Πρόσφατα κυκλοφόρησε η ιστορικογλωσσική μελέτη του Κώστα Β. Καραστάθη “Αρβανίτες, απόγονοι Μινωιτών Κρητών”.
*Του Δημήτρη Κων. Σαρρή
Ο συγγραφέας, βασιζόμενος σε πλήθος ιστορικών στοιχείων και στον ομηρικό γλωσσικό πλούτο, κυρίως τον μεγάλο αριθμό των αρχαίων Κρητικών ιδιωματικών λέξεων που κουβαλάει το αρβανίτικο ιδίωμα μέχρι σήμερα, εμφανίζει αδιαμφισβήτητη την καταγωγή των Αρβανιτών μας από την Κρήτη των προϊστορικών χρόνων.
Οι έποικοι της Λιβουρνίας (σημερινής Κροατίας), προϊστορικοί Κρήτες (Ιάπυγες), προερχόμενοι από την αποικία τους Ιαπυγία της Κάτω Ιταλίας, που λάτρευαν τον Άρβιο Δία, έκτισαν την πρωτεύουσά τους στο νησί Σκαρδώνα Ιλλυρίας και την ονομάτισαν Άρβη, όνομα μεγάλης προϊστορικής πόλης που σημαίνει Λευκή, της Νότιας Κρήτης, εποίκησαν τα γύρω νησιά και ονομάστηκαν Άρβιοι ή Άρβοι ή και Άβροι (Ιλλυρικά Abri).
Όταν οι Μινωίτες Άρβοι ή Άβροι εγκατέλειψαν τα νησιά τους στη Λιβυρνία και μετακινήθηκαν νοτιότερα (6ος αιώνας π.Χ.) μετά την εκδίωξή τους από τον τύραννο Κώκαλο της Σικελίας, επειδή επαναστάτησαν εναντίον του όταν έμαθαν τη δολοφονία του Μίνωα, που είχε πάει εκεί για να βρει και να φέρει πίσω στην Κνωσό τον φυγάδα Δαίδαλο, πράγμα που του αρνήθηκε ο τύραννος και τον σκότωσε με τραγικό τρόπο (τον έκαψε ζωντανό με καυτό νερό), έδωσαν στην καινούργια πατρίδα τους την ονομασία Άρβων - πάλι από τη ρίζα “αρβ-” της τοπωνυμίας τους Άρβης - και στους εαυτούς τους την ονομασία Αρβώνιοι. Και όταν τελικά, κατά το 200 π.Χ., πιεζόμενοι από τον ρωμαϊκό στρατό, κατέφυγαν στα Ακροκεραύνια βουνά, όπου παρέμειναν μέχρι το 1200 μ.Χ., και πάλι από τη ρίζα “αρβ-“ ονομάτισαν την τρίτη προσωρινή ιλλυρική πατρίδα τους Άρβανον και τους εαυτούς τους Αρβανίτες.
Τον 1ο αιώνα μ.Χ., οι Άρβοι βρίσκονταν πλέον στα Κεραύνια όρη (βουνά νοτιοδυτικά της Αλβανίας στη Χειμάρρα), αλλά τα γύρω νησιά ονομάζονταν ακόμη από τους γηγενείς Λιβυρνούς «Κρητικα»! (Πλίνιος, “Naturalis Historia”, γ’ βιβλίο, τελευταίο κεφάλαιο).
Όλους τους χρόνους, σ’ όλους τους τόπους που έζησαν oι Άρβοι (και αργότερα Αρβώνιοι και Αρβανίτες, γείτονές τους είχαν τους Χελιδόνιους και τους Ταυλάντιους, ιλλυρικά φύλα, με τα οποίο συμβίωναν γειτονικά και ειρηνικά χρησιμοποιώντας κοινό γλωσσικό όργανο την ελληνο-ιλλυρική διάλεκτο, δηλαδή τα Αρβανίτικα, που συνδιαμόρφωσαν, δίχως ποτέ οι απόγονοι των Κρητών να εξιλλυριστούν ούτε να ξεχάσουν την ελληνική γλώσσα τους!
«Και ήρθαν χρόνοι δύσκολοι και μήνες οργισμένοι». Η πανώλη είχε αποδεκατίσει τον πληθυσμό της Ελλάδας και η τουρκική λαίλαπα απειλούσε τη χώρα με αφανισμό. Όμως, μεταξύ 13ου και 14ου αιώνα πλημμύρισε ο πλατύς κάμπος της Θεσσαλίας από Αρβανίτες, που κατηφόρισαν από τα Ακροκεραύνια, Αρβανιτόβλαχους από την Πίνδο και τα βουνά της Ιταλίας, Βλάχους από τα ελληνικά βουνά. Γνήσιοι Έλληνες όλοι αυτοί. Ήταν οι εφεδρείες του Ελληνισμού, που η θεία πρόνοια διατηρούσε στις ακρώρειες με σκοπό να διασώσει το ελληνικό έθνος. Και ήσαν αυτοί και οι Σουλιώτες που μαζί με τους γηγενείς Έλληνες αγωνίστηκαν 400 χρόνια για την επιβίωση του ελληνικού γένους και την απελευθέρωσή του.
Στο μεγάλο Ινδοευρωπαϊκό λεξικό του Ποκόρνι βρίσκουμε το λήμμα: albho- (*hele-bho-), που σημαίνει “λευκό”... Η ινδο-ευρωπαϊκή ρίζα albho- μας δίνει επίσης ονόματα ποταμών, με την έννοια “ασπροπόταμος - λευκά νερά”, όπως το γερμανικό όνομα του ποταμού Elbe (Λατινικά Albis, Albia, από το γερμανικό *Alƀī, γενική Alƀiōz =). Τα γαλλατικά υδρώνυμα Albis και Albā, το λατινικό Albula, και στα καθ’ ημάς Αλφειός στην Πελοπόννησο και στη Σικελία Αλαβών κατά τον Στέφανο Βυζάντιο, που συνεχίζει «έστι και ποταμός Άλβας, ο νυν Τίβερις».
Άλβα “λευκή” είναι και «πόλις της Ιταλίας, ην έκτισαν οι από του Λαυινίου Λατίνοι, Τρώες όντες. Έστι δ’ η Άλβα καθ’ Ελλάδα λευκή...», και συνεχίζει ο Στέφανος Βυζάντιος: «... λέγεται και Άλβη. Ο πολίτης Αλβανός, ως και οίνος Αλβανός ηδύς τε και καλός. Λέγεται και Αλβανός εν Ιταλία τόπος εν ω ιεροποιείαι εγένοντο, και λίμνη Αλβανίς». Και μας πληροφορεί επίσης πως «έστι και Άλβη (πρόκειται προφανώς για την Άρβη Βιάννου, όπου το Λ έγινε Ρ λόγω “ροτακισμού”) πόλις Κρήτης (το εθνικόν Αλβαίος, ως Θηβαίος)».
Επίσης είναι γνωστή άλλη «Αλβανία (χώρα προς ανατολικοίς Ίβηρσιν)», δηλαδή την Καυκάσια Αλβανία δυτικά της Καυκασίας Ιβηρίας (Γεωργίας). Υπάρχει και η «Αλβίων, νήσος βρεττανική... το εθνικόν Αλβιώνιος». Η τελευταία αυτή φυσικά δεν είναι άλλη από τη Γηραιά Αλβιώνα, των Κελτών της Βρετανίας, από το κατάλευκο των ασβεστολιθικών βράχων της, όπως αυτή φαίνεται από την ευρωπαϊκή πλευρά. Η ινδοευρωπαϊκή ρίζα albho- συναντάται και στην πάθηση των albino, albinism, στην Ελληνική αλφισμός ή αλμπινισμός ή λευκοπάθεια, στο άλμπουμ φωτογραφιών που προέρχεται από τη λατινική λέξη albus, που αρχικά σήμαινε λευκή επιφάνεια για γραφή, αλλά αργότερα πήρε την έννοια του καταλόγου. Βρίσκεται επίσης στο όνομα Άλπεις, τα πάντοτε χιονισμένα Λευκά όρη, αλλά και στους ηφαιστειακούς λόφους έξω από τη Ρώμη με το λευκό, ηφαιστειακής τέφρας χώμα, που παράγει «οίνον ηδύ», όπως μας είπε ο Στέφανος Βυζάντιος.
* Ο Δημήτρης Κων. Σαρρής είναι πρώην υφυπουργός και πρώην νομάρχης Ηρακλείου.
