Ευρεία δημοσιότητα έλαβε, πρόσφατα, η καταγγελία του νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ Νίκου Ανδρουλάκη, ότι μετά από έλεγχο ειδικής Υπηρεσίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου βρέθηκε στο κινητό του τηλέφωνο παράνομο λογισμικό παρακολούθησης των συνομιλιών του.
*Γράφει ο Δημήτρης Σαρρής.
Είναι γνωστό ότι το 1948 υπογράφηκε η Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η φιλοσοφική θεμελίωση της οποίας ανήκει στον Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη και η φιλοσοφική οικοδόμησή της, στη σύγχρονη εποχή, στον Γάλλο Μοντεσκιέ.
Μια από τις βασικές αρχές του ονομαστού αυτού κειμένου αναφέρει ότι: «κανείς δεν επιτρέπεται να υποστεί αυθαίρετες επεμβάσεις στην ιδιωτική του ζωή, την οικογένεια, την κατοικία, την αλληλογραφία του». Η ιδιωτική ζωή σήμερα όμως βρίσκεται στο «μάτι του κυκλώνα» ενός κόσμου αλληλεξάρτησης και ταχύτατης τεχνολογικής ανάπτυξης, γεγονός που σημαίνει ότι η ιδιωτική μας ζωή είναι ανοχύρωτη και ευάλωτη σε αδιάκριτα βλέμματα και τις αρπακτικές διαθέσεις κάποιων επίβουλων εισβολέων σ' αυτήν. Ο καθένας πρέπει να έχει τη δυνατότητα να προστατεύει τους πιο προσωπικούς τομείς της ζωής του, τις δραστηριότητές του, τις προσωπικές του σχέσεις και τις πεποιθήσεις του, κοινωνικές και πολιτικές. Όμως αυτό καθίσταται δύσκολο. Όλοι διαθέτουμε τηλέφωνα (κινητά και σταθερά), τραπεζικούς λογαριασμούς, χειριζόμαστε Η/Υ, διαθέτουμε αριθμούς κοινωνικής ασφάλισης, πιστωτικές κάρτες κ.λπ. Υποβαλλόμαστε σε ερωτήσεις, αξιολογήσεις, συμμετέχουμε σε έρευνες. Εγγραφόμαστε, καταχωρούμαστε, συνδεόμαστε με το διαδίκτυο. Σίγουρα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί η έννοια της ιδιωτικής ζωής, μέσα στον νέο αυτό κόσμο της τεχνολογίας. Η σύγχρονη έννοια της ιδιωτικής ζωής θα πρέπει να περιλαμβάνει τρία βασικά δικαιώματα του ανθρώπου:
α) Το δικαίωμα να μη μας ενοχλούν.
β) Το δικαίωμα ελέγχου του τρόπου με τον οποίο συλλέγονται, χρησιμοποιούνται πληροφορίες που μας αφορούν και
γ) Το δικαίωμα αξιοποίησης της προόδου της τεχνολογίας, για τη διατήρηση των συμφερόντων και επιλογών της ιδιωτικής μας ζωής. Αυτές οι βασικές αρχές που συνθέτουν τη σύγχρονη έννοια της ιδιωτικής ζωής διέπουν τον Νόμο 2225/20-7-94, που η Πολιτεία ψήφισε με τον τίτλο «Για την προστασία της Ελευθερίας της ανταπόκρισης και επικοινωνίας».
Ο Νόμος 2225 έχει τη φιλοδοξία να προστατεύσει την ανθρώπινη προσωπικότητα στην άσκηση ενός ιερού δικαιώματός της, του δικαιώματος του επικοινωνείν, με εγγυημένη όμως την ελεύθερη επιλογή του ανταποκριτή και την προς αυτόν εμπιστευτική - και μόνο προς αυτόν - ανακοίνωση στοχασμών, συναισθημάτων και πληροφοριών. Το δικαίωμα αυτό - το οποίο ο Μαρλό θεωρεί ως την ειδοποιό διαφορά του ανθρώπου και προϋπόθεση διάκρισης και που είναι, κατά κοινή συνείδηση, η προϋπόθεση για την ανάπτυξη του επικοινωνιακού λόγου - είναι ένα σύνθετο δικαίωμα. Έχει στοιχεία ατομικών ελευθεριών, όπως της προσωπικής ελευθερίας, της πνευματικής ιδιοκτησίας, διότι σκέψεις, ιδέες και γνώσεις μπορεί κατά περίπτωση να αποτελούν πνευματικά αγαθά και η παραβίαση του απορρήτου κατά τη μετάδοσή τους να συνιστά πνευματική κλοπή. Η άσκηση του δικαιώματος αυτού - όπως η εξέλιξη δείχνει - εξαρτάται από τα τεχνικά μέσα που έχει στη διάθεσή του ο δικαιούχος.
Δικαιούχος δεν είναι μόνο ο πολίτης, δεν είναι μόνο ο Έλληνας, αλλά είναι ο καθένας που βρίσκεται στη χώρα μας. Δηλαδή, η άσκησή του αποτελεί συνάρτηση της τεχνολογίας, η οποία και έχει εισβάλει επαναστατικά στον χώρο των επικοινωνιών. Η τεχνολογική εξέλιξη όμως των τηλεπικοινωνιών αυξάνει και τους κινδύνους για το απόρρητο. Η εξέλιξη αυτή υπογραμμίζει έντονα την ανάγκη για θέσπιση συγχρόνου νομικού πλαισίου, εξοπλισμένου με κατάλληλα μέσα. Δεν αρκούν πια οι παλιές, οι κλασικές διακηρύξεις της Magna Carta και οι διακηρύξεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου.
Σήμερα η τεχνολογική εξέλιξη επιβάλλει ένα σύγχρονο νομικό σύστημα. Ο σύγχρονος νομοθέτης δεν μπορεί να αρκείται στην έκφραση της πολιτικής βούλησης για την προστασία. Πρέπει να χρησιμοποιεί τις τεχνολογικές εξελίξεις και να τις κάνει προστατευτικά μέτρα. Γι' αυτό ο Νόμος 2225, με γνώση αυτής της αδυναμίας, επιδιώκει ειδικότερα να προστατεύσει το απόρρητο από τις ενδεχόμενες προσβολές σε βάρος του. Οι προσβολές αυτές είναι δυνατόν να προέρχονται από κρατικές υπηρεσίες, με στενή έννοια, π.χ. ΕΥΠ, Αστυνομία από Οργανισμούς Δημοσίου Τομέα, π.χ. ΟΤΕ ή από άλλες ιδιωτικές επιχειρήσεις που έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες, όπως είναι οι επιχειρήσεις της κινητής τηλεφωνίας, οι τράπεζες δεδομένων, καθώς και τα ιδιωτικά γραφεία ερευνών (ντεντέκτιβ). Προς επίτευξη αυτού του σκοπού, συστάθηκε η επιτροπή προστασίας του απορρήτου και των επικοινωνιών.
Ο Νόμος καθορίζει τις περιπτώσεις εκείνες όπου αίρεται το απόρρητο. Είναι οι περιπτώσεις των άρθρων 3 και 4 για λόγους εθνικής ασφάλειας και για λόγους διακρίβωσης ορισμένων εγκληματικών πράξεων, οι οποίες και περιοριστικά αναφέρονται στον Νόμο. Διότι οι παρακολουθήσεις δεν αρμόζουν σε μία δημοκρατική Πολιτεία, σεβόμενη τα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα. Βεβαίως, ο Νόμος προβλέπει και περιπτώσεις άρσης του απορρήτου. Με τη ρύθμιση αυτή, ο Νομός 2225 για τα ατομικά δικαιώματα εγγυάται και την εθνική ασφάλεια, διασφαλίζει δε και τη δίωξη του εγκλήματος. Εναρμονίζει, λοιπόν, τη Δημοκρατία με την αποτελεσματικότητα...
* Ο Δημήτρης Κ. Σαρρής είναι πρώην ΓΓΑ, υφυπουργός και νομάρχης Ηρακλείου.
(φωτογραφία αρχείου Unsplash)
