Γράφει ο Ιωάννης Ιωαννίδης*
Ο Μιράν Τσαλικιάν είναι ένας εξαιρετικά προικισμένος συνθέτης σε τροχιά διεθνούς αναγνώρισης. Η μουσική του ξεχωρίζει για πηγαιότητα, διαύγεια και συναισθηματικό βάθος. Θυμίζει ότι το κλασικό μπορεί ταυτόχρονα να δονεί ευρύτατα πολλούς και να ικανοποιεί σκληρές απαιτήσεις όσων γνωρίζουν και δεν χαρίζονται.
Έχω την τύχη να συνεργάζομαι μαζί του. Δεν μπορώ να ξεχάσω την πρώτη φορά που μου έστειλε με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο (από Ελλάδα σε Καλιφόρνια) μια σύνθεση κτισμένη σε ποίησή μου. Ήταν μια απρόσμενη μεταμόρφωση σε κάτι πλούσιο και καθαρό.
Παραλλαγές από το ϊδιο leitmotif έχουν ενσωματωθεί στο νέο του έργο, τη μουσική για τον «Ξεριζωμό - Μνήμες Σμύρνης», μια ευρυγώνια σύνθεση που παρουσιάστηκε πρόσφατα. Παρακολούθησα την παράσταση ζωντάνα. Ομολογώ ότι πηγαίνοντας στο θέατρο κρυφές αγωνίες με δαγκώνανε. Η Μικρασιατική Καταστροφή είναι ζωντανή ακόμα, δεν έχει χωνευτεί, δεν έχει καταλαγιάσει. Δεν ξέρω αν μπορεί μάλιστα να χωνευτεί ποτέ και να καταλαγιάσει η γενοκτονία τόσων Ελλήνων, Αρμενίων και άλλων.
Η ελληνική θωριά του κόσμου δημιουργήθηκε διαχρονικά και στις δυο πλευρές του Αιγαίου, περισσότερο ίσως μάλιστα την ανατολική πλευρά. Η καταστροφή της Σμύρνης διαθέτει τόσο φορτίο πόνου και μνήμης, που πολλοί μέτριοι ενίοτε κλέβουν μικροποσά συγκίνησης για αλλότριους, ιδιοτελείς ή πονηρούς σκοπούς. Πώς θα χειριζόταν ο καθαρόαιμος Μιράν κάτι τέτοιο;
Οι φόβοι μου στην αρχή ισχυροποιήθηκαν. Πριν την παράσταση, παίχτηκε γρατζουνισμένη κασέτα με ηχογραφημένη δεκάρικη προσφώνηση κάποιου πολιτικού. Ακολούθησε ζωντανή προσφώνηση άλλου πολιτικού που εξήγησε ότι μόλις είχαμε ακούσει τη φωνή του αγαπητού συνεταίρου του. Μετά φύτεψε και τον δικό του ξύλινο λόγο. Δεν γνωρίζω πού ανήκει παραταξιακά, ούτε με ενδιαφέρει. Ήταν τόσο φτηνό το προοίμιο που δύσκολα συγκρατήθηκα να μην φύγω επιδεικτικά.
Χαίρομαι όμως που τιθασεύτηκα. Γιατί ακολούθησε πανδαισία τέχνης με ανθρώπους ταλαντούχους που έδιναν τον καλύτερό τους εαυτό. Η μουσική του Μιράν υψώθηκε ατόφια, συνεκτική, απαιτητική, μια τίμια πρόσκληση σε χορό σωμάτων και ψυχών, όπου δεν μπορείς να αντισταθείς.
Χαίρομαι και φοβάμαι για τον Μιράν. Χαίρομαι γιατί ανήκει στον κόσμο, στο παγκόσμιο. Η μουσική του εξυψώνει. Περιμένω στο μέλλον να μας εξυψώσει ακόμα περισσότερο. Το έχουμε όλοι ανάγκη. Φοβάμαι κιόλας. Η βαρύτητα της μετριότητας προσπαθεί να μας καθηλώσει στο έδαφος - ούτε καν, στα μαύρα υπόγεια. Προσεδαφίζει βίαια όποιον επιχειρεί να ελευθερώσει πνεύμα και ψυχή, όποιον αποτολμά πέρα από τα ασήμαντα και φθαρμένα. Φοβάμαι αλλά δεν αμφιβάλλω. Ο Μιράν θα φτάσει μακριά. Είθε κάθε φορά να μας παίρνει μαζί του, να μας συνεπαίρνει.
*Ιωάννης Π.A. Ιωαννίδης, Πανεπιστήμιο Stanford
