Με την ικανότητα να καταστέλλει την όρεξη και τις λιγούρες και να προκαλεί απώλεια βάρους ως επιθυμητή “παρενέργεια” στον κύριο σκοπό του, που είναι η θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη, το Ozempic έγινε viral, αλλά και η νέα επικίνδυνη τάση παγκοσμίως.
*Γράφει ο Αντώνης Ντακανάλης.
Στη φετινή τελετή απονομής των βραβείων Όσκαρ, ο οικοδεσπότης Τζίμι Κίμελ αποκάλυψε στην οικουμένη το χολιγουντιανό μυστικό που βάζει γρήγορα και εύκολα τέλος στα περιττά κιλά, ένα αντιδιαβητικό φάρμακο που περιέχει τη δραστική ουσία σεμαγλουτίδη: «Όλοι μέσα σε αυτήν την αίθουσα δείχνουν υπέροχοι, τόσο που αναρωτιέμαι μήπως το Ozempic είναι κατάλληλο και για εμένα». Σιγά-σιγά το μυστικό εξαπλώθηκε. Στο Google η αναζήτηση του συγκεκριμένου φαρμάκου απογειώθηκε και η ζήτηση εκτοξεύτηκε. Η φήμη του έφτασε και στο φαρμακείο του ορεινού χωριού που μεγάλωσα στην Κρήτη. Και εκεί, όπως και σε αρκετά άλλα φαρμακεία της πατρίδας μας, η έλλειψη του συγκεκριμένου αντιδιαβητικού φαρμάκου είναι μεγάλη, αφού κόσμος και κοσμάκης τρέχει να το πάρει “καταχρηστικώς”, μήπως και χάσει κανένα “δράμι”, στερώντας το από όσους το χρειάζονται πραγματικά. Ομολογουμένως, κάτι τέτοιο δε ζήσαμε ούτε στο “ντεμπούτο” του θρυλικού Viagra στην αγορά!
Όσοι δε βρίσκουν το συγκεκριμένο φάρμακο καταφεύγουν στο Wegovy, ένα σκεύασμα που περιέχει επίσης σεμαγλουτίδη, δηλαδή την ίδια δραστική ουσία. Influencers και μεγιστάνες, όπως ο Elon Musk, μίλησαν μάλιστα δημοσίως για τη “θαυματουργική” εμπειρία απώλειας βάρους που έζησαν, παίρνοντας τα εν λόγω σκευάσματα, που εκτιμάται ότι σε λίγο θα έχουν ξεπεράσει κατά πολύ σε τζίρο ακόμα και την αγορά των φαρμάκων κατά του καρκίνου!
Σε μια κοινωνία που εξιδανικεύει το τέλειο σώμα, είναι εύκολο ο κόσμος να αποκτήσει εμμονή με το σωματικό του βάρος και τις τροφές που καταναλώνει. Άλλωστε οπουδήποτε και αν ψάξει κανείς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θα βρει συμβουλές και διάφορες λύσεις δόκιμες ή μη, όπως δίαιτες, κρέμες αδυνατίσματος και φάρμακα. Όμως αυτό που συμβαίνει με τα συγκεκριμένα σκευάσματα δεν έχει προηγούμενο. Μόνο τα hashtags των εν λόγω σκευασμάτων συγκεντρώνουν δισεκατομμύρια προβολές στο TikTok, το οποίο πολλάκις προπαγανδίζει επικίνδυνες τάσεις για το τέλειο σώμα, επηρεάζοντας αρνητικά κυρίως όσους είναι ψυχολογικά ευάλωτοι.
Είναι η σεμαγλουτίδη η θεραπεία της παχυσαρκίας και ποιοι κίνδυνοι ελλοχεύουν για τη σωματική και ψυχική υγεία των καταναλωτών;
Το νέο “όπλο” κατά της παχυσαρκίας, που μαστίζει τα δύο πέμπτα του παγκόσμιου πληθυσμού, προέκυψε από μια ευτυχή συγκυρία, όταν παρατηρήθηκε ότι η σεμαγλουτίδη, που προοριζόταν για διαβητικούς και κυκλοφόρησε το 2017 με την εμπορική ονομασία Ozempic, προκαλούσε σημαντική απώλεια βάρους. Περαιτέρω κλινικές δοκιμές απέδειξαν ότι η σεμαγλουτίδη, εκτός από τον διαβήτη, σε μεγαλύτερη δόση, δρα και κατά της παχυσαρκίας, δημιουργώντας κορεσμό και κάνοντας τον ασθενή να χάνει την όρεξή του. Αυτή τη δόση εμπεριέχει το Wegovy που έχει εγκριθεί από το 2021 από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων για απώλεια βάρους στους παχύσαρκους.
Από τότε, η σεμαγλουτίδη έλαβε τη σημαντική προσοχή των Μέσων Ενημέρωσης και δικαιολογημένα. Ενώ οι προηγούμενες φαρμακευτικές θεραπείες οδηγούσαν σε απώλεια σωματικού βάρους κατά 5-10%, οι κλινικές δοκιμές της σεμαγλουτίδης, που χορηγείται σε ενέσιμη μορφή μία φορά την εβδομάδα, αναφέρουν αρχική απώλεια βάρους κατά 15-20%!
Πρέπει να γίνει σαφές ότι η σεμαγλουτίδη δε συστήνεται για να χάσουμε τα παραπανίσια κιλά μας.
Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν άνθρωποι που καταφέρουν να πάρουν “ανεπισήμως” και “καταχρηστικώς “το περιβόητο σκεύασμα. Γνωρίζω περιπτώσεις ανθρώπων που έχασαν τα περιττά κιλά, χρησιμοποιώντας τα εν λόγω σκευάσματα, που αγόρασαν από μη αξιόπιστες πηγές, όπως το διαδίκτυο, με μεγάλο κίνδυνο για την υγεία τους. Όταν σταμάτησαν να τα παίρνουν, η πείνα και οι λιγούρες επέστρεφαν σφοδρότερες και ανάκτησαν μέσα σε έναν χρόνο μέχρι και το 95% του βάρους που είχαν χάσει.
Αν και η σεμαγλουτίδη είναι ένα σημαντικό εργαλείο στη διαχείριση της σοβαρής παχυσαρκίας, ένα φάρμακο μεμονωμένα δεν είναι ποτέ η απάντηση σε ένα σύνθετο φαινόμενο με αίτια βιολογικά, ψυχολογικά, συμπεριλαμβανομένου του χρόνιου στρες, κοινωνικοoικονομικά, όπως η εύκολη πρόσβαση σε τρόφιμα υψηλής ενεργειακής πυκνότητας και η καθιστική ζωή. Το φάρμακο ρυθμίζει τη βιολογική, αλλά όχι τη “συναισθηματική” πείνα (δηλαδή την κατανάλωση τροφής με σκοπό την καταστολή αρνητικών συναισθημάτων, όπως το άγχος, τον θυμό, τον φόβο, την πλήξη κ.λπ.) και τυχόν συνυπάρχουσες ή υποβόσκουσες διατροφικές διαταραχές π.χ. η βουλιμία και η αδηφαγική διαταραχή. Επιπλέον, η δραστική απώλεια βάρους μπορεί να έχει απρόβλεπτες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, από κλινικές μελέτες ότι σχεδόν ένα στα πέντε άτομα που υποβάλλονται σε βαριατρική χειρουργική εμφανίζει κατάθλιψη.
Εξάλλου η χρήση του φαρμάκου έχει αντενδείξεις και δε συστήνεται για άτομα με διάφορες παθήσεις, όπως μυελοειδές καρκίνωμα θυρεοειδούς. Για τον λόγο αυτόν, είναι απαραίτητο το φάρμακο να λαμβάνεται υπό ιατρική παρακολούθηση και στα πλαίσια ευρύτερου θεραπευτικού προγράμματος, αφού ληφθεί πλήρες ιατρικό ιστορικό. Μπορεί να δράσει σαν “ωρολογιακή βόμβα” σε συγκεκριμένες κατηγορίες ασθενών, όπως σε εκείνους που πάσχουν από ανορεξία.
Επίσης, το φάρμακο δε συνιστάται για ασθενείς που έχουν κάνει απόπειρες αυτοκτονίας, έχουν ενεργό αυτοκτονικό ιδεασμό και ιστορικό κατάθλιψης. Δυστυχώς, αντιμετωπίσαμε κάποιους ασθενείς που από ντροπή ή από άγνοια απέκρυψαν το ψυχιατρικό τους ιστορικό και πήραν το φάρμακο με δυσμενείς συνέπειες.
Αναμφισβήτητα, σήμερα είμαστε καλύτερα εφοδιασμένοι για τη διαχείριση της παχυσαρκίας, φαινόμενο ιδιαίτερο έντονο και στην πατρίδα μας που εξακολουθεί να συγκαταλέγεται στους παγκόσμιους “πρωταθλητές” της παχυσαρκίας, ιδιαίτερα στις νεότερες ηλικίες. Δεν έχει όμως ακόμα βρεθεί η οριστική της θεραπεία.
Οι επαγγελματίες υγείας χρειάζονται εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης βάρους, πρόσληψης τροφής και γενικότερα διαταραγμένων διατροφικών συμπεριφορών, ενώ παράλληλα απαιτούνται επενδύσεις σε εξιδεικευμένες υπηρεσίες υγείας για την αντιμετώπιση της νοσογόνου παχυσαρκίας μέσα στην κοινότητα. Όσο για τα νέα φάρμακα, που σύμφωνα με κλινικές δοκιμές αδυνατίζουν, αλλά μόνο για όσο τα παίρνεις, σίγουρα θα ωφελήσουν κάποιους, δεν είναι όμως η λύση για όλους.
Κανένα φάρμακο όμως για την παχυσαρκία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τα πολυπαραγοντικά της αίτια, ούτε μπορεί να αντιμετωπίσει τη φτώχια, τις δομικές ανισότητες στα Συστήματα Υγείας και τα ζητήματα ψυχικής υγείας που συντελούν στην παχυσαρκία. Η αντιμετώπισή της για να είναι αποτελεσματική σε βάθος χρόνου πρέπει να είναι πολύπλευρη. Τα φάρμακα αποτελούν ένα μόνο μέρος του ευρύτερου και εξατομικευμένου προγράμματος που πρέπει να ακολουθούν οι άνθρωποι που θέλουν να χάσουν βάρος. Στο πρόγραμμα αυτό περιλαμβάνεται απαραίτητα η αξιολόγηση της σωματικής και ψυχικής υγείας του ενδιαφερόμενου, συμβουλές σχετικά με τη διατροφική συμπεριφορά, σωματική δραστηριότητα και βέβαια ψυχολογική υποστήριξη για τις αλλαγές στη συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής.
* Ο Αντώνης Ντακανάλης είναι καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας του Πανεπιστημίου “Μπικόκα” του Μιλάνου και διευθυντής του Εθνικού Ερευνητικού Κέντρου Αριστείας για Διατροφικές Διαταραχές, μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας.
