Στις 26 Μαΐου του 2022 ψηφίστηκε στη Βουλή ο εθνικός κλιματικός νόμος.
*Του Χάρη Μαμουλάκη
Ένα νομοσχέδιο που είχε λάβει μεγάλη δημοσιότητα, στο οποίο η κυβέρνηση Μητσοτάκη επένδυσε την αποκατάσταση του φιλοπεριβαλλοντικού της προφίλ, μετά τα αλλεπάλληλα ναυάγια του «περιβαλλοντοκτόνου» νόμου Χατζηδάκη, της «πράσινης» ενεργειακής πολιτικής με στροφή στο φυσικό αέριο και των οικολογικών καταστροφών, όπως αυτή της Εύβοιας. Το νομοσχέδιο είχε εξαγγελθεί εδώ και δύο χρόνια από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ως το βασικό εργαλείο μέσα από το οποίο θα επιτευχθεί η συμμόρφωση της χώρας με τις διεθνείς υποχρεώσεις, αναφορικά με τη συρρίκνωση των αερίων του θερμοκηπίου. Επιτυγχάνει όμως κάτι τέτοιο;
Δυστυχώς, ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος Μητσοτάκη δεν είναι μόνο ανεπαρκής, αλλά πάνω από όλα είναι αντιεπιστημονικός. Καθώς όλο και περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, με τη συνδρομή των επιστημονικών τους κοινοτήτων, κινούνται στην κατεύθυνση της υιοθέτησης αντίστοιχων νομοθετημάτων, έχει πλέον διαμορφωθεί μια διεθνής συναίνεση για το τι πρέπει να περιλαμβάνει ένας τέτοιος νόμος.
Στις περισσότερες χώρες, αντίστοιχες πρωτοβουλίες περιλαμβάνουν μέτρα προς τρεις κατευθύνσεις:
α) Τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από όλες τις διαφορετικές πηγές τους,
β) Τη θωράκιση του δομημένου περιβάλλοντος και των κρίσιμων υποδομών από την τρωτότητα που προκαλούν τα ακραία φυσικά φαινόμενα και
γ) Την κατεύθυνση του ριζικού μετασχηματισμού του κράτους, ώστε να υποστηριχτούν μακροπρόθεσμα τόσο οι πολιτικές της απανθρακοποίησης, όσο και αυτές της προσαρμογής.
Τι κάνει ο συγκεκριμένος νόμος στην πρώτη από αυτές τις κατευθύνσεις, στη μείωση των εκπομπών από τις πέντε διαφορετικές πηγές τους - ηλεκτρική ενέργεια, μεταφορές, αγροτοδιατροφή, μεταποίηση και κτηριακό απόθεμα; Απλά εμβαθύνει τη στρατηγική Μητσοτάκη στο εισαγόμενο, σκληρό φυσικό αέριο, την ώρα που σοβεί η ουκρανική κρίση. Ταυτόχρονα, ο νόμος δεν αντιμετωπίζει καμία από τις προκλήσεις του ενεργειακού μας μέλλοντος, όπως τη σταδιακή θεσμική ωρίμανση για την εισαγωγή του υδρογόνου, το θεσμικό πλαίσιο για τα θαλάσσια αιολικά ή την επίλυση του χρονίζοντος προβλήματος της χωροθέτησης των ΑΠΕ.
Για τις μεταφορές, ο νόμος προεκτείνει με επιπλέον επιδοτήσεις και δεσμευτικές προθεσμίες το θεσμικό πλαίσιο για την ιδιωτική ηλεκτροκίνηση. Την ίδια στιγμή όμως, οι δημόσιες συγκοινωνίες, η εμπορική και επιβατηγός ναυτιλία, όπως και οι αερομεταφορές, σημαντικοί παράγοντες σε μια ναυτική και τουριστική χώρα, όπως η Ελλάδα, απουσιάζουν πλήρως από την οπτική του νομοθέτη, παρά την τεράστια επιβάρυνση που προκαλούν με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Ομοίως, ο νόμος δεν κάνει τίποτα για την αγροτοδιατροφή, τίποτα για τη στροφή σε μορφές καλλιέργειας με μικρότερο ανθρακικό αποτύπωμα και τίποτα για την προσαρμογή της κτηνοτροφίας στα δεδομένα της κλιματικής αλλαγής.
Στο δε κτηριακό απόθεμα, ο νομοθέτης προβλέπει την αναγκαιότητα αντικατάστασης των καυστήρων πετρελαίου, αλλά αγνοεί ευρεία πεδία αναγκαίων παρεμβάσεων, από τα οποία θα προέκυπταν οι απαραίτητες εξοικονομήσεις. Τέτοια είναι η επιτάχυνση του ρυθμού των προγραμμάτων εξοικονόμησης ενέργειας, ή η διείσδυση των ΑΠΕ και του prosumerism στην ελληνική κατοικία.
Αν όλα τα παραπάνω είναι ενδεικτικά της τραγικής ανεπάρκειας του νόμου Μητσοτάκη για τη μείωση των εκπομπών, για να δούμε τι προβλέπει για την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου. Όπως είναι γνωστό, κάθε οικοσύστημα διαθέτει φυσικές μορφές απορρόφησης του διοξειδίου του άνθρακα. Τέτοιες είναι τα δάση, τα νερά, οι καλλιέργειες, κ.ά. και, για κάθε τέτοια φυσική πηγή απορρόφησης, το Δημόσιο στηρίζεται σε κάποιας μορφής υφιστάμενο σχεδιασμό.
Ο υπουργός, όμως, ξέχασε να συμπεριλάβει αυτά τα κείμενα στον σχεδιασμό για τη μείωση των εκπομπών. Έτσι, ο νόμος για παράδειγμα δεν αναφέρει καν τα σχέδια για τις λεκάνες απορροής υδάτων, το εθνικό σχέδιο αναδάσωσης ή τον σχεδιασμό για τις περιοχές Natura, περιοχές που ο κύριος Χατζηδάκης άφησε ως «ξέφραγο αμπέλι». Τίποτα, λοιπόν, για τις φυσικές μορφές απορρόφησης εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Τίποτα όμως και για την υιοθέτηση τεχνολογιών που με κυκλικό τρόπο απορροφούν διοξείδιο του άνθρακα και το επαναχρησιμοποιούν για διαφορετικές βιομηχανικές χρήσεις.
Τι κάνει ο νόμος για την ενίσχυση και τη θωράκιση της χώρας, καθώς και των κεντρικών υποδομών της, από τα ακραία φυσικά φαινόμενα; Το εγχείρημα αυτό θα εκκινούσε από τη χαρτογράφηση των περιοχών και των μορφών της επισφάλειας και τις απαραίτητες παρεμβάσεις για τη θωράκισή τους. Θα σήμαινε για παράδειγμα ότι θα χαρτογραφούσαμε τις περιοχές που απειλούνται με διάβρωση των εδαφών τους, τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις που απειλούνται με αποξήρανση, τις περιοχές που απειλούνται από πλημμυρικά φαινόμενα και τις περιοχές που είναι απαραίτητη η ενίσχυση της πυροπροστασίας τους. Για όλα αυτά, υπάρχει γνώση και το Δημόσιο διαθέτει σχεδιασμό. Το μόνο που θα έπρεπε να κάνει ο νομοθέτης είναι να τα διασυνδέσει με τον κεντρικό κρατικό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Τι από όλα αυτά έκανε ο συγκεκριμένος νόμος; Τίποτα, εκτός από το να υποχρεώνει τους επίδοξους ιδιοκτήτες νέων σπιτιών σε επισφαλείς περιοχές να έχουν ιδιωτικά ασφαλιστήρια συμβόλαια.
Τέλος, τι κάνει ο νόμος για τον μετασχηματισμό του κράτους για να υποστηρίξει το τιτάνιο έργο της «πράσινης» μετάβασης; Αλλάζει τη λογική με την οποία θα συντάσσεται ο κρατικός προϋπολογισμός, εισάγοντας εργαλεία green budgeting; Όχι! Εισάγει εργαλεία που να εξασφαλίζουν ότι οι πολιτικές για την κλιματική αλλαγή θα έχουν σταθερότητα και πέρα από τον κύκλο ζωής της σημερινής κυβέρνησης, όπως για παράδειγμα θεσμοθετώντας μια ανεξάρτητη Αρχή; Όχι! Μήπως κινητοποιεί τη δημόσια κατανάλωση στην κατεύθυνση της μαζικής μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα; Όχι. Είναι μάλιστα ενδεικτικό το γεγονός πως, παρά το ότι η παρούσα κυβέρνηση έχει συντάξει ένα σχέδιο για τις «πράσινες» δημόσιες προμήθειες (ως συμμόρφωση σε Ευρωπαϊκή Οδηγία), ο συγκεκριμένος νόμος δεν έχει καν αναφορά σε αυτό.
Άρα, ο Εθνικός Κλιματικός Νόμος Μητσοτάκη είναι στην πραγματικότητα μια προέκταση του σχεδίου νόμου για την ηλεκτροκίνηση και μια επιβεβαίωση των λανθασμένων και συντελεσμένων πολιτικών στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Τίποτα περισσότερο. Γι’ αυτό και δε θα ήταν υπερβολή να υποστηριχτεί ότι ο Κλιματικός Νόμος είναι μια προσωπική επικοινωνιακή «φούσκα» του κ. Μητσοτάκη. Δυστυχώς, η χώρα μας με την παρούσα κυβέρνηση αδυνατεί να βάλει τα θεμέλια για τη διαχείριση του σημαντικότερου ζητήματος της γενιάς μας με επιστημονικό τρόπο. Η κλιματική κρίση όμως, όπως και οι επόμενες γενιές δεν μπορούν και δεν πρόκειται να περιμένουν!
* Ο Χάρης Μαμουλάκης είναι αν. τομεάρχης Ανάπτυξης & Επενδύσεων της Κ.Ο. του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., βουλευτής Ηρακλείου - πολιτικός μηχανικός BEng MSc.
Φωτογραφία αρχείου Unsplash
