Του Κωστή Μουδάτσου
Το έργο του είναι φάρος, πηγή μελέτης κι έμπνευσης! Γι’ αυτό κάθε νέα ηχογράφηση που έρχεται να προστεθεί στα ήδη υπάρχοντα έχει ξεχωριστή αξία! Μακάρι να έβγαιναν και οι ηχογραφήσεις στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Του το χρωστάνε!
Είχα τη τιμή να επιμεληθώ με τον εκδοτικό οίκο «Το Σείστρο» την έκδοση της κασετίνας σπάνιες ζωντανές ηχογραφήσεις και τα ριζίτικα. Η προσφορά των έργων του Κώστα Μουντάκη στους νέους καλλιτέχνες και στο φυσικό κοινό είναι πολύτιμη ενέργεια και υποχρέωση στις νέες γενιές. Ευτυχώς που υπάρχει ο Μάνος Μουντάκης που φροντίζει για το έργο του πατέρα του και εκδόσεις όπως το «Σείστρο», διαφορετικά δεν ξέρω εάν υπήρχε η δυνατότητα να ακούμε το έργο του πρωτομάστορα. Βλέπετε η πολιτεία και οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης δεν φρόντισαν να οργανώσουν ένα κέντρο έρευνας και προώθησης της λαϊκής μουσικής του τόπου μας, της κρητικής μουσικής ενώ η βιομηχανία προωθεί την επικερδή φτηνοδιασκέδαση με δικούς της όρους, που την διαμορφώνει όπως εκείνη προγραμματίζει.
Βλέποντας την αξία της προβολής δια παντός μέσου, του έργου του Κώστα Μουντάκη οι βουλευτές που εκλεγόταν στην Κρήτη, η καταγόταν από το νησί μας η είχαν κάποια στιγμή εκλεγεί στα μέρη μας, εξέδωσαν στις αρχές της δεκαετίας του ’90, όλοι μαζί ψήφισμα για την δημιουργία μνημείου στους τόπους που έζησε και δίδαξε.
Όμως η διαπίστωση είναι, ότι άνθρωποι σαν τον Κώστα Μουντάκη υπηρέτησαν με πάθος την μακραίωνη παράδοση μας, κόντρα στους χαλεπούς καιρούς και χωρίς καμμιά επίσημη αναγνώριση και βοήθεια. Μόνο με την αγάπη του κόσμου κι ο λαός της Κρήτης ξέρει να τιμά τους λαϊκούς καλλιτέχνες.
Ο συνεργάτης του Κώστα Μουντάκη, Γιάννης Ξυλούρης, τονίζει, ότι ήταν ευχάριστος με αίσθηση του χιούμορ και του όμορφου πειράγματος. Όταν έπαιζε του άρεσε να είναι σωστός και αυστηρός. Ήταν μεγάλος σολίστας στη λύρα. Είχε τέτοιες συνθετικές ικανότητες που εμπνεόταν από πολλά πράγματα, από τη φύση, από ανθρώπινες στιγμές και συναισθήματα, από τα γεγονότα, τις κοινωνικές καταστάσεις, την ιστορία κ.τ.λ. Μπόρεσε να εκφράσει την εποχή του και να ανοίξει νέους δρόμους στη μουσική του τόπου μας. Πάντα σκεφτόταν τη δημιουργία».
Κι αν σκεφτούμε την εποχή που γεννήθηκε, τις τραγωδίες του πολέμου, της κατοχής, του εμφυλίου, της μετεμφυλιακής Ελλάδας και των βασανισμένων χρόνων που έζησε αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση!
Δούλεψε σκληρά και για πολλά χρόνια κι άφησε πολύτιμο έργο ανεκτίμητης αξίας! Ο Μουντάκης αποτελεί μια τεράστια υπόθεση στη μουσική μας! Σπουδαίος καλλιτέχνης που σημάδεψε τον καιρό του, σημάδεψε την μουσική μας κι εγώ τον θαυμάζω! Ακούγοντας τη μουσική του ξαναβρίσκομε τους αληθινούς εαυτούς μας!
Το έργο του είναι τεράστιο σε όγκο και ποιότητα. Οι ζωντανές ηχογραφήσεις που ξεπηδούν από τα χέρια των μερακλήδων και των ειδικών είναι κειμήλια ανεκτίμητου αξίας. Την ίδια αξία έχουν και οι ανέκδοτες ηχογραφήσεις που υπάρχουν στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και που αποτέλεσαν το βασικό υλικό για την δημιουργία του τμήματος Εθνομουσικολογίας.
Το 1976 ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα της μουσικοσυνθέτριας, Ελένης Καραΐνδρου, και βοήθησε στα μαθήματα εκμάθησης παραδοσιακών οργάνων.
Τρία χρόνια αργότερα ίδρυσε την πρώτη σχολή λύρας στο Ηράκλειο για να ακολουθήσουν και οι υπόλοιπες πόλεις του νησιού και η Αθήνα. Μέχρι το τέλος της ζωής του που ήρθε γρήγορα, σε ηλικία 65 χρονώ, τον προβλημάτιζε η μέθοδος διδασκαλίας της λύρας. Η μέθοδος και ζωντανές ηχογραφήσεις από τα μαθήματα εκδόθηκαν αργότερα από το γιό του Μάνο και αποτελούν πολύτιμη κληρονομιά. Εκατοντάδες παιδιά μυήθηκαν στα μυστικά της λύρας αλλά και πόσοι καλλιτέχνες δεν μαθαίνουν τα μυστικά της κρητικής μουσικής, μελετώντας το έργο του και κάνοντας δημιουργικές αναλήψεις;
Ο λαϊκός τροβαδούρος γεννήθηκε στον Αλφά Μυλοποτάμου το 1926. Τα χρόνια ήταν δύσκολα και από το 1952 μέχρι το 1967 δούλεψε σαν εργάτης στο εργοστάσιο λιπασμάτων της Δραπετσώνας. Μέσα στις δύσκολες συνθήκες, στις γαλαρίες, ο Μουντάκης σκεφτόταν διαρκώς την δημιουργία σημειώνοντας τις σκέψεις και τις ιδέες του σε κομμάτια χαρτί που έσκιζε από τα χάρτινα τσουβάλια των λιπασμάτων. Ακόμη κι όταν πήγαινε με αποκόλληση του ματιού στην Αθήνα, το 1968, για τις επιβεβλημένες χειρουργικές επεμβάσεις, στο βαπόρι έγραψε το αριστούργημα, τον «Αποχαιρετισμό».
Σε ότι κι αν άγγιζε έδινε πνεύμα, ζωή και φως. Στη μουσική του δεν ήταν ούτε προβλέψιμος, μήτε καθορισμένος. Έχει τη δική του ζωή, έχει κάτι που δεν υπήρχε πριν και που είναι αποτέλεσμα της φύσης του Μουντάκη. Η μουσική του ενθουσιάζει, δηλαδή σημαίνει ότι είναι γεμάτη Θεό, το Θεό της Κρήτης!
Σαν κορυφαίος Έλληνας λαϊκός δημιουργός κουβαλούσε παραδόσεις αιώνων, εμπειρίες γενεών, αποστάγματα σοφίας απείρων δοκιμών και πειραματισμών. Πότε ξαναέφερνε στο φως, μέσα από τον εαυτό του, τους κρυμμένους θησαυρούς των λαϊκών παραδόσεων και πότε δημιουργούσε εντελώς νέες συνθέσεις. Μελετώντας τους θησαυρούς που μας άφησε κληρονομιά θα λέμε και θα ξαναλέμε ότι θα ζει για πάντα δια μέσου του έργου του!
Στις ζωντανές ηχογραφήσεις, «Τα χνάρια του μέσα στο χρόνο», που μόλις κυκλοφόρησαν συμμετέχουν ο Γιώργης Κουτσουρέλης, ο Νίκος Μανιάς και ο Βασίλης Σαλούστρος.
Ο Γιώργης Κουτσουρέλης συνδύαζε το μουσικό ταλέντο που του χάρισε η φύση με το μεράκι, και την ψυχική διάθεση. Η μουσική δεν τον άφηνε να ησυχάσει, μόνο ξεσήκωνε συνεχώς στην ψυχή του. Την ένοιωθε σαν πάθος και θεριό που αφήνιαζε μέσα του. Είναι εκείνος που επέβαλλε τον Κώστα Μουντάκη στις δισκογραφικές εταιρείες στο ξεκίνημα του.
Σπάνιος τραγουδιστής ο Νίκος Μανιάς με ιδιαίτερες ερμηνευτικές ικανότητες και δεξιοτέχνης του λαούτου. Είχε την αγαθή τύχη να έχει συνεργαστεί με όλα τα κορυφαία ονόματα της κρητικής μουσικής και να έχει τραγουδήσει σε πρώτη εκτέλεση μοναδικά τραγούδια.
Γεννήθηκε στην Επισκοπή Ρεθύμνου. Πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1953 με τον Κώστα Μουντάκη σε δίσκο 78 στροφών. Συνεργάστηκαν εικοσιδύο ολόκληρα χρόνια γνωρίζοντας μεγάλες στιγμές επιτυχίας.
Ο Βασίλης Σαλούστρος είναι από τα Ανώγεια. Πολλές φορές συνόδεψε το Μουντάκη με το λαούτο του, σε ραδιοφωνικές εκπομπές και ζωντανές εμφανίσεις.
O Κώστας Μουντάκης έλεγε σε κάθε κατεύθυνση «…οτιδήποτε ξεκινά με γνώμονα, με βάση, με πρωταρχικό σκοπό την ύλη –το επάγγελμα και μόνο- και δεν έχει συναίσθημα , ποτέ δεν πάει καλά, δεν θα φτάσει στο έπακρο…Ας ξεκινάμε με το -όχι πόσο θα πουλήσω, τι θα πάρω- αλλά τι θα προσφέρω, τι θα μείνει».
Αυτός είναι ο μεγάλος δάσκαλος, κορυφαίος ερμηνευτής, απαράμιλλος δεξιοτέχνης και στιχοπλόκος αλλά και μοναδικός συνθέτης. Αισθανόταν περήφανος που διάλεξε να υπηρετήσει με πάθος τη μουσική του λαού και όχι όπως λέει ο ίδιος «τη μουσική των λογίων και περισπούδαστων καλαμαράδων. Ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μου το λαό της Κρήτης που τόσα χρόνια μου δίνει απλόχερα την αγάπη του».
Σήμερα εμείς ευχαριστούμε το λαό της Κρήτης και τους εραστές της καλής λαϊκής μουσικής για την αγάπη που δείχνουν στο έργο του πρωτομάστορα!
Ευχαριστούμε όλους όσους βοηθούν να βρούμε κρυμμένους θησαυρούς, συλλεκτικούς δίσκους, ζωντανές ηχογραφήσεις και οτιδήποτε άλλο υλικό από τη ζωή και το έργο του κορυφαίου καλλιτέχνη, του δικού μας καλλιτέχνη! Του πρωτομάστορα της λαϊκής μουσικής της Κρήτης!
(Ομιλία στην παρουσίαση του έργου «Τα χνάρια του μέσα στο χρόνο» του Κώστα Μουντάκη στο Ρέθυμνο).
