Η εμμονοληψία των νεοφιλελεύθερων κέντρων αποφάσεων και χάραξης πολιτικής έχει ήδη οδηγήσει “στα βράχια” την παγκόσμια οικονομία μία φορά μετά το “κραχ” της Lehman Brothers.
*Του Γιώργου Ψαρουλάκη
Έχει απειλήσει τη διάλυση της Ε.Ε. στην κρίση του 2010, έχει οδηγήσει σε μια τρομακτική φτωχοποίηση την Ελλάδα στην περίοδο των μνημονίων... γενικώς, οι νεοφιλελεύθερες εμμονές είναι τρομακτικά επικίνδυνες.
Αλλά το πιο τρομακτικό (και επικίνδυνο) είναι ότι η παγκόσμια οικονομία πορεύεται βάσει αυτών των εμμονών, αφού οι Policy makers στον οικονομικό τομέα σε όλο τον κόσμο είναι ακραιφνείς νεοφιλελεύθεροι. Με μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού εξαιρέσεις, για τέτοια απόλυτη κυριαρχία μιλάμε.
Το γιατί κυριάρχησαν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές δεν είναι της παρούσης να το αναλύσουμε, αρκεί να πούμε ότι είναι πολιτικές σχεδιασμένες από τη σύλληψή τους για τα κέρδη μίας και μόνο τάξης, της άρχουσας. Η οποία φρόντισε τα τελευταία 50 χρόνια να εξαφανίσει κάθε άλλη σχολή οικονομικής σκέψης και να αναθρέψει όλες τις γενιές οικονομολόγων από το 1970 και μετά βάσει των διδαγμάτων της σχολής του Σικάγο και των νεοκλασικιστών, που στον συγκερασμό τους απέδωσαν αυτό που σήμερα γενικώς καλούμε “νεοφιλελευθερισμό”.
Μετά τον “πρόλογο”, τα γεγονότα. Στον “τυφλοσούρτη” των πούρων νεοφιλελεύθερων όταν αυξάνεται ο πληθωρισμός πάνω από το “ιδανικό επίπεδο ισορροπίας” (το οποίο σήμερα οι Policy makers το βλέπουν στο 2%) υπάρχει ένας και μόνο ένας τρόπος αντιμετώπισης: η αύξηση των επιτοκίων.
Στην οικονομικά σκέψη γενικά η αύξηση των επιτοκίων είναι αποτελεσματική κατά του πληθωρισμού όταν ο τελευταίος είναι πληθωρισμός ζήτησης. Δηλαδή όταν οι καταναλωτές έχουν λεφτά για ξόδεμα, αγοράζουν πολύ και οδηγούν τις τιμές υψηλά, αφού οι έμποροι, διαβλέποντας υψηλότερα περιθώρια κέρδους, ανεβάζουν τις τιμές.
Οι νεοκλασικιστικές ρίζες των νεοφιλελεύθερων τούς εμποδίζουν έστω και να διανοηθούν ότι υπάρχουν και άλλες αιτίες για την άνοδο του πληθωρισμού. Ο σημερινός πληθωρισμός δεν έχει να κάνει με αύξηση της ζήτησης, τουναντίον, η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες δεν έχει καμία αξιοσημείωτη μεταβολή, όχι μόνο στη “φτωχή” Ελλάδα, όπου καθ’ όλη τη διάρκεια του 2022 δε δόθηκε ούτε ένα ευρώ αύξηση στον μέσο μισθό (η αύξηση στον κατώτατο δεν επηρέασε ουδόλως τον μέσο μισθό, όπως ακριβώς είχαμε προβλέψει σε άλλες στήλες της “Ν.Κ.”), αλλά και σε όλη την Ευρώπη. Παρ’ όλα αυτά, ο πληθωρισμός “καλπάζει”, καθώς αποτελεί την έκφραση μίας σειράς κερδοσκοπικών πιέσεων από τις “αγορές”, οι οποίες πέρασαν στην αλυσίδα της παραγωγής, ενισχυόμενες σε κάθε στάδιο από επιπλέον κερδοσκοπικές πιέσεις και καταλήγοντας σε μια τρομακτική αύξηση τιμών για τον τελικό καταναλωτή. Δηλαδή, ο παραγωγός αύξησε ας πούμε... 5% την τιμή.
Στο χρηματιστήριο ενέργειας, οι μεταπράτες αποφάσισαν να κερδίσουν ένα 20% επιπλέον του 5%. Ο βιομήχανος είδε το ενεργειακό κόστος του να ανεβαίνει 25% και το γενικό κόστος του να ανεβαίνει 10%, αλλά αποφάσισε να βάλει αύξηση 20% για να... κερδίσει κάτι κι αυτός επιπλέον. Ακολούθησε η εταιρεία διανομής, που θέλησε να βγάλει κι αυτή ένα 5% παραπάνω. Και η λιανεμπορική έχωσε ένα 5% ακόμη. Έτσι μια αύξηση 5% στην τιμή της παραγωγής οδήγησε σωρευτικά και συν τω χρόνω σε μια αύξηση 40% του τελικού προϊόντος.
Είπαμε, στη νεοφιλελεύθερη αργκό δεν υπάρχει δόκιμος όρος γι’ αυτόν τον πληθωρισμό, αλλά είναι ξεκάθαρα πληθωρισμός κερδοσκοπίας. Και μάλιστα σε ανελαστικά αγαθά και δαπάνες, ώστε να μην μπορεί καν να λειτουργήσει οποιοδήποτε είδος ανταγωνισμού. Είναι αξιοσημείωτο ότι, παρότι το οικονομικό μας μοντέλο στηρίζεται 100% στη λειτουργία του “ελεύθερου ανταγωνισμού”, ο ανταγωνισμός... δε λειτουργεί πουθενά. Μα πουθενά. Ο καθένας βάζει όσο “καπέλο” θεωρεί ότι σηκώνει “η αγορά” και οι υπόλοιποι που παράγουν ομοειδή προϊόντα... ακολουθούν ασμένως! Δε διανοείται κανείς να κρατήσει χαμηλά την τιμή για να κερδίσει μερίδιο αγοράς, όχι! Απλώς ακολουθεί στην αύξηση. Ή πάει ακόμη παραπάνω, θεωρώντας δεδομένο ότι και οι ανταγωνιστές με τη σειρά τους θα ακολουθήσουν!
Ούτε σε πλήρως καρτελοποιημένες οικονομίες τέτοια ενιαία αντιμετώπιση της κατάστασης. Γι’ αυτό, άλλωστε, και από τη στιγμή που άρχισαν να πέφτουν οι τιμές του φυσικού αερίου και της ενέργειας γενικώς, δεν είχαμε παρά ελάχιστη επιβράδυνση του πληθωρισμού. Διότι όλοι λειτουργούν με την κεκτημένη ταχύτητα του υψηλού πληθωρισμού και με το δόγμα «ΟΚ, 8% ο πληθωρισμός, βάζω 15% αύξηση και είμαστε εντάξει».
Το ότι δεν είναι “πληθωρισμός ζήτησης” είναι εξαιρετικά ξεκάθαρο και από το ότι η ζήτηση των πανάκριβων αγαθών πέφτει κάθε μέρα, αλλά οι τιμές αυξάνονται ακόμη περισσότερο από την πτώση της ζήτησης, οπότε και τα κέρδη αυξάνονται. Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι σε όλη την Ευρώπη τα εταιρικά κέρδη αυξήθηκαν... αλματωδώς το 2022, σε μια χρονιά υπερ-υψηλού πληθωρισμού και αλλεπάλληλων κλυδωνισμών και γενικής ανέχειας στις εργαζόμενες τάξεις. Ανέβηκαν τα κέρδη, διότι τα περιθώρια κερδών αυξήθηκαν καθώς οι τιμές των αγαθών πρώτης ανάγκης ανέβηκαν πολύ πάνω του αυξανόμενου κόστους και οι πωλήσεις δεν έπεσαν τόσο ώστε να επηρεάσουν την κερδοφορία των επιχειρήσεων.
Η αύξηση των επιτοκίων τι ακριβώς κάνει; Μειώνει τα διαθέσιμα προς κατανάλωση εισοδήματα, μέσω μιας αλυσιδωτής αντίδρασης κυρίως, αλλά και απευθείας καθιστώντας ασύμφορο λ.χ. τον δανεισμό για κατανάλωση. Κάτι που στην περίπτωσή μας απλώς θα προκαλέσει καταστροφές στις οικονομίες, θα βάλει στην “κατάψυξη” όσες επενδύσεις βασίζονταν σε δανεικά, θα παγώσει την ανάπτυξη θέσεων εργασίας, θα καταστρέψει αρκετές θέσεις εργασίας μάλιστα, θα βάλει “στα κόκκινα” άπειρα νοικοκυριά που έχουν λ.χ. να εξυπηρετήσουν στεγαστικά δάνεια κ.λπ., κ.λπ. Αλλά καθώς οι αυξήσεις πλέον (άρα και ο πληθωρισμός) αφορούν σε είδη πρώτης ανάγκης και σχεδόν ανελαστικές δαπάνες, θα κάνει μία τρύπα στο νερό ως προς τη μείωση του πληθωρισμού. Γι’ αυτό άλλωστε, παρά τις τεράστιες αυξήσεις επιτοκίων από τον περασμένο Ιούλιο, η πτώση του πληθωρισμού πάει... σημειωτόν. Και παρότι έχουν αποκλιμακωθεί οι τιμές της ενέργειας, που είχαν ξεκινήσει το ντόμινο.
Θα πείτε, δεν το βλέπουν αυτό τα “γεράκια” της ΕΚΤ; Όχι, γιατί αυτοί οι άνθρωποι λειτουργούν “μονόπαντα”, δεν έχουν λογική σκέψη και κρίση, έχουν απλώς ένα “τυφλοσούρτη”, που είναι η λειτουργία της “νεοφιλελεύθερης οικονομικής ορθοδοξίας”. Και την ακολουθούν τυφλά, ακόμη και όταν η πραγματικότητα τούς φωνάζει στη μούρη ότι κάνουν λάθος και ότι, αντί να βελτιώσουν την κατάσταση, θα τη χειροτερέψουν.
Ιδιαίτερα μάλιστα σε μια κατάσταση υψηλού κινδύνου, όταν δύο αμερικανικές τράπεζες έχουν ήδη καταρρεύσει και μια ιστορική ευρωπαϊκή τράπεζα (και Νο2 του πολύφερνου τραπεζικού τομέα της Ελβετίας) ετοιμάζεται να τις ακολουθήσει στην άβυσσο.
Η μόνη δικαιολογία που έχουν είναι ότι είναι υπόλογοι “στις αγορές”. Και αν είναι κάτι που μισούν “οι αγορές” είναι ο πληθωρισμός, που εξανεμίζει τα κέρδη τους. Βεβαίως από την άλλη, όπως είδαμε, τον πληθωρισμό τον δημιουργούν... ακριβώς οι ίδιες αγορές με τις κερδοσκοπικές πιέσεις τους! Αυτός είναι ο φαύλος κύκλος του turbo καπιταλισμού που κυριαρχεί σήμερα.
Οι τυφλωμένοι από την εμμονοληψία τους και από τις υποχρεώσεις τους στις “αγορές”, “ιέρακες” του νεοφιλελευθερισμού, συνεχίζουν λοιπόν ακάθεκτοι. Επέβαλλαν νέα αύξηση 0,50% του επιτοκίου αναφοράς της ΕΚΤ και... δε σταματούν εκεί. Αν επικρατήσουν πλήρως, θα συνεχίσουν να το αυξάνουν μέχρι να ρίξουν τον πληθωρισμό. Ο οποίος δεν πρόκειται να πέσει με τον αναμενόμενο ρυθμό, διότι δεν είναι ο... σωστός πληθωρισμός γι’ αυτήν τη “συνταγή”.
Και στο μεταξύ καταστρέφουν εκατομμύρια νοικοκυριά στην Ευρώπη, εξοντώνουν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, οδηγούν τα δημόσια χρέη στον... ουρανό. Και μετά θα έλθουν οι ίδιοι εμμονοληπτικοί “ιέρακες” να απαγορεύσουν κάθε μέτρο στήριξης, κάθε μέτρο ανακούφισης των δημόσιων χρεών, διότι θα είναι “ενάντιο στην οικονομική ορθοδοξία”. Και άμα τα απόνερα της τραπεζικής κρίσης αποδειχτούν μια νέα περίπτωση Lehman, τότε... ετοιμαστείτε για νέα μνημόνια, νέες διασώσεις και δυσβάσταχτους όρους, γιατί... έτσι θέλουν οι “ιέρακες” και “οι αγορές” που αυτοί υπηρετούν!
Όταν διαπιστώσεις ότι η λειτουργία της οικονομίας αντιμετωπίζεται με θρησκευτικούς όρους, καταλαβαίνεις ότι τα πράγματα... πάνε κατά διαόλου.
