*Του Γιάννη Κομίνη
Η Κρήτη γενικότερα - και το Ηράκλειο ειδικότερα - μπήκε τις τελευταίες δεκαετίες στον χάρτη της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, εξαιτίας της εξωστρεφούς, ποιοτικής, και διεθνώς ανταγωνιστικής επιστημονικής έρευνας που παράγεται από το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το συνεργαζόμενο με αυτό Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας, αλλά και από το νέο Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο, το Πολυτεχνείο Κρήτης, και το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών. Σε αυτό το άρθρο θα εστιάσω στο Ηράκλειο, και στα δύο Ιδρύματα που γνωρίζω καλύτερα, το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ.
Η παραπάνω κατάκτηση δεν είναι διόλου αμελητέα, και βασίστηκε στη σκληρή δουλειά πολλών και ταλαντούχων επιστημόνων που επέλεξαν την Κρήτη και την υποσχόμενή της ακαδημαϊκή ανάπτυξη για να χτίσουν την επιστημονική τους καριέρα.
Το να έχει μια πόλη, και κατ’ επέκταση μια χώρα, μια ζωντανή και σοβαρή ακαδημαϊκή κοινότητα είναι θεμελιώδες κοινωνικό, πολιτισμικό και οικονομικό προνόμιο, γιατί η επιστημονική γνώση και η γενικότερη κουλτούρα της επιστήμης διαχέονται σε βάθος χρόνου στην ευρύτερη κοινωνία η οποία αναβαθμίζεται, εντέλει όχι μόνο σε πνευματικό, αλλά και σε οικονομικό επίπεδο που καθορίζει την ποιότητα ζωής όλων. Αυτό είναι μια αλήθεια που ομολογουμένως μπορεί να μην είναι προφανής στον πολίτη ή στον πολιτικό, που αμφότεροι χρηματοδοτούν, με τα χρήματά τους και τις πολιτικές τους αποφάσεις, αντίστοιχα, τα πανεπιστημιακά και ερευνητικά κέντρα. Είναι μια αλήθεια που δεν ποσοτικοποιείται εύκολα.
Επιπλέον, αν θέλει κανείς να δει το θέμα της επένδυσης στην επιστημονική γνώση και έρευνα με διάθεση αυτοκριτικής, θα πρέπει να παρατηρήσει ότι, ενώ στο Ηράκλειο δημιουργήθηκαν δύο εξαιρετικά Ιδρύματα, με διαφορά τα καλύτερα στην Ελλάδα, που αισίως κλείνουν χρόνο ζωής περί τα 40 έτη, το αντίκτυπο αυτών σε παραγωγή καινοτομίας με εμπορικό ενδιαφέρον ήταν μέχρι τώρα πολύ περιορισμένο. Αυτό βέβαια αφορά όχι μόνο την Κρήτη, αλλά ολόκληρη την Ελλάδα, απλά από τα Ιδρύματα της Κρήτης θα περίμενε κανείς περισσότερα, λόγω της ποιοτικής τους διαφοράς που τα κάνει και ξεχωρίζουν σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Οπότε εύλογα κανείς διερωτάται, παρά τα παραπάνω σχόλια περί διάχυσης της επιστημοσύνης στην κοινωνία, προς τι η επένδυση στην έρευνα αν δεν έχει άμεσο και χειροπιαστό αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα, για παράδειγμα με την υποστήριξη των υπαρχόντων επιχειρήσεων με εργατικό δυναμικό ή με τη δημιουργία νέων επιχειρήσεων που βασίζονται στην επιστημονική έρευνα; Πώς μεταφράζεται η επένδυση στην ανώτατη εκπαίδευση και στην έρευνα σε θέσεις εργασίας για τους νέους που αποφοιτούν από τα Ιδρύματα;
Η σημαντική “είδηση” που θα ήθελα να μεταφέρω με αυτό το άρθρο είναι ότι πλέον το Ηράκλειο - και η Κρήτη - μπορεί να “καυχιέται” και για ένα ακόμα επίτευγμα: την πρόσφατη δημιουργία μιας σειράς νεοφυών επιχειρήσεων από μέλη των Ιδρυμάτων της πόλης μας. Η πολυπόθητη μεταφορά των αποτελεσμάτων της επιστημονικής έρευνας σε επιχειρηματική καινοτομία είναι πλέον γεγονός. Το Ηράκλειο, εκτός από μια πόλη με παγκόσμιο brand name στον αγροδιατροφικό τομέα και στον τουρισμό, εκτός από μια πόλη που φιλοξένησε και βοήθησε να ανθήσουν πρωτοπόρα πανεπιστημιακά και ερευνητικά Ιδρύματα, τώρα πλέον είναι και μια πόλη στην οποία δραστηριοποιούνται πολλές και πολλά υποσχόμενες επιχειρήσεις που προέκυψαν από τα παραπάνω Ιδρύματα.
Ούτε αυτό είναι μια αμελητέα κατάκτηση, γιατί σε βάθος χρόνου θα δώσει μια, επί του παρόντος απρόβλεπτη, προστιθέμενη αξία στην τοπική και εθνική οικονομία. Θα δώσει καλά αμειβόμενες δουλειές στους πτυχιούχους μας, οι οποίοι πλέον θα δουλεύουν στο αντικείμενό τους. Αυτά σε βάθος χρόνου. Τώρα όμως δίνει μια νέα πνοή και μια νέα κουλτούρα στο ακαδημαϊκό μας οικοσύστημα.
Το Πανεπιστήμιο Κρήτης και το ΙΤΕ μετρούν τώρα περί τις 20 νεοφυείς επιχειρήσεις. Σίγουρα, κάποιες θα πάνε καλά, και κάποιες όχι. Το ίδιο ισχύει και για την επιστημονική έρευνα, και γενικότερα για οποιαδήποτε δραστηριότητα εμπεριέχει ρίσκο και προσπάθεια υπέρβασης των “κεκτημένων”. Το θέμα όμως είναι ότι μετά από 40 έτη λειτουργίας τα Ιδρύματα αυτά μπήκαν στην κουλτούρα της επιχειρηματικότητας. Οι φοιτητές μας εκπαιδεύονται πλέον και σε αυτή την κουλτούρα, πιθανώς για πρώτη φορά στην ιστορία των ελληνικών ακαδημαϊκών Ιδρυμάτων. Είναι εφικτός στόχος ότι μέχρι το 2030 θα δραστηριοποιούνται στο Ηράκλειο αρκετές εταιρείες που θα παράγουν εδώ, στο πολυτάλαντο νησί της Κρήτης, τεχνολογία αιχμής.
Η περιφερειακή πολιτική ηγεσία θα πρέπει να αξιοποιήσει αυτή τη σπορά, και να την ενισχύσει. Οι φοιτητές μας θα πρέπει να αξιοποιήσουν την τεράστια υποδομή που έχουν τα Ιδρύματά μας και να εκπαιδευτούν σε τεχνολογίες όπως η φωτονική τεχνολογία, η κβαντική τεχνολογία, η βιοτεχνολογία, η τεχνητή νοημοσύνη και άλλες τεχνολογίες αιχμής, που θα τους δώσουν τεράστιες προοπτικές για μια αξιοπρεπή καριέρα στον ιδιωτικό τομέα. Τον ιδιωτικό τομέα όχι όπως τον γνωρίζαμε μέχρι τώρα, εστιαζόμενο σε υπηρεσίες με περιορισμένο τεχνολογικό υπόβαθρο, αλλά σε ένα νέο ιδιωτικό τομέα που παράγει και εμπορεύεται ανταγωνιστική τεχνολογία.
Το Ηράκλειο ως πόλη τεχνολογίας τα επόμενα χρόνια δεν είναι άπιαστο όνειρο, αλλά μια ρεαλιστική πραγματικότητα που θα δώσει στην Κρήτη μια ακόμα ευκαιρία να ξεχωρίσει διεθνώς ως ένας πανέμορφος αλλά και δημιουργικός τόπος.
* Ο Γιάννης Κομίνης είναι αναπληρωτής καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης
