Η πολύνεκρη τραγική σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη, από μοιραίο ανθρώπινο λάθος, γέμισε θλίψη και θυμό όχι μόνο τους απαρηγόρητους συγγενείς των θυμάτων, αλλά και ολόκληρο τον Ελληνισμό. Η αιτία; “Όπου κράζουν πολλά κοκόρια, αργεί να ξημερώσει”.
*Γράφει ο Μανόλης Σετάκης.
Το 2004 εγκαταστάθηκε και λειτούργησε ένα σύστημα τηλεδιαχείρισης (ασφαλής κίνηση των τρένων και ελαχιστοποίηση του κινδύνου από ανθρώπινο λάθος), το οποίο δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. Παρότι κυβέρνησαν τη χώρα έξι κομματικές κυβερνήσεις όλων των ιδεολογικών αποχρώσεων και τη ΔΕΚΟ-ΟΣΕ άλλοι τόσοι πρόεδροι και διευθύνοντες σύμβουλοι.
Μια ακόμη τραγωδία από τις πολλές που πλήττουν το κράτος μας, το οποίο από της συστάσεώς του έχει πελατειακή διάρθρωση και παραμένει διοικητικά σε νηπιακή μορφή, φέουδο των εκάστοτε εκλεγμένων προσωρινών κυβερνήσεων. Διερωτώμαι, μήπως οι κυβερνήσεις μας υποκαθιστούν το κράτος; Γιατί οι πολίτες έχουν χάσει την εμπιστοσύνη τους προς το κράτος; Γιατί το κράτος μας είναι ουραγός στην Ε.Ε. από απόψεως εκσυγχρονισμού και λειτουργίας της Δημόσιας Διοίκησής του; Αναζητώντας μια απάντηση στους προβληματισμούς μου για την κακοδαιμονία που μαστίζει τη διοίκηση του κράτους μας, επιχειρώ μια περιληπτική αναφορά στη διάκριση μεταξύ κράτους και κυβέρνησης και του θεσμικού τους ρόλου στις σύγχρονες Δημοκρατίες.
Το κράτος
Το κράτος είναι μια πολιτική, νομική και διοικητική οντότητα. Μια αφηρημένη έννοια με στοιχεία της την κυριαρχία, την εδαφική υπόσταση, τους πολίτες και την κυβέρνηση.
Μέλος της παγκόσμιας κοινωνίας κρατών, έχει την απόλυτη εξουσία της επικράτειας, την προστασία της εθνικής και εδαφικής του ακεραιότητας και τις σχέσεις του με τα άλλα κράτη.
Είναι ο οργανισμός που πρέπει να διαθέτει «αυθεντικούς μόνιμους και απρόσωπους θεσμούς (κύρος του κράτους), ικανούς να συνεχίσουν να υφίστανται και να λειτουργούν μετά από μια μεταβολή της ηγεσίας» (Josepf R. Strayer) (1).
Έχει αναγνωρισμένη την πλήρη ανεξαρτησία μεταξύ των εξουσιών: της νομοθετικής, της δικαστικής, της εκτελεστικής. Η νομοθετική ανατίθεται στη Βουλή, στο σύνολο των εκπροσώπων του λαού. Η δικαστική ασκείται από τα δικαστήρια και η εκτελεστική, η οποία μεταβιβάζεται στην κυβέρνηση, περιλαμβάνει τη διοίκηση των δραστηριοτήτων του κράτους και την εφαρμογή των νόμων. Η διάκριση των εξουσιών, μία από τις πλέον θεμελιώδεις οργανωτικές αρχές του συνταγματικού κράτους, αποτελεί τη θεσμική εγγύηση για την ατομική ελευθερία, τον περιορισμό της εξουσίας και την περιστολή της κρατικής αυθαιρεσίας. Μόνον όταν οι τρεις κρατικές εξουσίες είναι ανεξάρτητες, μπορεί η μία να εξισορροπεί και να ελέγχει την άλλη. Όταν η εξουσία αναχαιτίζει την εξουσία, οι κυβερνώμενοι μπορούν να αισθάνονται ασφαλείς και ελεύθεροι (2 & 6).
Το κράτος έχει ένα σύνολο διοικητικών τομέων (Δημόσια Διοίκηση), που φτιάχνουν τους κανόνες, οι οποίοι νομοθετούνται από τη Βουλή, για τη σταθερή και ασφαλή συνέχεια του μακροχρόνιου βίου του, την αναπτυξιακή του πορεία και την απρόσκοπτη λειτουργία της κοινωνίας των πολιτών του (3).
Εγγυάται, τέλος, και διασφαλίζει, με το Σύνταγμα, την κυβέρνηση και τους νόμους του, το πολύπλοκο σύστημα σχέσεων του συνόλου των πολιτών, την προστασία και εποπτεία των οικονομικών και κοινωνικών οργανισμών, καθώς και των ποικίλων επαγγελματικών και κοινωνικών τους ομάδων.
Η κυβέρνηση
Τα κράτη μεταβιβάζουν, μέσω του Συντάγματος, περιορισμένες μόνο εξουσίες, στις θεσμικά και δημοκρατικά εκλεγμένες προσωρινές κυβερνήσεις. Οι κυβερνήσεις αναλαμβάνουν τη χρηστή διοίκηση του κράτους και την υλοποίηση του μακροχρόνιου προγραμματισμού του, τη συνεχή αναπτυξιακή και σταθερή του πορεία, την ασφάλεια και ευημερία των πολιτών.
Οι ουσιώδεις διαφορές μεταξύ κράτους και κυβέρνησης (4 & 5)
- Το κράτος:
* Είναι ο κυρίαρχος οργανισμός με απόλυτη εξουσία.
* Είναι το κέντρο νομιμότητας και ο φύλακας ηθικής.
* Έχει όραμα την αέναη, συνεχή και σταθερή του πορεία και τις σχέσεις του με τους πολίτες.
* Είναι μια αφηρημένη έννοια, δεν ενεργεί ποτέ.
* Είμαστε όλοι οι πολίτες.
- Η κυβέρνηση:
* Είναι το οργανικό υποσύνολο του κράτους με ειδικό σκοπό την αποκλειστική εξουσία της διοίκησης του κράτους.
* Έχει περιορισμένη χρονική θητεία.
* Λογοδοτεί.
* Εκλέγεται συνήθως από μέρος του συνόλου των πολιτών.
Επομένως:
- Κράτος και κυβέρνηση δεν είναι συνώνυμες έννοιες.
- Η εξουσία που συνταγματικά μεταβιβάζεται στην κυβέρνηση είναι να διοικεί το κράτος και όχι να το υποκαθιστά.
- Η κυβέρνηση διοικεί όλους τους πολίτες, παρόλο που εκλέγεται από ένα μέρος τους. Υποχρέωσή της είναι η τήρηση της διάκρισης των εξουσιών του κράτους, η τήρηση του Κανονισμού της Βουλής και η λήψη των αποφάσεών της με τη μεγαλύτερη δυνατή αγαστή συνεργασία και συναίνεση του συνόλου των βουλευτών.
- Ενεργεί πάντοτε με γνώμονα τα εθνικά συμφέροντα και την ευημερία των πολιτών.
Τα σύγχρονα κράτη επηρεάζονται και εκσυγχρονίζονται διαρκώς από τις αλματώδεις τεχνολογικές, κοινωνικές εξελίξεις, γίνονται περισσότερο σύνθετοι και πολυσχιδείς οργανισμοί. Οι πολίτες τους εξελίσσονται παιδαγωγικά-πνευματικά, επαγγελματικά. Οι πολυπρόσωπες ανθρώπινες σχέσεις τους και οι πολυπληθείς ρόλοι τους στην κοινωνία δημιουργούν εντάσεις, παραβατικές συμπεριφορές και φαινόμενα διαφθοράς, που επιζητούν άμεσες και αποτελεσματικές λύσεις. Οι επιχειρηματικοί οργανισμοί τους αναπτύσσονται σε ανταγωνιστικότερο και πιεστικό εργασιακό περιβάλλον, με σύγχρονες ηγεσίες υψηλών επιστημονικών και εργασιακών προδιαγραφών.
Σε αυτό το συνεχώς εξελισσόμενο σύνθετο κοινωνικό περιβάλλον, γίνεται εντονότερη η διαρκής αλληλεπίδραση των τριών εξουσιών στη διοίκηση του κράτους. Οι προηγμένες χώρες της Ε.Ε. έχουν ανεξάρτητες και αμερόληπτες Δημόσιες Διοικήσεις. Τις αναπροσαρμόζουν συνεχώς, σύμφωνα με τις σύγχρονες διεθνείς αρχές και κανόνες διοίκησης και με ηγεσίες ευέλικτες και αφοσιωμένες στα ηγετικά τους καθήκοντα. Η Δημόσια Διοίκηση, θεματοφύλακας των θεμελιακών ηθικών αρχών του κράτους, επιτυγχάνει με τον διακριτικό προληπτικό και εποπτικό της ρόλο την ομαλή λειτουργία των Υπηρεσιών της. Προστατεύει τους πολίτες από αντιθεσμικές συμπεριφορές κατάχρησης εξουσίας και φαινομένων διαφθοράς, σε ολόκληρη τη διοικητική κλίμακα της ιεραρχίας της.
Τι γίνεται στη χώρα μας
Το κράτος καλύπτει θεσμικά τις θεμελιώδεις διεθνείς αρχές της διοίκησης των οργανισμών, με τις απόλυτες εξουσίες του και τη συνταγματική διάκρισή τους, μεταβιβάζοντας στην κυβέρνηση μόνο την εκτελεστική εξουσία (6).
Χαρακτηριστικό είναι το απόσπασμα από το έργο του Μοντεσκιέ “Το πνεύμα των νόμων” (2): «Όλα θα ήταν χαμένα αν ο ίδιος άνθρωπος ή το ίδιο σώμα αρχόντων ή οι ευγενείς ή κάποιοι από τον λαό ασκούσαν αυτές τις τρεις εξουσίες: Εκείνη του να νομοθετείς, να επιλύεις τις δημόσιες υποθέσεις και να δικάζεις τα εγκλήματα ή τις ιδιωτικές διαφορές». Σκοπός της διάκρισης των εξουσιών είναι να μην πάρει ένας μόνο φορέας όλες τις εξουσίες.
Η παραβίαση αυτών των διοικητικών αρχών έχει σοβαρές επιπτώσεις στην εξελικτική πορεία του κράτους και παρατηρείται συνήθως από τις κυβερνήσεις του, που αθετούν τις θεσμικές τους υποχρεώσεις και επιδίδονται σε ιδιοτελείς και άλλες αλλότριες προς το συμφέρον του κράτους και των πολιτών δραστηριότητες.
Δυστυχώς, στη χώρα μας η παραβίασή τους αποτελεί πλέον πολιτική κουλτούρα των κυβερνήσεών της, να πώς:
Κάθε νέα κυβέρνηση πρακτικά δεν περιορίζεται μόνο στη συνταγματική της εντολή να ασκεί την εκτελεστική εξουσία του κράτους, αλλά παραβιάζει έμμεσα τη συνταγματική διάκριση των εξουσιών. Και μόνο το γεγονός ότι έχει το τυπικό δικαίωμα να διορίζει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον πρόεδρο της Βουλής, την ηγεσία της Δικαιοσύνης, των Ενόπλων Δυνάμεων και τη Δημόσια Διοίκηση μαρτυρεί ότι το κράτος τελεί υπό τον αποκλειστικό έλεγχό της.
Ορίζει τη δική της Δημόσια Διοίκηση, αλλάζοντας τις διοικήσεις του συνόλου σχεδόν των δημόσιων οργανισμών και των ΔΕΚΟ.
Άρα οι κυβερνήσεις μας:
Υποκαθιστούν την ανεξάρτητη και αμερόληπτη, όπως θα έπρεπε, Δημόσια Διοίκηση, με τις προσωρινές δικές τους, εμποδίζοντας τη συνεχή και σταθερή αναπτυξιακή πορεία του κράτους. Νοιάζονται περισσότερο για “τα κομματικά τους δένδρα και λιγότερο για τα δάση των ζωτικών εθνικών προτεραιοτήτων του κράτους μας (Παιδεία, Υγεία, Κοινωνική Πρόνοια, Δικαιοσύνη, Εξωτερική Πολιτική, ασφάλεια των πολιτών)”.
Νομοθετούνται νόμοι για όλους τους πολίτες και ψηφίζονται συνήθως από το κυβερνών κόμμα (μέρος μόνο των πολιτών). Απουσιάζει, δηλαδή, η αποτελεσματική συνεργασία και η συναίνεση των κομμάτων της Βουλής, απόρροια του ελλείμματος πολιτικού ήθους των εκπροσώπων του λαού στη Βουλή και του βαθμού αφοσίωσής τους στα εθνικά συμφέροντα κράτους και πολιτών.
Δεν είναι αμελητέες, κατά καιρούς, οι προσπάθειες παρέμβασης στο έργο της ανεξάρτητης δικαστικής εξουσίας.
Προτάσσουν, κατά πάγια τακτική, στις θεσμικές διοικητικές υποχρεώσεις τους, ατομικές και κομματικές τους σκοπιμότητες.
Προξενούν σοβαρές διχαστικές δυσλειτουργίες στο ανθρώπινο δυναμικό, στις εργασιακές σχέσεις και στην αποτελεσματικότητά του, με τις συχνές κομματικές αλλαγές στις διοικητικές κλίμακες ιεραρχίας των δημόσιων υπηρεσιών.
Υποβαθμίζουν και πολλές φορές αλλοιώνουν τους πάγιους αναπτυξιακούς στόχους των δημόσιων υπηρεσιών, υπουργείων και ΔΕΚΟ. Όσα από τα μακροχρόνια αναπτυξιακά έργα του κράτους προχωρούν, προχωρούν μετ’ εμποδίων (ΟΣΕ).
Ακόμη και αν μια κυβέρνηση παρουσιάσει κάποιο έργο κατά τη χρηστή κυβερνητική της θητεία, η επόμενη με τη “δική της Δημόσια Διοίκηση” και τις “δικές της κομματικές σκοπιμότητες” αλλάζει “το κομματικό διοικητικό μοντέλο της χώρας”.
Δίκαια ως πολίτες αγαπούμε τη χώρα μας, αλλά αγανακτούμε και μεμφόμαστε το κράτος μας, όσο το στοιχειώνουν η διαφθορά, το παρακράτος, η παραοικονομία, η ανασφάλεια και η προβληματική διαβίωση των πολιτών.
Στις τραγωδίες με την απώλεια συνανθρώπων μας απελπιζόμαστε, θυμώνουμε, ξεχνούμε. Οι πολιτικές και κοινωνικές μας ελπίδες εξαντλούνται και μας γεμίζουν θυμό και απογοήτευση, οι καταστροφές της δημόσιας και ιδιωτικής περιουσίας, η διασάλευση της ασφαλούς και ήρεμης συμβίωσής μας, από τις συχνές κακουργηματικές παράνομες συμπεριφορές μεμονωμένων ατόμων, μαθητικών συμμοριών και άλλων κοινωνικοπολιτικών ομάδων, στα σχολεία, στα γήπεδα, στους δρόμους.
Αυτήν την περίοδο βιώνουμε άλλον ένα προεκλογικό αγώνα. Στα μηνύματα των κομμάτων επικρατούν, «...να κυβερνήσουμε», «...το κόμμα μας να αυξήσει τη δύναμή του στη Βουλή». Οι αντεγκλήσεις των κομμάτων για την ακαταλληλότητα των αντιπάλων τους πρωτοστατούν στις δημόσιες εμφανίσεις τους και η ανεπαρκής και συχνά παραπλανητική πληροφόρησή μας για τα κυβερνητικά τους προγράμματα δίνει και παίρνει!
Η εθνική ανασυγκρότηση, που εναγωνίως περιμένουμε, εξαρτάται από τη συνεχή, υπεύθυνη πολιτική μας ωρίμανση, αλλά κυρίως από τη συμμόρφωση των κομμάτων και του πολιτικού μας συστήματος στις συνταγματικά θεσμικές τους υποχρεώσεις προς το κράτος και τους πολίτες του.
Παραπομπές: 1. Effrosyni Boutsika: “Αγαπώ αυτή τη χώρα και μισώ αυτό το κράτος”.
- “Η διάκριση των εξουσιών” - 3085pdf.
- Βουλή των Ελλήνων, Συχνές Ερωτήσεις.
- Definebusinessterms.com, “Διαφορές κράτους και κυβέρνησης”.
- Thpanorama.com: https://el.thpanorama.com › articles › cultura - General, “Κάνε τον εαυτό σου καλύτερο”.
- Αντώνης Μανιτάκης, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου ΑΠΘ, “Η διάκριση των εξουσιών” https://www.constitutionalism.gr › 2002 - ί - diakrisi - twn...
Σχόλια