσφατες δημοσκοπήσεις, καθώς υπολόγιζαν την “ψαλίδα” Ν.Δ.-ΣΥΡΙΖΑ σε 7 μονάδες, αλλά τελικά έφτασε τις 20,5, ενώ αρκετές αστοχίες καταγράφηκαν και στον υπολογισμό των δυνάμεων των κομμάτων που κινούνταν κοντά στο “κατώφλι” του 3%.
Ο μέσος όρος των δημοσκοπήσεων λίγα εικοσιτετράωρα προ των εκλογών υπολόγιζε τη δύναμη της Ν.Δ. σε 36,5% (εκτίμηση ψήφου), δηλαδή περισσότερες από τέσσερις μονάδες κάτω από το πραγματικό αποτέλεσμα. Ακόμη πιο άστοχη ήταν η πρόβλεψη των εταιρειών δημοσκοπήσεων σχετικά με την εκλογική δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ, την οποία υπολόγιζαν κατά μέσο όρο σε 29% (εκτίμηση ψήφου) οι εταιρείες δημοσκοπήσεων, αλλά τελικά κατεγράφη στο 20%.
Υπενθυμίζεται ότι σε αρκετές από τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις οι εταιρείες δημοσκοπήσεων είχαν υποεκτιμήσει σοβαρά τη δύναμη του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ αυτή τη φορά αστόχησαν προς την αντίθετη κατεύθυνση, δηλαδή υπερεκτίμησαν την εκλογική δύναμη της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μακριά από την πραγματικότητα, αλλά τουλάχιστον εντός των περιθωρίων του στατιστικού λάθους κινήθηκαν οι προβλέψεις των εταιρειών δημοσκοπήσεων και για τη δύναμη του ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής, την οποία υπολόγιζαν στο 9,5% (εκτίμηση ψήφου), αλλά τελικά έφτασε το 11,5%.
Αντίθετα, οι εταιρείες δημοσκοπήσεων αποδείχτηκαν ακριβείς στις προβλέψεις τους για το ΚΚΕ, το οποίο υπολόγιζαν στο 7%, δηλαδή πολύ κοντά στο τελικό ποσοστό του. Οι εταιρείες απέτυχαν όμως και στην εκτίμηση της ισχύος της Ελληνικής Λύσης, η οποία εισήλθε άνετα στη Βουλή με 4,5% και μάλιστα ο πρόεδρος του κόμματος Κυριάκος Βελόπουλος μίλησε για «ήττα των δημοσκοπήσεων» και νίκη της παράταξής του. Άστοχες αποδείχτηκαν οι δημοσκοπικές προβλέψεις και για το ΜέΡΑ25, το οποίο υπολόγιζαν στο 4%, αλλά βρέθηκε κάτω από το όριο του 3% και έμεινε εκτός Βουλής. Σημειώνεται, επίσης, ότι το κόμμα Νίκη, το οποίο έμεινε οριακά εκτός Βουλής, εμφανιζόταν μεν σε ορισμένες δημοσκοπήσεις, αλλά με μέσο όρο χαμηλότερο από αυτόν που πέτυχε τελικά.
Μια ερμηνεία για τον νέο τύπο αστοχίας των προβλέψεων ήταν ότι οι εταιρείες εκτίμησαν εσφαλμένα ότι μια σημαντική μερίδα των αναποφάσιστων ψηφοφόρων θα κατέληγε τελικά στον ΣΥΡΙΖΑ, κάτι που δε συνέβη τελικά, αφού τα κόμματα εκτός Βουλής έφτασαν το εντυπωσιακό 16%, δηλαδή σχεδόν διπλάσιο ποσοστό σε σύγκριση με το 8% του 2019. Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, οι αστοχίες των δημοσκοπήσεων ως προς το εύρος της διαφοράς οφείλονται σε “ρεύμα” των τελευταίων εικοσιτετράωρων της προεκλογικής εκστρατείας. Μάλιστα, πολλοί μιλούν για τον ρόλο της δήλωσης Κατρούγκαλου, η οποία φέρεται να είχε σημαντική επίδραση στο αποτέλεσμα, καθώς προκάλεσε αρνητική εικόνα για τον ΣΥΡΙΖΑ και δημιούργησε ανησυχία στους ελεύθερους επαγγελματίες. Αξίζει, μάλιστα, να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με στοιχεία των exit polls, η στήριξη των ελεύθερων επαγγελματιών προς τη Ν.Δ. έφτασε το εντυπωσιακό 51,9%, ενώ αντίθετα ΣΥΡΙΖΑ επέλεξε μόλις το 18,7%.
Επίσης κύρια αίτια για την καταβαράθρωση του ΣΥΡΙΖΑ και την κατά κράτος νίκη της Ν.Δ. θεωρούνται, ακόμη, η πλήρης κατάρρευση της όποιας αξιοπιστίας του είχε απομείνει, καθώς και οι διακηρύξεις του για δήθεν κυβερνήσεις “ειδικού σκοπού” για να στηθούν ειδικά δικαστήρια για τις παρακολουθήσεις, οι διακηρύξεις εφαρμογής “νομισμάτων”, καθώς και η έκκλησή του προς τη Χρυσή Αυγή να τον υπερψηφίσουν, γεγονότα που σηματοδοτούσαν πολιτική ανωμαλία και που τρόμαξαν και οδήγησαν τους εκλογείς στην “αγκαλιά” της Ν.Δ. σαν καταφύγιο σταθερότητας, αποδεικνύοντας για άλλη μια φορά ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί τον μεγάλο χορηγό της.
* Ο Δημήτρης Κων. Σαρρής είναι πρώην υφυπουργός και πρώην νομάρχης Ηρακλείου.
