* Του Γιάννη Φυσαράκη
Στα τέλη της δεκαετίας του 70 η Ελλάδα κατείχε τη πρώτη θέση στο παγκόσμιο εξαγωγικό εμπόριο σταφίδων (Βλάχος και Φυσαράκης, 1982), με μέση παραγωγή 77.000 τόνους Σουλτανίνας και 80.000 τόνους Κορινθιακής (μ.ό. δεκαετίας 1969 – 1978). Κέντρο παραγωγής της σταφίδας Σουλτανίνας ήταν ο Ν. Ηρακλείου, (85% της παραγωγής). Όμως, το «χρυσοφόρο» αυτό προϊόν, μετά την είσοδο της χώρας μας στην ΕΟΚ, άρχισε να μειώνεται δραματικά, για να περιοριστεί την καλλιεργητική περίοδο 2006-2007 στους 26.751 τόνους (Υ.Α.Α.Τ., 2016)).
Μάλιστα, η Μελέτη «Το αμπέλι και οι νέες καλλιέργειες στο Νομό Ηρακλείου. Αναγκαιότητες αναδιάρθρωσης – Πρόταση εφαρμογής», που ανέθεσε το Υ.Α.Α.Τ στο Τ.Ε.Ι. Κρήτης. διαπίστωνε το 2008 ότι οι προοπτικές της ελληνικής σταφίδας Σουλτανίνας επιδεινώθηκαν σημαντικά γιατί:
Η σταφίδα Τουρκίας βελτίωσε θεαματικά, τόσο την ποσότητα, όσο κυρίως την ποιότητά της και μας άσκησε εντονότερο ανταγωνισμό.
Η σταφίδα Καλιφόρνιας συνέχισε, λόγω φυσικής αποξήρανσης (natural), να εξασφαλίζει υψηλότερες τιμές, πλην όμως και εκεί οι παραγωγοί αντιμετώπισαν προβλήματα, κυρίως υψηλού κόστους παραγωγής. Για τους λόγους αυτούς τροποποιούν σταδιακά την τεχνολογία παραγωγής της σταφίδας, από αποξήρανση στο έδαφος σε αποξήρανση πάνω στο πρέμνο (κν. κλήμα, κουρμούλα). Αντίθετα,
Η σταφίδα Ελλάδας συνέχισε να υποβαθμίζεται ποιοτικά και να μειώνεται ποσοτικά, παρά το γεγονός της άμεσης και έμμεσης υποστήριξής της από την Ε.Ε. Αξιοσημείωτο είναι ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ε.Ε. που παράγει σταφίδα Σουλτανίνας και ότι η Ε.Ε. εισαγάγει το 50% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής σταφίδας, με το μεγαλύτερο ποσοστό (>60%) από την Μ. Βρετανία, Γερμανία και Ολλανδία. Για τους λόγους αυτούς, στο πλαίσιο της Μελέτης διενεργήθηκε από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών έρευνα αγοράς σε Μ. Βρετανία, Γερμανία και Ρωσία, που διαπίστωσε ότι oι ανταγωνίστριες χώρες και κυρίως η Τουρκία, κερδίζουν συνεχώς μερίδια αγοράς σε βάρος της Ελληνικής σταφίδας, πολλές φορές πουλώντας και σε υψηλότερες τιμές (Γούναρης κ.α., 2008).
Με βάση τα παραπάνω, εκτιμήθηκε ότι, σε βάθος εικοσαετίας, το πολύ να διατηρηθούν 2.000 στρέμματα σταφιδοποιήσιμης Σουλτανίνας (Φυσαράκης, 2008) και αυτά υπό προϋποθέσεις, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται:
Η βελτίωση και πιστοποίηση της ποιότητας της σταφίδας,
Η υιοθέτηση συμβολαιακών σχέσεων μεταξύ αμπελουργών και μεταποιητών.
Η διαφήμιση – προώθηση στην εσωτερική αγορά με αιχμή την παραδοσιακή σταφίδα που παράγεται ακόμα και σήμερα στα σταφιδοχώρια του Νομού, για οικογενειακή χρήση των αμπελουργών μας (σταφύλια χωρίς ορμόνες, σταφίδα χωρίς στίλβωση ή/και θείωση).
Παρ’ όλα αυτά, θα μπορούσε να υπάρξει κάποια διέξοδος με την παραγωγή φυσικής σταφίδας στη ζώνη της Κεντρικής Μεσσαράς, με αποξήρανση πάνω στο πρέμνο, καθώς και παραγωγή σταφίδας Centennial Seedless (Φυσαράκης κ.α., 2004).
Σημερινά δεδομένα.
Δυστυχώς οι παραπάνω διαπιστώσεις – προτάσεις αγνοήθηκαν, η παραγωγή σταφίδας συνέχισε να μειώνεται με αποτέλεσμα 12 χρόνια μετά και παρά το γεγονός ότι η Κεντρική Συνεταιριστική Οργάνωση Σουλτανίνας (ΚΣΟΣ) και άλλοι φορείς παρότρυναν τους αμπελουργούς να σταφιδοποιήσουν, το 2020 παρήχθησαν μόλις 2000 τόνοι σταφίδας, από τους οποίους, το Δεκέμβριο του 2021, παραμένανε αδιάθετοι 700 (για τις χωματερές ή για ζωοτροφές κατά το τοπικό τύπο, (Μωραίτη, Ρ., 2021). Αντίστοιχα, φέτος παρήχθησαν περίπου 1500 τόνοι (δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία), είναι δε χαρακτηριστικό ότι ο πρόεδρος της ΚΣΟΣ αναφέρει αποθέματα 1000 τόνων και ζητάει την απόσυρσή τους (Ανδρονικάκης, Α. 2022) ενώ πριν δύο μέρες αναφέρετε στον ημερήσιο τύπο: «Σταφίδα στα αζήτητα στοιβαγμένη σαπίζει στις αποθήκες της ΚΣΟΣ» (Μωραίτη, Ρ., 2022).
Αντίθετα, το ίδιο χρονικό διάστημα:
Η Τουρκία, έχει αυξήσει σημαντικά τόσο τις καλλιεργούμενες εκτάσεις όσο και την παραγωγή της σταφίδας Σουλτανίνας (Εικ. 1). Περίπου 65.000 αμπελουργοί καλλιεργούν 1.050.000 στρέμματα σταφιδοποιήσιμης Σουλτανίνας, με μέση παραγωγή την τελευταία πενταετία 277.000 τόνους, από του οποίους εξάγεται το 85% σε 107 χώρες. Μάλιστα το 84% της τουρκικής σταφίδας εξάγεται στην Ε.Ε. (Εικ. 2), με κύριους προορισμούς τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γερμανία και την Ολλανδία (και κάποιες μικρές ποσότητες στην Ελλάδας!!!!). ( Industry Highlight: Turkish Sultana Raisins, 2020).
- Η Καλιφόρνια, διατηρεί μάλλον σταθερές τις καλλιεργούμενες με σταφιδοποιήσιμες ποικιλίες εκτάσεις της (600.000 στρ.), με αλλαγή όμως στην ποικιλιακή τους σύνθεση. Για παράδειγμα το 2001 δόθηκε για καλλιέργεια η Selma Pete (26.000 στρ. σήμερα) που θεωρείται ανώτερης ποιότητας ποικιλία «τύπου Σουλτανίνας», ωριμάζει τρεις τουλάχιστον εβδομάδες νωρίτερα και προσφέρεται ιδιαίτερα για παραγωγή φυσικής σταφίδας με αποξήρανση πάνω στο πρέμνο (Fidelibus, 2015). Η μεγάλη αλλαγή όμως της καλιφορνέζικης σταφίδας αφορά την συνεχή αύξηση της εκμηχάνισης της συγκομιδής (California Raisin Grape, Mechanical Harvest Report, 2020).
Τα συμπεράσματα δικά σας.
Ο Γιάννης Φυσαράκης, είναι Ομότιμος Καθηγητής Αμπελουργίας ΕΛ.ΜΕ.ΠΑ.
Φωτογηραφία αρχείου Pexels
