Όπως αναμενόταν, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε χθες την ημερομηνία των εκλογών και αυτή θα είναι η 21η Μαΐου - ημερομηνία που σας είχαμε δώσει ως “στανταράκι” από τη στιγμή που ξεκαθαρίστηκε ότι δε θα γίνουν εκλογές στις 9 Απριλίου. H 28η Μαΐου παραήταν κοντά στην έναρξη των πανελλαδικών και μετά οι επαναληπτικές (εφόσον χρειαστούν) θα πήγαιναν πολύ βαθιά στον Ιούλιο, οπότε θα είχαμε θεματάκια.
Του Γιώργου Ψαρουλάκη
Τα σενάρια για αμιγώς θερινές εκλογές ήταν εξαρχής εντελώς εκτός πραγματικότητας και δε μας απασχόλησαν ποτέ στα σοβαρά. Οπότε, λογικά συναγόταν ότι η 21η Μαΐου ήταν μονόδρομος και... αυτό ακριβώς έγινε.
Οπότε σήμερα θα ασχοληθούμε με το να εξάγουμε κάποια πρώτα συμπεράσματα, να κάνουμε τις απαραίτητες προεκλογικές εκτιμήσεις και στη συνέχεια θα δούμε όσο πιο αναλυτικά μπορούμε, με βάση (αναγκαστικά, παρά τα “θεματάκια” που υπάρχουν σχετικά με την αξιοπιστία τους) τις υπάρχουσες δημοσκοπήσεις, τα σενάρια για τη Βουλή που θα προκύψει από την εκλογική αναμέτρηση που θα γίνει με την απλή αναλογική.
Η σημασία των εκλογών
Είναι η πρώτη φορά που γίνονται εκλογές μετά από το 2009, δίχως τη “δαμόκλειο σπάθη” των μνημονίων ή της αυστηρής εποπτείας πάνω από τα κεφάλια του εκλογικού σώματος. Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι είναι η πρώτη εκλογική αναμέτρηση της “νέας κανονικότητας”. Θα ήταν και μια “ιστορική” εκλογική αναμέτρηση, αφού είναι η πρώτη που γίνεται στη χώρα μας με απλή αναλογική (με όριο) στην επικράτεια.
Ωστόσο, η Νέα Δημοκρατία έχει δώσει στην εκλογική αναμέτρηση αυτήν τον χαρακτήρα “δημοψηφίσματος”. Δεν τις αντιμετωπίζει ως “κανονικές εκλογές”, απλώς ως μια ευκαιρία για να επιβεβαιώσει ότι είναι πρώτο κόμμα (κάτι στο οποίο συμφωνούν και οι δημοσκοπήσεις) και να πάει σε μια δεύτερη αναμέτρηση, ώστε να βρεθεί σε κυριαρχική θέση και είτε να πετύχει μια νέα αυτοδυναμία, είτε να πάρει τέτοιο αριθμό εδρών που απλώς να χρειαστεί έναν “συμπληρωματικό εταίρο” για να κυβερνήσει. Αυτό είναι λίγο επικίνδυνο για τη Ν.Δ., γιατί αν επικρατήσει ο χαρακτήρας των εκλογών-δημοψηφίσματος, μπορεί να κυριαρχήσουν τάσεις αποδοκιμασίας της κυβέρνησης, που θα εκπλήξουν δυσάρεστα το επιτελείο του Μαξίμου.
Βεβαίως η επόμενη Βουλή, είτε είναι εξακομματική, είτε πεντακομματική, μπορεί να παράξει κυβέρνηση. Το ποια θα είναι αυτή η κυβέρνηση, εξαρτάται από τα ποσοστά των κομμάτων και βεβαίως τι είδους “αβαρίες” μπορούν να κάνουν τα πρώτα δύο κόμματα, που αναμένεται να λάβουν εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Σε ανύποπτο χρόνο από τη Ν.Δ. είχαν μηνύσει ότι θα “επιστρέψουν” δίχως να προσπαθήσουν να αξιοποιήσουν την εντολή, ωστόσο αυτό μπορεί πλέον να αλλάξει. Παρότι ακόμη στο Μαξίμου επικρατεί η άποψη ότι οι εκλογές της απλής έχουν τον χαρακτήρα “δημοψηφίσματος” και η κυβέρνηση θα βγει από τις κάλπες της 2ας Ιουλίου, υπάρχουν και άλλες σκέψεις. Το “άνοιγμα” στο ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη, που “ανάγκασε” τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ σε μια μάλλον αμφιλεγόμενη εξήγηση, ήταν το πρώτο αποτέλεσμα αυτών των σκέψεων. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που ήταν ξεκάθαρο από την τοποθέτηση Ανδρουλάκη ήταν ότι επιθυμεί η κυβέρνηση να βγει από τις κάλπες της απλής αναλογικής. Και αυτό κρατήστε το γιατί έχει τη σημασία του ενόψει του όποιου εκλογικού αποτελέσματος.
Και φυσικά στη Ν.Δ. έχουν plan B, εφόσον το αποτέλεσμα της 21ης Μαΐου επιβεβαιώσει το προφανές, ότι δηλαδή η αυτοδυναμία είναι όνειρο θερινής νυκτός.
Το ελληνικό εκλογικό σύστημα
Για πρώτη φορά στην πρόσφατη, τουλάχιστον, πολιτική ιστορία της χώρας, οι εκλογές θα γίνουν με την απλή αναλογική, με όριο 3% για είσοδο στη Βουλή. Παραδοσιακά στην Ελλάδα, από τότε που εγκαταλείφθηκε το πλειοψηφικό σύστημα, είχε υιοθετηθεί και εφαρμοστεί η ενισχυμένη αναλογική. Με δύο εξαιρέσεις, στις εκλογές του 1989 και του 1990 εφαρμόστηκε σύστημα απλής αναλογικής ανά εκλογική περιφέρεια. Η διαφορά αυτής της αναλογικής από την απλή αναλογική σε εθνικό επίπεδο (με την οποία θα διεξαχθεί η αναμέτρηση στις 21 Μαΐου) είναι ότι η κατανομή των εδρών γίνεται ανά εκλογική περιφέρεια. Και μιας και το εκλογικό μέτρο στις περισσότερες περιφέρειες είναι πολύ υψηλό, το σύστημα αυτό “εξοντώνει” τα μικρά κόμματα. Με αυτό το σύστημα είναι απολύτως δυνατό ένα κόμμα να βγάλει πανελλαδικά 5% ή 6% (το οποίο με απλή αναλογική θα του έδινε κατ’ ελάχιστον 15-18 έδρες) και να μην εκλέξει ούτε έναν βουλευτή!
Από το 2004 το εκλογικό σύστημα που ίσχυε είναι μια υπερενισχυμένη μορφή αναλογικής, στην οποία αρχικά 260 (και στη συνέχεια με την τροποποίηση του το 2008, 250) έδρες μοιράζονται αναλογικά στα κόμματα βάσει εθνικού ποσοστού και οι υπόλοιπες 40 (και στη συνέχεια 50) έδρες δίνονταν ως “μπόνους” στο πρώτο κόμμα. Το εκλογικό αυτό σύστημα δεν εφαρμόζεται σε καμία ευρωπαϊκή χώρα, εκτός από την Ελλάδα.
Όσον αφορά στο ποιο είναι το πιο “δίκαιο” σύστημα, προφανώς και η απάντηση είναι “απλή αναλογική”. Δε χωρά καμία συζήτηση σε αυτό. Συστήματα απλής αναλογικής (σχεδόν πάντα με όριο εισόδου στη Βουλή, συνηθέστερα το όριο είναι μεταξύ 3 και 5%) έχουν υιοθετήσει όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, εκτός (ναι, καλά μαντέψατε) από την Ελλάδα. Επίσης, όλες οι ευρωπαϊκές χώρες (ναι, εκτός από το “μικρό γαλατικό χωριό” στην άκρη των Βαλκανίων) έχουν κυβερνήσεις συνεργασίας.
Οπότε για να συνοψίσουμε: το αποτέλεσμα των εκλογών της 21ης Μαΐου θα είναι αντιπροσωπευτικό της βούλησης του ελληνικού λαού, αφού οι έδρες θα μοιραστούν αναλογικά με τα ποσοστά τους σε όσα κόμματα περάσουν το όριο του 3%. Αν δεν προκύψει βιώσιμη κυβέρνηση από αυτή τη Βουλή, θα πάμε σε νέα εκλογική αναμέτρηση, όπου οι έδρες όλων των κομμάτων θα λεηλατηθούν προκειμένου να ενισχυθεί με 50 επιπλέον έδρες το πρώτο κόμμα.
Πώς θα παράξει κυβέρνηση η κάλπη της απλής αναλογικής
Όπως είδαμε στο σύστημα απλής αναλογικής σε μία περιφέρεια, όλα τα κόμματα που θα πετύχουν να περάσουν το όριο εισόδου στη Βουλή (συγκεντρώσουν, δηλαδή, ποσοστό ίσο ή υψηλότερο του 3%) θα μοιραστούν αναλογικά τις 300 έδρες, βάσει του ποσοστού που θα πετύχουν.
Ας δούμε τι σημαίνει αυτό σε πρακτικό επίπεδο, με βάση τη δημοσκόπηση της GPO, που ήταν από τις πιο θετικές για τη Ν.Δ. (ίσως η θετικότερη) απ’ όσες έγιναν μετά τα Τέμπη, πώς θα γίνει η κατανομή των εδρών.
Να θυμίσουμε ότι στη δημοσκόπηση αυτή, όσον αφορά στην πρόθεση ψήφου, η Νέα Δημοκρατία παίρνει ποσοστό 30,2% από 33,3% που είχε στην προηγούμενη μέτρηση, ο ΣΥΡΙΖΑ 26,1% (από 26,2%), το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛ. 9,2% (από 9,6%), το ΚΚΕ 6,5% (από 6,3%), η Ελληνική Λύση 3,4% (όσο και στην προηγούμενη), το ΜέΡΑ25 3,1% (από 2,2%) και το κόμμα Κασιδιάρη 2% (από 1,8%). Η αδιευκρίνιστη ψήφος κυμαίνεται στο 11,6%.
Στην πρόθεση με αναγωγή επί των εγκύρων, η διαφορά αυξάνεται στις 4,9 μονάδες, με το κυβερνών κόμμα να έχει 35,6%, τον ΣΥΡΙΖΑ 30,7%, το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛ. 10,8%, το ΚΚΕ 7,7%, την Ελληνική Λύση 4% και το ΜέΡΑ25 3,7%. Τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής συγκεντρώνουν το 7,5%.
Αφού σημειώσουμε ότι όλες οι δημοσκοπήσεις που έχουν γίνει μετά την τραγωδία των Τεμπών παράγουν εξακομματική Βουλή (αντίθετα, οι περισσότερες άφηναν το ΜέΡΑ25 εκτός Βουλής πριν το δυστύχημα), ας δούμε την κατανομή των εδρών βάσει αυτής της δημοσκόπησης.
Εφόσον λοιπόν το αποτέλεσμα της αναμέτρησης την 21η Μαΐου είναι αυτό που λέει η συγκεκριμένη δημοσκόπηση, η Ν.Δ. καταλαμβάνει 115 έδρες, ο ΣΥΡΙΖΑ 100, το ΠΑΣΟΚ 35, το ΚΚΕ 25, η Ελληνική Λύση 13 και το ΜέΡΑ25 12.
Ναι, το 35,6% της Ν.Δ. δεδομένων των συνθηκών είναι περίπου... αδύνατο να επιτευχθεί, αλλά σημειώσαμε ήδη την αναξιοπιστία των δημοσκοπήσεων που διεξάγονται στην Ελλάδα, πρόβλημα πάγιο από το 2010 έως σήμερα. Αλλά ως υπόθεση εργασίας πορευόμαστε με αυτό.
Με αυτήν τη σύνθεση, σχηματισμός κυβέρνησης είναι εξαιρετικά δύσκολος. Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ μαζί συγκεντρώνουν 150 έδρες, μία λιγότερη από τον μαγικό αριθμό των 151 εδρών. ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ και ΜέΡΑ25, που είναι ένα πιθανό (αναλόγως της στάσης που θα κρατήσει το ΠΑΣΟΚ) σχήμα, συγκεντρώνουν μόλις 147. Οπότε οι δύο “φυσιολογικοί” συνδυασμοί εδώ δε λειτουργούν. Θα πρέπει (με δεδομένο ότι το ΚΚΕ δε συνεργάζεται με κανέναν) να πάμε είτε σε “παρά φύσιν” σχήματα (λ.χ. Ν.Δ.- ΠΑΣΟΚ- Βελόπουλος) είτε σε... εντελώς επιστημονικής φαντασίας (Βελόπουλος σε συμπόρευση με ΣΥΡΙΖΑ κ.λπ.).
Βεβαίως, αν “εκλογικεύσουμε” λίγο το εκλογικό αποτέλεσμα, με τη Ν.Δ. να πετυχαίνει ας πούμε 33% και τον ΣΥΡΙΖΑ 32%, τότε... αλλάζουν τα πράγματα. Ο συνδυασμός ΣΥΡΙΖΑ- ΠΑΣΟΚ- ΜέΡΑ25 παράγει κυβερνητική πλειοψηφία. Ιδιαίτερα αν το ΜέΡΑ25 πετύχει να περάσει το 4%, όπως το δίνουν άλλες δημοσκοπήσεις στην αναγωγή επί των εγκύρων. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ διαψεύσει τις δημοσκοπήσεις και αναδειχτεί πρώτο κόμμα, θα σχηματίσει άνετα κυβέρνηση σε συνδυασμό με τα άλλα δύο κόμματα. Ίσως με τον τρόπο αυτό καταφέρει και να ξεπεράσει τον σκόπελο των “ανταρτών” του ΠΑΣΟΚ, που είναι πολύ πιθανό ότι θα ταχθούν με τη Ν.Δ. - λ.χ. ο Λοβέρδος δεν πρόκειται να συναινέσει σε κυβέρνηση με τον ΣΥΡΙΖΑ και υπάρχουν και άλλοι τέτοιοι στο ΠΑΣΟΚ.
Είναι η πέμπτη “φάλαγγα” του Κυριάκου Μητσοτάκη στο κόμμα του Νίκου Ανδρουλάκη και αναμένεται να “ενεργοποιηθούν” εφόσον χρειαστεί λίγους βουλευτές για αυτοδυναμία η Ν.Δ. ή εφόσον ο Ανδρουλάκης αποφασίσει να συνεργαστεί με τον ΣΥΡΙΖΑ.
Οπότε καλό είναι να ληφθεί υπόψη και αυτό το ενδεχόμενο. Η Ν.Δ. μπορεί να εξασφαλίσει (αν μιλάμε για 1-2 βουλευτές) τέτοια “βοήθεια” και από το κόμμα Βελόπουλου. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βοηθήσει στον σχηματισμό κυβέρνησης με το ΠΑΣΟΚ, αν ισχύσουν τα ποσοστά που είδαμε παραπάνω. Ωστόσο, αυτά μάλλον θα “παίξουν” εφόσον πάμε σε δεύτερη αναμέτρηση και την κερδίσει (φυσικά χωρίς αυτοδυναμία) η Ν.Δ.
Σε πεντακομματική Βουλή, οι 12 έδρες του ΜέΡΑ25 θα μοιραστούν μεταξύ των υπολοίπων, κάτι που σημαίνει ότι Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ ξεπερνούν τους 151 βουλευτές, ακόμη κι αν έχουν χαμηλότερα ποσοστά από αυτά που δίνει η δημοσκόπηση.
Αυτά είναι βεβαίως τα “λογικά” σενάρια, που προϋποθέτουν “φυσιολογική” συμπεριφορά του εκλογικού σώματος. Ας κρατήσουμε μία “πισινή” για... αφύσικες συμπεριφορές. Έχει ξαναγίνει στις πρώτες μεταμνημονιακές εκλογές, όταν όλοι τρίβανε τα μάτια τους με το αποτέλεσμα. Δεν μπορεί να γίνει τώρα σε τέτοιο βαθμό, αλλά μπορεί να υπάρξουν μικρότερες εκπλήξεις στις κάλπες.
Σχόλια