Γράφει η Γεωργία Μηλάκη*
Ο καρκίνος αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου στη χώρα μας. Υπολογίζονται 68.000 νέες διαγνώσεις και 33.000 θάνατοι ετησίως. Η ταχεία αύξηση των περιπτώσεων καρκίνου καθιστά την ανάγκη ανάπτυξης και εφαρμογής ενός εθνικού σχεδίου δράσης περισσότερο επιτακτική από ποτέ.
Το 80% των ασθενών διαγιγνώσκεται σε ηλικία άνω των 50 ετών. Είναι νόσος της τρίτης ηλικίας και η επίπτωσή του θα αυξηθεί σημαντικά τα επόμενα χρόνια λόγω γήρανσης του πληθυσμού. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αυξάνεται σημαντικά η εμφάνιση νεοπλασιών σε άτομα ηλικίας κάτω των 45 ετών, γεγονός που μας υποχρεώνει να σχεδιάσουμε παρεμβάσεις πρόληψης και προαγωγής της υγείας για την έγκαιρη διάγνωση. Σήμερα είναι σαφές ότι περισσότερο από το 50% των περιπτώσεων καρκίνου θα μπορούσαν να προληφθούν.
Από την άλλη πλευρά, τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν τεράστιο υγειονομικό αλλά και κοινωνικό πρόβλημα, καθώς κατέχουν την πρώτη θέση στις αιτίες θανάτου μεταξύ ανδρών και γυναικών τόσο στην Ευρώπη, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, με τη χώρα μας να συγκαταλέγεται πλέον στον δυσμενή κατάλογο των χωρών που πλήττονται περισσότερο. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το 80% των πρόωρων θανάτων από στεφανιαία νόσο και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια θα μπορούσαν να αποφευχθούν.
Τόσο τα καρδιαγγειακά νοσήματα όσο και ο καρκίνος αποτελούν, μαζί με την άνοια και τις ψυχιατρικές διαταραχές, τα σημαντικότερα προβλήματα δημόσιας υγείας.
Η πανδημία του νέου κορωνοϊού ανέδειξε πολλά ζητήματα και έθεσε τα συστήματα υγείας υπό πίεση. Επίσης, δημιούργησε πρόσθετες προκλήσεις για τους ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα, όπως καρκίνο και καρδιαγγειακές παθήσεις, λόγω του κινδύνου σοβαρής νόσησης. Επιπλέον, πολλοί ασθενείς έχασαν ή ανέβαλαν τακτικά ραντεβού, προγραμματισμένους εργαστηριακούς και απεικονιστικούς ελέγχους, ακόμη και χειρουργικές επεμβάσεις.
Σε πρόσφατη ερευνητική καταγραφή της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου για την All.Can, ανεδείχθη ότι στη χώρα μας μόνο το 11% των διαγνώσεων καρκίνου έγιναν κατά τη διαδικασία προληπτικού ελέγχου, ποσοστό απαράδεκτα χαμηλό για ευρωπαϊκή χώρα.
Είναι επίσης σημαντικό να τονίσουμε ότι καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνος συνδέονται. Πρόσφατη έρευνα, στην οποία συμμετείχαν 12.700 άτομα, ανέδειξε ότι εκείνοι που διέτρεχαν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων είχαν επίσης υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Το γεγονός αυτό οφείλεται στους κοινούς παράγοντες κινδύνου: μεταβολικό σύνδρομο, παχυσαρκία, σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, κάπνισμα.
Η Περιφέρεια Κρήτης, πρώτη σε επίπεδο ελληνικής επικράτειας, από το 2009 έχει υλοποιήσει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης που περιλαμβάνει το αρχείο καταγραφής του καρκίνου, το παρατηρητήριο καρδιαγγειακών νοσημάτων, την αξιολόγηση των χρόνιων ψυχικών νοσημάτων και την πρώιμη ανίχνευση του καρκίνου του πνεύμονα στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.
Στόχος αυτής της συστηματικής καταγραφής είναι η ανάλυση δεδομένων, η εκτίμηση κινδύνου και η ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και προαγωγής της υγείας για τη μείωση του φορτίου νοσηρότητας και θνητότητας.
Τα άμεσα και έμμεσα οφέλη για την τοπική κοινωνία είναι ιδιαίτερα σημαντικά, αφενός με στοχευμένες παρεμβάσεις προσυμπτωματικού ελέγχου για την πρόληψη νοσημάτων και την έγκαιρη διάγνωση, που συνεπάγεται αύξηση της επιβίωσης, και αφετέρου με τη μείωση του κόστους των θεραπευτικών παρεμβάσεων και την προώθηση των τοπικών χαρακτηριστικών που λειτουργούν ως προστατευτικοί παράγοντες (κρητική διατροφή, φυσικό περιβάλλον).
Θα πρέπει, τέλος, να σημειωθεί ότι η υγεία αποτελεί τον βασικό παράγοντα που επηρεάζει πολλαπλά επίπεδα της ζωής και της ανάπτυξης μιας χώρας/περιφέρειας, όπως η οικονομική, κοινωνική, πολιτική και τουριστική ανάπτυξη. Η μελέτη επιμέρους περιοχών του νησιού μπορεί να προωθήσει τον ιατρικό τουρισμό (σε περιπτώσεις περιοχών με χαμηλούς δείκτες νοσηρότητας και θνησιμότητας) ή να βελτιώσει τα επίπεδα υγείας των κατοίκων (σε περιπτώσεις περιοχών με υψηλούς δείκτες νοσηρότητας και θνησιμότητας). Το τελευταίο υπογραμμίζει τη σημασία και τη συμβολή του έργου αυτού στην αειφόρο ανάπτυξη της Κρήτης.
Στόχος όλων των εμπλεκομένων φορέων (Περιφέρεια Κρήτης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 7η Υ.ΠΕ., επιστημονικά Ιδρύματα) είναι η ίση πρόσβαση στην πρόληψη και φροντίδα με τη δημιουργία ολοκληρωμένων κέντρων και δικτύων στην Κρήτη.
Βασικές κατευθύνσεις του προγραμματισμού μας είναι:
- Η ενημέρωση του γενικού πληθυσμού για τους παράγοντες κινδύνου, εστιάζοντας κυρίως σε παιδιά, νέους, ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και περιοχές υψηλού κινδύνου (κάπνισμα, σωστή διατροφή και σωματική άσκηση, κατανάλωση αλκοόλ, ηλιακή ακτινοβολία, σεξουαλική υγεία),
- Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων πρόσβασης σε προσυμπτωματικούς ελέγχους και θεραπευτικές παρεμβάσεις σε πληθυσμούς απομακρυσμένων περιοχών,
- Η διασφάλιση της ποιότητας του προσυμπτωματικού ελέγχου,
- Το δίκτυο έγκαιρης διάγνωσης,
- Η πρόσβαση σε εξειδικευμένα τμήματα,
- Η εξάλειψη των ανισοτήτων θεραπείας και η πρόσβαση σε εξειδικευμένες θεραπείες,
- Η βελτίωση της ποιότητας ζωής των πασχόντων και των οικογενειών τους,
- Η ανακουφιστική φροντίδα,
- Η μεταθεραπευτική αντιμετώπιση και αποκατάσταση,
- Η κοινωνική και παραγωγική ένταξη των ιαθέντων,
- Ο έλεγχος βιοδεικτών για την αξιολόγηση του μοριακού αποτυπώματος,
- Η εκπαίδευση των υγειονομικών ΠΦΥ στην πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση,
- Η εκπαίδευση των πολιτών με σεμινάρια πρώτων βοηθειών και χρήσης απινιδωτών.
Η Κρήτη διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Αποτελεί έναν κλειστό πληθυσμό με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, διαθέτει επιστημονικό δυναμικό και εκπαιδευτικά ιδρύματα αναγνωρισμένα σε παγκόσμιο επίπεδο και ένα ολοκληρωμένο δίκτυο πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας περίθαλψης.
Προτεραιότητά μας την επόμενη δεκαετία να αναδείξουμε την Κρήτη σε Περιφέρεια- “πρότυπο”, με τη συνεργασία και τον συντονισμό όλων των φορέων, αλλά κυρίως των Κρητικών, που “Η μελέτη των επτά χωρών” είχε αναδείξει ως πληθυσμό-πρότυπο καλής υγείας, ευζωίας και μακροζωίας!
* Η Γεωργία Μηλάκη είναι ιατρός ογκολόγος, γραμματέας Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης και εντεταλμένη σύμβουλος Περιφέρειας Κρήτης Εθελοντισμού και Διασύνδεσης της Περιφέρειας με φορείς και οργανώσεις και Τουρισμού στην Π.Ε. Ηρακλείου.