Γράφει ο Δρ. Κωνσταντίνος Ανδριώτης*
Τα τελευταία χρόνια οι πολίτες του Ηρακλείου είμαστε θεατές ενός φαινομένου οικολογικής καταστροφής, που σπάνια συναντάται στον αστικό χώρο. Πρόκειται για τις κοπές υψηλών δέντρων, από τις ίδιες τις δημοτικές αρχές και μάλιστα σε μια πόλη όπως το Ηράκλειο που είναι γνωστό ότι το αστικό πράσινο βρίσκεται στην ελάχιστη απαιτούμενη αναλογία ανά κάτοικο. Παράλληλα, η βάναυση και από μη ειδικευμένο προσωπικό κλάδευση των δέντρων, αποτελεί μια εγκληματική πράξη κατά αυτών, αφού προκαλεί σοβαρές πληγές και συχνά οδηγεί στο θάνατο τους. Επιπλέον, μετά την κοπή κλάδων οι τομές τους μένουν ακάλυπτες, χωρίς πάστα για την επούλωσή τους ενώ τα εργαλεία κλαδεύματος δεν απολυμαίνονται, με αποτέλεσμα τα μολύσματα να μεταφέρονται από τα ασθενή στα υγιή δένδρα. Συνεπώς, οι περιπτώσεις εμφάνισης ασθενειών στα δένδρα ως επί το πλείστων οφείλονται στον λανθασμένο τρόπο κλαδέματός τους, καθώς και στη μη ενδεικνυόμενη εποχή του έτους για τέτοιες ενέργειες. Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τα δέντρα της πόλης να αρρωσταίνουν ή να ξεραίνονται και μόνος υπεύθυνος να είναι ο ίδιος ο Δήμος, που δεν τα φρόντισε.
Η μαζική κοπή δέντρων χωρίς άμεση αντικατάσταση δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην πόλη. Μεταξύ των σημαντικών υπηρεσιών που προσφέρουν τα δένδρα, συμπεριλαμβάνονται η σκίαση, η απορρόφηση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα, η παραγωγή οξυγόνου, το φιλτράρισμα του αέρα με την κατακράτηση κυρίως στα φύλλα των αιωρούμενων σωματιδίων, βαρέων μετάλλων και κάποιων αέριων ρύπων.
Επιπλέον, η διαφορά στην περιβαλλοντική θερμοκρασία, μεταξύ μιας δεντροφυτευμένης και μιας άδεντρης πόλης είναι μεγάλη. Για παράδειγμα, από έρευνα που έγινε στην Κρακοβία στη μέση του καλοκαιριού στο δρόμο που έχει δέντρα η θερμοκρασία ήταν 27.4 C° κατά μ.ο., ενώ στο δρόμο χωρίς δέντρα η θερμοκρασία ήταν πολύ υψηλότερη, 37,3 C° κατά μ.ο. Σε αυτό το πλαίσιο ο Δασολόγος-Περιβαλλοντολόγος κ. Μανώλης Καπάνταης, επισημαίνει ότι «οι αυριανές πόλεις θα χρειαστούν βοήθεια από τα δέντρα» και διερωτάται αφού «έχουμε δέντρα, γιατί δεν χρησιμοποιούνται αυτά ή χρησιμοποιούνται τόσο λίγο και μερικές φορές τόσο άσχημα … για την καταπολέμηση της αύξησης των θερμοκρασιών στις αστικές περιοχές;».
Ένα επιπλέον πρόβλημα που δημιουργείται από την κοπή και την κατακρεούργηση των αστικών δέντρων είναι η διατάραξη της πανίδας. Τα πουλιά που έχουν τις φωλιές πάνω στο φύλλωμα τους, είτε θανατώνονται τα ίδια ή τα αυγά τους, είτε αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις φωλιές τους, με αποτέλεσμα τη διαταραχή του αστικού οικοσυστήματος. Επισημαίνεται ότι σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2009/147 για τη διατήρηση των άγριων πουλιών (άρθρο 5) απαγορεύεται κάθε καταστροφή ή βλάβη των φωλιών και των αυγών των πουλιών και η ζημιογόνος πρακτική του κλαδέματος κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου των πουλιών (που είναι από Μάρτιο έως και Ιούνιο), δεν είναι απλώς απαράδεκτη αλλά και παράνομη.
Σύμφωνα με τον επισκέπτη καθηγητή Οικολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, κ. Κώστα Νικολάου "εκατοντάδες συμπολίτες μας πεθαίνουν πρόωρα εξαιτίας των αιωρούμενων σωματιδίων. Το πράσινο συμβάλλει ακριβώς σε αυτό. Να κατεβάσει τις τιμές. Είναι θέμα ζωής». Στην ίδια κατεύθυνση ο καθηγητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου της Θεσσαλονίκης με ειδικότητα τη δασοκομία, και αντιπρόεδρος της Ελληνικής Δασολογικής Εταιρείας και του Σωματείου Πράσινου Θεσσαλονίκης, κ. Θεοχάρης Ζάγκας, υποστηρίζει πως είναι σημαντικό να σεβαστούμε τα αστικά δέντρα για το βαρυσήμαντο ρόλο τους, για την υγεία των κατοίκων, αλλά και για την αισθητική τους λειτουργία.
Η πόλη του Ηρακλείου χάνει συνεχώς χώρους πράσινου αντί να τους αυξάνει με χαρακτηριστικό παράδειγμα το δασάκι των Δειλινών. Η μετατροπή χώρου με υψηλά δέντρα σε χώρο με χαμηλή φύτευση, πέρα από το ότι ισοδυναμεί με αποψίλωση και δεν επιτρέπεται, στερεί από το χώρο την ευεργετική ιδιότητα του υψηλού πρασίνου να αποθηκεύει άνθρακα, ιδιότητα που δεν έχει το χαμηλό πράσινο. Στην «Κατάρτιση 10ετούς Σχεδίου Διαχείρισης για τους χώρους αστικού πρασίνου του Δήμου Ηρακλείου», που αποτελεί παραδοτέο του προγράμματος Life GrIn που ο Δήμος επικαλείται, σχετικά με την εκτίμηση του αποθηκευμένου άνθρακα αναφέρεται: «Οι θάμνοι παραλείφθηκαν λόγω της ασήμαντης συνεισφοράς τους στη συνολική βιομάζα (Velasco et al. 2013)».
Η έλλειψη ευαισθησίας και η αδιαφορία για το πράσινο της πόλης από πλευράς του Δήμου είναι απαράδεκτες για μια σύγχρονη πόλη, και μάλιστα από μια δημοτική αρχή που ισχυρίζεται ότι ακολουθεί πρότυπα αειφορίας. Η ανεξέλεγκτη και επιστημονικά ατεκμηρίωτη κοπή και κλάδεμα των δέντρων από το Δήμο Ηρακλείου χωρίς να υπάρχει μελέτη για κάθε δέντρο ξεχωριστά, με τη δικαιολογία ότι είναι επικίνδυνα για πτώση ένεκα γήρανσης, είναι καθαρά πολιτική απόφαση.
Επισημαίνεται ότι σχετικά με το θάνατο δικυκλιστή από πτώση δέντρου που σημειώθηκε τον περσινό Αύγουστο στην πόλη μας, ο δήμος Ηρακλείου δεν είχε κάνει κάποιο έλεγχο στο συγκεκριμένο δέντρο ώστε να αποφευχθεί το τραγικό γεγονός. Επιπλέον, στην εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων στις 7 Μαρτίου 2023 που κατατέθηκαν από κατοίκους και συλλογικότητες της πόλης. η κ. Ε. Φραγκούλη, Τμηματάρχης Τμήματος Μελετών και Συντήρησης Πρασίνου τους Δήμου Ηρακλείου, κατέθεσε ότι το συγκεκριμένο δέντρο φαινόταν υγιές και δεν είχε καμία ένδειξη επικινδυνότητας, γεγονός που σημαίνει ότι η «άρση της επικινδυνότητας» θα οδηγούσε στην κοπή όλων των δέντρων της πόλης που δεν παρουσιάζουν ενδείξεις αρρώστιας, ή ότι ο Δήμος δεν διαθέτει το απαραίτητο εξειδικευμένο προσωπικό και τα κατάλληλα εργαλεία ή όργανα ώστε να διαπιστώσει τυχόν προβλήματα που ενδέχεται να παρουσιάζουν τα δέντρα της πόλης.
Εν κατακλείδι, όποια ανθρώπινη παρέμβαση γίνεται χωρίς σεβασμό στη φύση υποβαθμίζει το αστικό περιβάλλον, την ποιότητα ζωής των κατοίκων και οδηγεί σε ακραία φαινόμενα. Με γνώμονα όλων των παραπάνω, πολλοί κάτοικοι της πόλης και διάφορες συλλογικότητες έχουν εναντιωθεί στη διενεργούμενη μαζική και εκτεταμένη κοπή των δέντρων του δήμου Ηρακλείου και έχουν καλέσει τις δημοτικές αρχές να ενεργήσουν με γνώμονα την ποιότητα ζωής των κατοίκων και όχι «τυχόν συμφέροντα». Όλοι αυτοί ζητούν να σταματήσουν άμεσα όλες οι καταστροφικές εργασίες κοπής και κατακρεούργησης των δέντρων, και να εκπονηθούν ολοκληρωμένες μελέτες από ειδικούς δασολόγους επιστήμονες, οι οποίοι λόγω του γνωστικού αντικειμένου τους, είναι οι μόνοι αρμόδιοι να αποφανθούν περί της φυτοϋγείας, του ορθού τρόπου κλάδευσης και της ανάγκης για αντικατάσταση αστικών δέντρων.
Και για να κλείσουμε με μια θετική νότα, μετά από την εκδίκαση των ασφαλιστικών μέτρων που κατέθεσαν κάτοικοι του Ηρακλείου κατά του Δήμου Ηρακλείου διασώθηκαν συνολικά 32 δέντρα (17 στον Μασταμπά και 15 διάσπαρτα μέσα στην πόλη). Σύμφωνα με την απόφαση της Πρόεδρου Πρωτοδικών κα Πολυξένη Μπαντουβάκη (412/2023 ΜΠ Ηρακλείου) «Η σημασία που έχει για τον άνθρωπο, σήμερα ειδικά, η διάσωση του φυσικού περιβάλλοντος, μέρος του οποίου είναι κάθε δέντρο, είναι μάλλον δύσκολο να περιγραφεί με λέξεις. Ο γνώμονας κάθε σχετικής ενέργειας για τους φορείς που είναι εντεταλμένοι με την προστασία του πρέπει να είναι η διάσωση και όχι η καταστροφή του. Η ενδόμυχη αιτιολογία λήψεως των αποφάσεων υλοτόμησης, που είναι ότι οποιαδήποτε ενέργεια προς διάσωση δέντρου απορρίπτεται εξαρχής ως κοστοβόρα, χρονοβόρα ή ενοχλητική δεν μπορεί να γίνει δεκτή ... Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η υλοτομία των δέντρων «για λόγους επικινδυνότητας» χωρίς την κατά τον ενδεδειγμένο επιστημονικά τρόπο τεκμηρίωση αυτής καθώς και χωρίς την εξάντληση των δυνατοτήτων διάσωσής τους, είναι πράξη η οποία έρχεται σε αντίθεση με την εκπορευόμενη από το Σύνταγμα, τους εθνικούς και τους ευρωπαϊκούς νόμους και το καταστατικό των αρμοδίων υπηρεσιών υποχρέωση προστασίας του κοινωνικού αγαθού του περιβάλλοντος.» Ευελπιστούμε ότι θα ακολουθήσουν και άλλες τέτοιες αποφάσεις για το καλό της πόλης μας.
* Καθηγητής Τουρισμού, Πανεπιστήμιο Middlesex Λονδίνο
