Της Γεωργίας (Γωγώ) Μηλάκη
Στόχος είναι οι σύγχρονες γυναίκες να ευαισθητοποιηθούν για τον προσυμπτωματικό έλεγχο του καρκίνου του μαστού.
Ο καρκίνος του μαστού παραμονεύει τις ζωές ανυποψίαστων γυναικών και αποτελεί την πιο συχνή κακοήθεια και την 1η αιτία θανάτου από καρκίνο. Η επιστήμη προσφέρει σήμερα στις γυναίκες όλα τα εφόδια για να τον πολεμήσουν και να τον νικήσουν. Για να νικήσεις όμως ένα εχθρό πρέπει να τον αναγνωρίσεις έγκαιρα. Και αν αυτό δε συμβεί, μπορείς να συμπορευτείς μαζί του για χρόνια με αξιοπρέπεια. Να μη ζεις συνεχώς κάτω από την αγωνία, το φόβο και την παραίτηση. Και είναι πολλές οι γυναίκες που έχουν βιώσει αυτή την εμπειρία και ζουν ανάμεσα μας υγιείς.
Στην χώρα μας περίπου 6.000 είναι οι νέες διαγνώσεις καρκίνου μαστού κάθε χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι μία στις 7 γυναίκες θα νοσήσει από καρκίνο μαστού.
Τα καλά νέα είναι ότι ενώ η συχνότητα του καρκίνου του μαστού συνεχίζει να είναι υψηλή, η θνητότητα μειώνεται και αυτό οφείλεται στις επαναστατικές καινοτόμες θεραπείες που έχουμε πλέον στα χέρια μας, και στην έγκαιρη διάγνωση με τον σωστό προ-συμπτωματικό έλεγχο.
Η έγκαιρη διάγνωση είναι το σημαντικότερο όπλο που διαθέτουμε κατά του καρκίνου του μαστού. Η ψηφιακή μαστογραφία είναι η εξέταση εκλογής. Σε κάποιες περιπτώσεις συμπληρώνεται από το υπερηχογράφημα μαστών, ενώ σε άλλες, όπως για παράδειγμα όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό, ένδειξη έχει και η μαγνητική μαστών. Εξαιρετικής σημασίας, και κάτι που συνήθως δεν γίνεται, είναι η εκτίμηση των εξετάσεων αυτών από τον ειδικό ογκολόγο και η κλινική εξέταση.
Ο προσυμπτωματικός έλεγχος συστήνεται να ξεκινά στην ηλικία των 40 και να επαναλαμβάνεται ανά έτος, εκτός από τις περιπτώσεις με οικογενειακό ιστορικό, όπου ο προσυμπτωματικός έλεγχος πρέπει να ξεκινά νωρίτερα και να εξατομικεύεται.
Η συμμετοχή σε οργανωμένα προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου μειώνει τη θνησιμότητα από καρκίνο μαστού κατά 40%
Κατά την διάρκεια της πανδημίας COVID-19 καταγράφηκε μεγάλη μείωση στη διενέργεια προσυμπτωματικών εξετάσεων όπως η μαστογραφία, σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα, και αυτό είναι βέβαιο ότι θα μας οδηγήσει σε καθυστερημένες διαγνώσεις και τελικά σε αύξηση των θανάτων από την νόσο. Εμείς οι ογκολόγοι είμαστε εδώ για να υπενθυμίζουμε ότι δεν πρέπει να το ξεχνάμε και να αμελούμε να κάνουμε τις εξετάσεις μας.
Πρέπει όμως να τονίσουμε τη σημασία της σωστά σχεδιασμένης και εξατομικευμένης πρόληψης: είναι σημαντική η επίσκεψη στον ογκολόγο από τη στιγμή της διάγνωσης ο οποίος θα συντονίσει όλο το θεραπευτικό πλάνο και την εμπλοκή των άλλων ειδικοτήτων ( χειρουργών, ακτινοθεραπευτών, γενετιστών)
Υπάρχουν περιπτώσεις γυναικών που χρήζουν γονιδιακού ελέγχου για την ανίχνευση κληρονομικού συνδρόμου μαστού και ωοθηκών ή προεγχειρητικής χημειοθεραπείας που στόχο έχει την παθολογοανατομική πλήρη εξάλειψη της νόσου, δηλαδή η ασθενής μας δεν
έχει πια ανιχνεύσιμο καρκίνο όταν οδηγείται στο χειρουργείο. Αυτές οι παρεμβάσεις καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την πρόγνωση. Η αντίληψη ότι μόλις μπαίνει πιθανή διάγνωση κακοήθειας στο μαστό από τη μαστογραφία, οι γυναίκες πρέπει να οδηγηθούν στο χειρουργείο, είναι παρωχημένη.
Όλες οι γυναίκες με υποψία κακοήθειας θα πρέπει να υποβάλλονται σε προεγχειρητική βιοψία με κόπτουσα βελόνη με υπερηχογραφική ή μαστογραφική καθοδήγηση και σε μια πολύ προσεκτική προεγχειρητική σταδιοποίηση πριν οδηγηθούν στο χειρουργείο.
Ο καρκίνος του μαστού δεν αντιμετωπίζεται πια ως μια νόσος, αλλά εστιάζουμε στην εξατομίκευση της θεραπείας με βάση τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε ασθενούς. Για αυτό και έχει τεράστια σημασία η συνεργασία μιας ομάδας έμπειρων γιατρών διαφορετικών ειδικοτήτων που θα αναλάβουν την ολιστική διαχείρηση της ασθενούς και της νόσου.
Διακρίνουμε πολλά διαφορετικά είδη καρκίνου του μαστού. Μάλιστα, το κάθε είδος φέρει τα δικά του χαρακτηριστικά και το δικό του ρυθμό ανάπτυξης και συμπεριφοράς. Θα σας αναφέρω μία φράση που χρησιμοποιώ συχνά όταν μιλάω στις ασθενείς μου: «Όπως κάθε γυναίκα είναι διαφορετική έτσι και κάθε καρκίνος του μαστού αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση». Έχει το δικό του μοριακό προφίλ, τη δική του ταυτότητα, το δικό του δακτυλικό αποτύπωμα.
Και ο τρόπος που θα οργανώσουμε τη μάχη εναντίον του καθορίζεται από την ιδιαιτερότητά του. Για αυτό και επιλέγουμε πάντα την εξατομικευμένη θεραπεία.
Η σύγχρονη ογκολογία επικεντρώνεται στην όσο το δυνατόν στοχευμένη επιλογή θεραπειών με βασική αρχή: «αυξάνουμε την ένταση της θεραπείας στην επιθετική νόσο, ελαττώνουμε στην καλής πρόγνωσης».
Σήμερα έχουμε τη δυνατότητα να διαχωρίσουμε τις γυναίκες με πρώιμο καρκίνο του μαστού που δεν χρειάζονται χημειοθεραπεία όταν έχουν όγκους με ευνοϊκά βιολογικά χαρακτηριστικά χρησιμοποιώντας τις λεγόμενες γονιδιακές-μοριακές υπογραφές.
Στις ασθενείς με θετικούς ορμονικούς υποδοχείς, που δεν εκφράζουν την πρωτείνη HER2, χωρίς διήθηση μασχαλιαίων λεμφαδένων, όπως το Oncotype test, που αναλύει 21 γονίδια του όγκου, μπορεί να καθορίσει τον κίνδυνο υποτροπής και το πιθανό όφελος από την χημειοθεραπεία.
Tα αποτελέσματα της TAILORx της μεγαλύτερης γονιδιακής μελέτης που έχει γίνει για τον καρκίνο του μαστού με πάνω από 10.000 ασθενείς ανέδειξαν ότι πάνω από το 70% των γυναικών με πρώιμο διηθητικό καρκίνο του μαστού δεν ωφελούνται από τη χημειοθεραπεία.
Ο πρώιμος καρκίνος του μαστού θεραπεύεται πλήρως σε ποσοστό που ξεπερνά το 90% με 95%.
Ομως το 10% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού διαγιγνώσκονται όταν έχουν ήδη υπάρξει μεταστάσεις (είτε επειδή η γυναίκα έχει αμελήσει τις προληπτικές εξετάσεις είτε επειδή ο καρκίνος ήταν πολύ επιθετικός). Σε κάθε περίπτωση όμως υπάρχουν πολλές
θεραπευτικές επιλογές και δυνατότητες που δίνουν στις γυναίκες ελπίδα για περισσότερα και καλύτερα χρόνια ακόμα και στην περίπτωση του μεταστατικού καρκίνου του μαστού.
Στη θεραπεία του ορμονοευαίσθητου μεταστατικού καρκίνου του μαστού μία νέα κατηγορία φαρμάκων, οι αναστολείς της κυκλίνης (CDK4/6 inhibitors) χαρίζουν περισσότερα χρόνια ποιοτικής ζωής. Μια ασθενής μπορεί πλέον να αποφύγει για μακρύ χρονικό διάστημα τη χημειοθεραπεία, και να επιστρέψει στη ζωή της λαμβάνοντας μια θεραπεία από του στόματος, χωρίς την απώλεια των μαλλιών της και γενικά με ελάχιστες ανεπιθύμητες ενέργειες. Οι μελέτες δείχνουν ότι το όφελος στην επιβίωση έναντι της χημειοθεραπείας με αυτά τα φάρμακα είναι μεγαλύτερο κατά 30%.
Για τις ασθενείς με HER2 θετική νόσο νέες στοχεύουσες θεραπείες προσφέρουν σημαντικό όφελος, μετατρέποντας πραγματικά μια δύσκολη ασθένεια σε χρόνια νόσο. Επιπλέον, η ανοσοθεραπεία έχει προστεθεί στη θεραπευτική φαρέτρα του τριπλά αρνητικού καρκίνου του μαστού.
Σε ένα μικρό́ ποσοστό́ (10%) ο καρκίνος του μαστού είναι κληρονομικός. Σήμερα γνωρίζουμε ότι ο κληρονομικός καρκίνος του μαστού συνήθως οφείλεται σε παθολογικές γονιδιακές μεταλλάξεις. Για τις ασθενείς με παθολογική μετάλλαξη, μια νέα κατηγορία φαρμάκων σε μορφή χαπιών, οι αναστολείς της PARP, έχουν ανοίξει νέους σημαντικούς θεραπευτικούς ορίζοντες.
Πώς μπορούμε όμως να συμβάλλουμε στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού;
Όσο αυξάνεται η ηλικία των γυναικών τόσο περισσότερο κινδυνεύουν να νοσήσουν από καρκίνο του μαστού.
Αν έχετε θετικό οικογενειακό ιστορικό και είστε μεταξύ 25-40 ετών, συμβουλευτείτε τον/την μαστολόγο σας, συμβουλευτείτε τον/την ογκολόγο σας. Ο καρκίνος του μαστού εκδηλώνεται και σε νεότερες ηλικίες .
Ας μην ξεχνάμε, ότι οι μαστοί είναι πυκνότεροι σε μικρότερες ηλικίες λόγω πλούσιου αδενικού στοιχείου και κατ’ αυτό τον τρόπο η μαστογραφία δεν είναι διαγνωστική. Αντίστοιχα, η ταυτοποίηση ενός μικρού ογκιδίου με υπέρηχο μπορεί να αποδειχθεί δυσκολότερη, ενώ χρήσιμη μπορεί να είναι η μαγνητική μαστών.
Αν είστε άνω των 40, κλείστε τώρα το ραντεβού σας για τον ετήσιο προληπτικό έλεγχο με μαστογραφία. Διαρκεί ελάχιστο χρόνο και είναι σχετικά ανώδυνη εξέταση. Ο τακτικός προληπτικός έλεγχος με μαστογραφία μπορεί να μειώσει τη θνησιμότητα από την ασθένεια σε ποσοστό που φτάνει ακόμα και το 30%.
Πλέον έχουμε στη χώρα μας το πρώτο μαζικό πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου. Το πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά» προσφέρει δωρεάν μαστογραφία για γυναίκες 50 έως 69 ετών μέσω της πλατφόρμας mastografia.gov.gr.
Οσον αφορά τις γυναίκες που έχουν κληρονομικό ιστορικό, αυτές θα πρέπει μετά από συνεννόηση με τον γιατρό τους να ακολουθούν διαφορετικό πρωτόκολλο παρακολούθησης (που ξεκινά σίγουρα σε μικρότερη ηλικία και που μπορεί να περιλαμβάνει και άλλα είδη εξετάσεων, όπως είναι για παράδειγμα η μαγνητική μαστών).
Με τον όρο κληρονομικότητα εννοούμε την επίδραση, στη μορφή και τη λειτουργία ενός ατόμου, του συνόλου των γονιδίων που φέρει κληρονομιά από τους δύο γονείς του. Γνωρίζουμε δε, ότι κάποια γονίδια που εμπλέκονται στις διαδικασίες επιδιόρθωσης των βλαβών του DNA είναι δυνατόν να φέρουν μεταλλάξεις και να καταστούν ανενεργά με αποτέλεσμα να επιτρέπουν την καρκινογένεση σε νεαρή ηλικία. Τα πρώτα και πιο διάσημα γονίδια που σχετίστηκαν με πολύ υψηλή πιθανότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, ταυτοποιήθηκαν στη δεκαετία του ’90 και ονομάστηκαν BReast CAncer Genes BRCA 1 & 2, ενώ ακολούθησαν πολλά άλλα και μελετώνται περισσότερα. Όλα μαζί ευθύνονται για το λεγόμενο κληρονομικό καρκίνο του μαστού, που προκαλεί 1 στους 10 καρκίνους του μαστού.
Εάν λοιπόν ένα άτομο φέρει κάποιο μεταλλαγμένο γονιδιακό αντίγραφο από οποιοδήποτε γονέα του, είναι πολύ υψηλού κινδύνου να αναπτύξει καρκίνο του μαστού. Και μάλιστα, υπάρχουν διαθέσιμοι σε ευρύτερη κλίμακα γενετικοί έλεγχοι πολλαπλών γονιδίων (MultiGene Panels), σε περίπτωση που υπάρχει αυξημένη υπόνοια για ύπαρξη κληρονομικότητας.
Για να ολοκληρώσουμε λοιπόν τον κύκλο της εκτίμησης του προσωπικού κινδύνου κάθε γυναίκας να αναπτύξει καρκίνο του μαστού, πρέπει προσθέσουμε και τον κρίκο της γονιδιακής ταυτότητας σε αυτούς της ηλικίας και των επιμέρους παραγόντων κινδύνου που χαρακτηρίζουν τη ζωής της.
Η διάγνωση του καρκίνου γεμίζει την ψυχή των γυναικών με φόβο, πανικό και αγωνία θανάτου. Το πρώτο πράγμα που σκέφτονται είναι ότι η ζωή τους τελειώνει. Ή ότι όλα αυτά που θεωρούσαν δεδομένα στη ζωή τους ανατρέπονται. Ακολουθεί το στάδιο της απόγνωσης και μετά εκείνο της αποδοχής. Βέβαια για να αποδεχθείς κάτι πρέπει να το καταλάβεις, να στο εξηγήσουν. Και εδώ η ψυχολογική συνδρομή του γιατρού είναι καταλυτική.
Γίνεται κατά κάποιον τρόπο και ο «προπονητής» σου για τη μεγάλη μάχη που θα δώσεις. Επιμένω σε αυτό το κομμάτι γιατί θεωρώ ότι απαιτείται μία ολιστική προσέγγιση της ασθενούς και της ασθένειας για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα σε όλα τα επίπεδα: το σωματικό, το ψυχολογικό και το συναισθηματικό.
Ο καρκίνος του μαστού είναι μία νόσος που μπορεί να ιαθεί, αρκεί να διαγνωσθεί έγκαιρα και σε αυτό μπορεί η ίδια η γυναίκα να βοηθήσει τον εαυτό της.
Η πρώιμη διάγνωση σε μικρό μέγεθος μέσω του τακτικού, συστηματικού ελέγχου με ετήσια μαστογραφία και κλινική εξέταση των μαστών προσφέρει ουσιαστικά αποτελέσματα:
- ευκολότερη αντιμετώπιση και θεραπεία με λιγότερες παρενέργειες
- τοπική αφαίρεση του όγκου: άριστο αισθητικό αποτέλεσμα και αποφυγή της μαστεκτομής
- πλήρη ίαση
Τέλος, θα ήθελα μα υπενθυμίσω ότι η υιοθέτηση ορισμένων συνηθειών και η διακοπή άλλων, μπορούν να συμβάλλουν στην πρόληψη του καρκίνου του μαστού, καθώς και στη διατήρηση της υγείας μας.
Διατροφή: Μία δίαιτα χαμηλή σε λιπαρά και «πλούσια» σε φυτικές ίνες, η οποία συμβάλλει στη διατήρηση του βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα, φαίνεται να έχει θετική επίδραση στη μείωση της πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Επιπλέον, ο περιορισμός των κορεσμένων και trans λιπαρών φαίνεται πως μπορεί να ελαττώσει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου. Επιπλέον, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, τροφών «πλούσιων» σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, συμβάλλει στη διατήρηση της υγείας του οργανισμού.
Κάπνισμα και αλκοόλ: Η υψηλή κατανάλωση αλκοόλ οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στον οργανισμό, γεγονός που δρα επιβαρυντικά για τον καρκίνο του μαστού.
Σωματική άσκηση: Η σωματική άσκηση συμβάλλει δραστικά στη βελτίωση της υγείας, ενώ πλέον συστήνεται ως μέτρο πρόληψης του καρκίνου του μαστού από την American Cancer Society. 75 λεπτά έντονης αεροβικής δραστηριότητας την εβδομάδα, μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου μαστού κατά 15% και τον κίνδυνο θανάτου από ΚΜ κατά 30%.
Αυτοέλεγχος και ετήσιος έλεγχος: Αναφέραμε ήδη πιο πάνω την «πολύτιμη» σημασία της έγκαιρης διάγνωσης στην αποτελεσματικότητα οποιασδήποτε θεραπείας για τον καρκίνο του μαστού. Υπενθυμίζουμε πως ο αυτοέλεγχος μαστών, θα πρέπει να πραγματοποιείται μία φορά τον μήνα από όλες τις γυναίκες, ενώ ο ετήσιος έλεγχος είναι απαραίτητος για κάθε γυναίκα άνω των 40 ετών.
Η υιοθέτηση ενός υγιεινού τρόπου ζωής καθώς και η εφαρμογή των προτεινόμενων εξετάσεων είναι υποχρέωση όλων μας προς τον εαυτό μας και προς αυτούς που αγαπάμε.
Αγκαλιάστε τον εαυτό σας, αγαπήστε το σώμα σας, κάντε ένα όμορφο δώρο ζωής σε σας και στους δικούς σας ανθρώπους.
Η πρόληψη σώζει ζωές και είναι πάντα πιο ανώδυνη από οποιαδήποτε θεραπεία.
Ο καρκίνος μαστού είναι μία νόσος όπως όλες τις άλλες και αφορά όλες τις γυναίκες.
Τον σεβόμαστε αλλά δεν τον φοβόμαστε!
