Η προτεινόμενη απλή αναβάθμιση του ΒΟΑΚ, στο εντός της Μητροπολιτικής Ενότητας Ηρακλείου τμήμα αυτού, μονιμοποιεί και νομιμοποιεί την οριστική διχοτόμηση της πόλης, υπονομεύει τη λειτουργία και την ανάπτυξή της.
*Του Ευριπίδη Κουκιαδάκη
Ο Βόρειος Οδικός Άξονας Κρήτης, ανεκπλήρωτο όνειρο των απανταχού Κρητικών, αντί να παρακάμπτει την πόλη του Ηρακλείου, όπως αναφέρεται ψευδεπίγραφα στην πρόταση της δημοτικής Αρχής προς τα μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου για την έκφραση γνώμης επί της Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, η οποία απλά παρακάμπτει την απλή λογική και αγνοεί το συμφέρον της πόλης, αποδεχόμενη μοιρολατρικά τη de facto μονιμοποίηση της διχοτόμησης της “Μητροπολιτικής Ενότητας Ηρακλείου” και τον κίνδυνο της επιβολής δυσβάστακτων διοδίων για τις καθημερινές, εντός πόλεως μετακινήσεις, λόγω της πλήρους έλλειψης εναλλακτικών λύσεων.
Αντί δηλαδή η δημοτική Αρχή να προβλέψει και να προλάβει την καταστροφική αυτή εξέλιξη, διαμαρτύρεται “κλαψουρίζοντας” όψιμα και προσχηματικά, ότι «δε μας κάλεσαν να εκφράσουμε έγκαιρα την άποψή μας», ενώ η ίδια, το ίδιο διάστημα αγνοούσε συστηματικά τις προτάσεις μας για τη διοργάνωση ημερίδας, με τη συμμετοχή της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου, εξειδικευμένων επιστημόνων, του τεχνικού κόσμου και των οργανώσεων των πολιτών, με μοναδικό θέμα τη χάραξη του νέου ΒΟΑΚ, δεν άκουγε, ούτε έπαιρνε στα σοβαρά τις προειδοποιήσεις μας ότι δε θα αδειοδοτηθούν όλοι οι υφιστάμενοι εντός του πολεοδομικού συγκροτήματος Ηρακλείου, προβληματικοί ούτως ή άλλως, κόμβοι και κυρίως την κραυγή αγωνίας μας για την πρόβλεψη άλλης χάραξης ΤΩΡΑ.
Ειδικότερα δε, παρά το ότι με κάθε αφορμή υπενθυμίζαμε μονότονα ότι ο πολύπαθος κόμβος της Φοινικιάς δε θα αδειοδοτηθεί, και ότι καθυστερεί αδικαιολόγητα η δημοπράτηση του υπερσύγχρονου δρόμου των Μαλάδων και η εκπόνηση της μελέτης των δίδυμων κόμβων στη Χριστομιχάλη Ξυλούρη, η δημοτική Αρχή αντιμετώπισε το κυκλοφοριακό χάος στον Άγιο Ιωάννη τον Χωστό με τα πλαστικά ομοιώματα των “κόμβων” που τοποθετήθηκαν “προσωρινά”.
Ακατανόητη διαπίστωση
Η ακατανόητη διαπίστωση του εισηγητή του θέματος, ο οποίος προφανώς δεν εκφράζει προσωπικές απόψεις αλλά την άποψη της δημοτικής Αρχής, ότι η διατήρηση της παλαιάς (ξεπερασμένης και αναχρονιστικής) χάραξης του ΒΟΑΚ από τα Ληνοπεράματα ως τις Γούρνες, είναι «οικονομοτεχνικά μονοσήμαντη αυτή την περίοδο», στην πραγματικότητα και ανεξάρτητα από τις προθέσεις η ατυχής αυτή διαπίστωση: α) Ικανοποιεί απόλυτα την επιθυμία της κυβέρνησης να τελειώνει (να ξεμπερδεύει) μαζί μας, β) διευκολύνει τον όποιο επενδυτή να επενδύσει ψίχουλα στο πλέον βεβαρημένο τμήμα του αυτοκινητόδρομου, διατηρώντας ακόμη και τους σπανίως λειτουργούντες φωτεινούς σηματοδότες στους ανισόπεδους κόμβους ενός ευρωπαϊκού αυτοκινητόδρομου, γ) υπονομεύει το μέλλον της πόλης και αδυνατίζει πλήρως τη νέα χάραξη νοτιότερα της υφιστάμενης ή όποια άλλη εναλλακτική σκέψη, προβληματισμό ή πρόταση. Η πρόταση, τέλος, της δημοτικής Αρχής «να υπάρξει δέσμευση για τη μελέτη εναλλακτικών λύσεων που έχουν κατά καιρούς εκπονηθεί, για την “Ευρεία παράκαμψη” του Ηρακλείου νοτιότερα και ανεξάρτητα από το κατασκευαστικό κόστος και το μήκος αυτής», αποτελεί για μας στάχτη στα μάτια των πολιτών ενόψει των επικείμενων εθνικών και δημοτικών εκλογών.
Οι εναλλακτικές λύσεις δε σκοντάφτουν μόνο στο οικονομικό κόστος και το μήκος της νέας χάραξης, αλλά κυρίως ύπαρξη σημαντικών αρχαιολογικών χώρων, που δυσχεραίνουν τη νέα χάραξη, βορειότερα του Γιούχτα και ανάγκη διεύρυνσης του αριθμού των χρηστών- πελατών- του όποιου επενδυτή, με την αξιοποίηση των μόνιμων κατοίκων και των σταθερών επισκεπτών της πόλης.
Τα διόδια
Αν και δεν κατανοούμε πόθεν και με ποια στοιχεία προέκυψε το “οικονομοτεχνικά μονοσήμαντο” της διατήρησης της υφιστάμενης χάραξης, είμαστε βέβαιοι ότι δε θα τρομάξει κανείς από τη “σθεναρή” και “αποφασιστική” στάση μας, ούτε και θα ασχοληθεί οποιοσδήποτε, ούτε και εμείς οι ίδιοι, στο ορατό μέλλον με τις εναλλακτικές προτάσεις μας. Η δημοτική Αρχή με την ατεκμηρίωτη αυτή παραδοχή υιοθετεί, έχοντας πλήρη γνώση των δεδομένων, την επιβολή διοδίων ακόμη και για τις εντός πόλεως μετακινήσεις μέσω του (αστικού) αυτοκινητόδρομου, χωρίς να μπορεί να δώσει εναλλακτικές αδάπανες λύσεις για τις μετακινήσεις αυτές.
Χωρίς να υποτιμούμε την επιβολή διοδίων για τις καθημερινές μας μετακινήσεις, θεωρούμε τη μονιμοποίηση και νομιμοποίηση της διχοτόμησης της πόλης μεγαλύτερο πρόβλημα και μάλιστα χωρίς ορατή λύση, το οποίο δε θα αποτρέψουμε όποια γνώμη και αν εκφράσουμε, λίγο πριν τη δημοπράτηση του έργου, δυστυχώς (ίσως) δεν «προκάμαμε» όχι γιατί δε μας κάλεσαν, όχι γιατί δεν το γνωρίζαμε, αλλά γιατί δε θέλανε (όσοι δεν άκουγαν) να δυσχεράνουν τους εκλογικούς και “θεσμικούς” τους χορηγούς.
Είναι γνωστό σε όλους (μας) ότι δεν υπάρχουν μονοσήμαντες τεχνικές λύσεις ή άλυτα κατασκευαστικά προβλήματα, στη ζυγαριά των αποφάσεων τοποθετούνται το κόστος και το όφελος των προτεινόμενων λύσεων για τη λήψη των τελικών αποφάσεων. Η προτεινόμενη λύση οικονομικά ωφελεί προδήλως τον όποιο κατασκευαστή, διευκολύνει την ανάθεση και υλοποίηση του έργου, αλλά βλάπτει τους δημότες και κυρίως την ανάπτυξη και την ομαλή λειτουργία της πόλης. Έτσι, πιστεύουμε ότι το Δημοτικό Συμβούλιο οφείλει να υπερασπιστεί ασυμβίβαστα τα συμφέροντα των πολιτών, το παρόν και το μέλλον της πόλης, χωρίς να δυσχεράνει την έγκαιρη ανάθεση και ολοκλήρωση του έργου, με την επιδίωξη ρεαλιστικών εναλλακτικών λύσεων, τεχνικά εφικτών, σύμφωνα με τα παραπάνω, ενδεχομένως μεγαλύτερο οικονομικό κατασκευαστικό κόστος, με τεράστιο όμως κοινωνικό όφελος, μακροπρόθεσμα δε και οικονομικό.
Αν δεν εισακουσθούμε, γιατί είναι αλήθεια ότι αργήσαμε, υπάρχει και η διέξοδος της αίτησης ακύρωσης των περιβαλλοντικών όρων ενώπιον της Δικαιοσύνης και όστις θέλει μπορεί να αξιοποιήσει τη δυνατότητα της δικαστικής προστασίας, διατηρώντας το δικαίωμα στο όνειρο.
Αντίθετα, η πρόταση της δημοτικής Αρχής, η οποία υιοθετεί με ευκολία τη διατήρησης της υφιστάμενης χάραξης, συμπληρωμένη απλώς με ανώδυνες παρατηρήσεις, αναβάλλει την υλοποίηση των οφειλόμενων στην Κρήτη μεγάλων έργων, τα οποία εκτιμούμε ότι θα κοστίσουν πολύ περισσότερα αργότερα, χωρίς να υπολογίζεται στο κόστος αυτό, το κόστος της έλλειψής τους.
Ορθώς, κατά την άποψή μας, δεν ακολουθήθηκε παντού η παλαιά χάραξη του ΒΟΑΚ, αλλά υιοθετήθηκαν και ακολουθούνται ακριβότερες λύσεις με την κατασκευή μεγάλων τεχνικών έργων (σήραγγες τριάντα τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων, σκεπαστά τμήματα δέκα χιλιομέτρων και εκατοντάδες κοιλαδογέφυρες) για την ομαλή και ασφαλή διέλευση από δύσβατους ορεινούς όγκους. Με δεδομένο ότι διατίθενται ήδη πεντακόσια και πλέον εκατομμύρια για τον σκοπό αυτό, θεωρούμε αυτονόητο ότι η ίδια πρακτική πρέπει να ακολουθηθεί με μεγαλύτερη έμφαση για την παράκαμψη των πόλεων της Κρήτης, όπου αυτό είναι αναγκαίο, όπως στην περίπτωση του ευρύτερου πολεοδομικού συγκροτήματος Ηρακλείου, όπου η λύση αυτή είναι πραγματικά μονοσήμαντη για την πόλη και τους πολίτες.
Έχοντας υπόψη ότι τα μεγάλα έργα σχεδιάζονται και μελετώνται ενιαία και ενδεχομένως εκτελούνται τμηματικά, είπαμε και λέμε «όχι στην οριστική διχοτόμηση της πόλης» και δη με τη σύμφωνη γνώμη του Δημοτικού Συμβουλίου, όπως προτείνεται με τη σχετική εισήγηση, αντιπροτείνοντας ως πιθανή λύση την υπογειοποίηση του νέου αυτοκινητόδρομου στα εντός του πολεοδομικού ιστού τμήματα αυτού.
Η πρόταση αυτή ακούστηκε, πρώτον, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δημοτικών εκλογών, αλλά δυστυχώς πέρασε απαρατήρητη, λόγω της πληθώρας των πληροφοριών και κυρίως της δικής μας αδυναμίας να την αναδείξουμε, ενώ δε μας δόθηκε η ευκαιρία να την καταθέσουμε και να την παρουσιάσουμε στην ημερίδα που ζητήσαμε και δεν έγινε ποτέ, για τη νέα χάραξη του ΒΟΑΚ.
Δύσκολη λύση
Η λύση αυτή δεν είναι καθόλου εύκολη, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι οι εργασίες θα εκτελούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα, με τον υφιστάμενο δρόμο αναγκαστικά σε λειτουργία, γιατί, όπως είναι λογικό, δεν μπορεί να διακοπεί πλήρως η κυκλοφορία επ’ αυτού, με συνέπεια τη διακοπή της επικοινωνίας της Ανατολικής με τη Δυτική Κρήτη. Αυτό, κατά την άποψή μας, αποτελεί το μεγαλύτερο αλλά όχι άλυτο πρόβλημα της πρότασης (ιδέας) αυτής. Το οικονομικό κόστος του έργου, συγκρινόμενο με το εξίσου υψηλό κόστος των προβλεπόμενων μεγάλων τεχνικών έργων, μπορεί να αποδειχτεί χαμηλό, ρεαλιστικό και αντιμετωπίσιμο, αν ληφθεί υπόψη όχι μόνο το κοινωνικό όφελος που θα προκύψει από την επανένωση της πόλης, την ασφαλή διέλευση των οχημάτων χωρίς περιβαλλοντική και οικονομική επιβάρυνση, για την πόλη και τους περιοίκους, και κυρίως την προστιθέμενη αξία για την πόλη από τους ελεύθερους δημόσιους χώρους που εξασφαλίζονται πάνω στις σημερινές πληγές της, από τη λύση αυτή. Ενώ από το κόστος του έργου πρέπει να αφαιρεθεί η αξία των ελεύθερων δημοτικών χώρων που δημιουργούνται και μπορούν να αναβαθμίσουν την πόλη, αλλά και το εξίσου υψηλό κόστος κατασκευής των μη αναγκαίων ανισόπεδων κόμβων μετά την ολοκλήρωση του έργου.
Η πιθανή υπογειοποίηση του τμήματος ή τμημάτων της οδού από το Γιόφυρο έως τη Νέα Αλικαρνασσό, μήκους 3.000 έως 4.000 μ. και πλάτους 23 περίπου μέτρων, εξασφαλίζει 70.000-92.000 τ.μ. ελεύθερων δημοτικών χώρων στη ραχοκοκκαλιά της πυκνοδομημένης πόλης μας, αξίας 70 έως 90 περίπου εκατομμυρίων ευρώ, χωρίς να υφίσταται πλέον ανάγκη κατασκευής πολλών ανισόπεδων κόμβων και παράπλευρων οδών με δαπάνες του Δήμου, ούτε και κίνδυνος επιβολής διοδίων για τις καθημερινές μετακινήσεις των κατοίκων της πόλης, που δυστυχώς με τη λύση που προκρίνεται πρόκειται να αποτελέσουν τους πλέον τακτικούς χρήστες του “αυτοκινητόδρομου”. Έτσι, ίσως ερμηνεύεται η επικείμενη καταστροφική μονιμοποίηση της διχοτόμησης της πόλης σε βόρειο και νότιο Ηράκλειο.
Θα επιδεινώσει το χάος
Η προσθήκη μιας καθόλου ευκαταφρόνητης και απρόβλεπτης δαπάνης στην καθημερινότητα των μόνιμων κατοίκων και των σταθερών λόγω εργασίας επισκεπτών της πόλης, οι οποίοι μοιραία και αναπόφευκτα θα αποφεύγουν τη χρήση του ΒΟΑΚ, θα επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τη χαοτική κατάσταση που επικρατεί ήδη, αν και κάνουμε ελεύθερα (χωρίς διόδια) χρήση του δημόσιου αυτού αγαθού. Η κυκλοφορία αυτή μοιραία θα διοχετευτεί στην παλαιά εθνική οδό, όπου και όσο αυτό είναι εφικτό (62 Μαρτύρων, Καλοκαιρινού, Δικαιοσύνης, Ικάρου, Στέλιου Καζαντζίδη), στη Δημοκρατίας, στην Παπαναστασίου, στην Κνωσού και στο πολύπαθο δυτικό τμήμα της παραλιακής οδού, το οποίο de facto, αντί να μετεξελιχθεί σε οδό ήπιας κυκλοφορίας σύμφωνα με τη μελέτη, η οποία περιλαμβάνεται στο ομόφωνα ψηφισμένο και επιλεκτικά υλοποιούμενο πρόγραμμά μας, καλείται να εξυπηρετήσει τη χαοτική κατάσταση που πρόκειται να δημιουργηθεί.
Το ανατολικό τμήμα, αντίθετα, στη βορειοδυτική είσοδο της Αλικαρνασσού δεν κινδυνεύει ακόμη, γιατί δε θελήσαμε να ολοκληρωθεί, ενώ το ημιτελές τμήμα αυτού “φροντίσαμε” να το κλείσουμε οριστικά, με την κατασκευή “ιδιωτικών πεζόδρομων”, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια των πολιτών σε περίπτωση σοβαρού ατυχήματος ή φυσικών καταστροφών.
Η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, οι τεχνικές παρατηρήσεις και οι προσθήκες του ΟΑΚ και της αναμορφωμένης εισήγησης της δημοτικής Αρχής δε δίδουν απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, ούτε μπορεί να θεωρηθεί απάντηση η όποια δέσμευση για τη μελλοντική ανάθεση της μελέτης εναλλακτικών λύσεων, και πολύ περισσότερο δε δίδουν λύση οι οριακές διευθετήσεις των υφιστάμενων κόμβων, με τη διαμόρφωση δύο κυκλικών κόμβων στον κόμβο της Ν. Αλικαρνασσού-Κατσαμπά, σύμφωνα με την υφιστάμενη μελέτη της Περιφερειακής Ενότητας Ηρακλείου ή τη σημαντική προσθήκη του κόμβου ΒΟΑΚ-ΠΑΓΝΗ, ο οποίος αναμένεται να διευκολύνει σημαντικά την πρόσβαση στις δομές τριτοβάθμιας υγείας και να εκτονώσει σημαντικά την κυκλοφορία στη δυτική είσοδο της πόλης και τον Εσταυρωμένο.
Η πρόταση αυτή είναι αφιερωμένη στη μνήμη του αείμνηστου Κώστα Χαμηλοθώρη, στελέχους του ΤΕΕ/ΤΑΚ, ο οποίος μας εμπιστεύτηκε τον προβληματισμό του.
* Ο Ευριπίδης Κουκιαδάκης είναι επικεφαλής της Δ.Π. «Συν-Εργασία για το Ηράκλειο».
