Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο και πολυπληθέστερο νησί της Ελλάδας και το πέμπτο σε έκταση μεγαλύτερο της Μεσογείου, μετά τη Σικελία, τη Σαρδηνία, την Κύπρο και την Κορσική. Και στις προκλήσεις που διανοίγονται στη νέα εποχή μετά την πανδημία, η Κρήτη μπορεί και πρέπει να αποτελέσει έναν ισχυρό παίκτη στο πεδίο των περιφερειακών νησιών της Μεσογείου.
*Του Νίκου Ε. Ηγουμενίδη
Οι νέες υγειονομικές συνθήκες που διαμορφώνονται σε ένα ρευστό παγκόσμιο και ευρωπαϊκό γίγνεσθαι επιβάλλουν έναν ολοκληρωμένο στρατηγικό σχεδιασμό. Σε ένα τέτοιο πεδίο, η κυβέρνηση οφείλει να αναδείξει την Κρήτη ως ισχυρή παραγωγική και οικονομική περιοχή της Ευρώπης με ευελιξία και με προσαρμογή στα νέα δεδομένα.
Πέραν της έμπρακτης ενίσχυσης της νησιωτικής πολιτικής της χώρας, ανάμεσα σε άλλες πολιτικές που μπορούν να αναδείξουν τα νησιά της χώρας και τον ρόλο της Κρήτης ως κομβικό παράγοντα ανάμεσα στα περιφερειακά νησιά της Μεσογείου, αίροντας ανισότητες και υπερβαίνοντας την τροχοπέδη της πανδημίας, προτείνονται:
* Δικτύωση μεγάλων νησιών της Μεσογείου. Μέσω της δικτύωσης των μεγάλων νησιών της Μεσογείου, η χώρα μας και η Κρήτη μπορεί να αποτελέσει τον βασικότερο πόλο για μια κοινή ευρωπαϊκή νησιωτική πολιτική, που να στηρίζεται στα ιδιαίτερα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και στις αξίες της νησιωτικότητας, με σαφή στόχο την επεξεργασία ειδικών αναπτυξιακών πολιτικών. Η δικτύωση μπορεί και πρέπει να αποτελέσει τη ναυαρχίδα ανάπτυξης στη νησιωτική Ελλάδα. Μπορούν να ενεργοποιηθούν όλες οι παραγωγικές και δημιουργικές δυνάμεις των νησιωτικών περιοχών, όπως επαγγελματικές ενώσεις (π.χ. δίκτυα οινοποιών, δίκτυα Αγροτουρισμού, δίκτυα Γυναικείων Συνεταιρισμών), συλλογικότητες δημιουργικής οικονομίας (φωτογραφικές ομάδες, χοροθεατρικές ομάδες, δίκτυα εικαστικών κ.λπ.) προς την κατεύθυνση της συντονισμένης και συνεχούς ανάδειξης και προβολής των νησιωτικών περιοχών. Η δικτύωση θα ασκεί πολιτικές πιέσεις ακόμα και για τη δημιουργία ειδικού ταμείου για την ανάπτυξη των νησιών αντίστοιχου με του Ταμείου Αλιείας και Θάλασσας. Στο πλαίσιο αυτό, μπορούμε να δούμε μια ενεργητική πολιτική στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Παραθαλάσσιων και Νησιωτικών Περιφερειών CRPM. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι πολύ σημαντική η συμβολή διατοπικών, διαπεριφερειακών και διακρατικών συνεργασιών. Και η Κρήτη ασφαλώς έχει όλες τις προδιαγραφές σε μια τέτοια προοπτική.
* Πίεση για χάραξη μιας μεσογειακής νησιωτικής πολιτικής. Παρόλο που η Ε.Ε. έχει εν γένει μια θετική στάση έναντι στις νησιωτικές περιοχές, απαιτείται η συντονισμένη πίεση για μια ολοκληρωμένη μεσογειακή πολιτική της Ε.Ε. για τα νησιά, η οποία θα αναπτύξει συγκεκριμένες δράσεις που θα συμβάλουν αποτελεσματικά στην επίλυση των χρόνιων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι νησιωτικές περιοχές της Ε.Ε. Η στρατηγική αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει καλύτερη προσαρμογή των διαφόρων πολιτικών της Ε.Ε. και των υφιστάμενων μηχανισμών χρηματοδότησης της Ε.Ε. στις πραγματικές συνθήκες των νησιών της Μεσογείου, προκειμένου να τα βοηθήσει να αντιμετωπίσουν απρόβλεπτες καταστάσεις, όπως φυσικές καταστροφές και υγειονομικές κρίσεις σαν την πανδημία COVID-19.
Αυτή η νέα στρατηγική για τα νησιά της Μεσογείου, με προφανή ενεργό παίκτη την Κρήτη, θα πρέπει να ενσωματώσει ειδικά σχέδια δράσης σε βασικούς τομείς όπως ο αγροδιατροφικός κλάδος και η βελτίωση της παραγωγικής δομής μας, η βελτίωση της βιώσιμης διαχείρισης της αλιείας και η δημιουργία νέων θαλάσσιων προστατευόμενων περιοχών, με στόχο την προστασία της βιοποικιλότητας και την αύξηση της βιωσιμότητας των φυσικών πόρων των μεσογειακών νησιών.
* Σχεδιασμός και υλοποίηση ειδικού πενταετούς αναπτυξιακού προγράμματος για τα νησιά. Σήμερα είναι επιτακτικό να μελετηθεί και να υλοποιηθεί ένα ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα για τη νησιωτική Ελλάδα, με βασικούς πυλώνες την ισόρροπη ανάπτυξη των νησιών και την απασχόληση. Στο πλαίσιο του προγράμματος δημοσίων επενδύσεων μπορεί να εκπονηθεί μελέτη και να εγκριθεί ένα πενταετές ειδικό αναπτυξιακό πρόγραμμα στις νησιωτικές περιφέρειες της χώρας και με κεντρικές θεματικές “Νησιωτικότητα - Ανάπτυξη - Απασχόληση” και με άξονες αιχμής την Υγεία, την Εκπαίδευση, τις Υποδομές και την τοπική Επιχειρηματικότητα. Δηλαδή μια δέσμη παρεμβάσεων που να αποσκοπούν στην ανάπτυξη, στην οικονομική και κοινωνική συνοχή και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων των νησιωτικών περιοχών, με στόχο τη δημιουργία μιας ανταγωνιστικής νησιωτικής κοινωνίας-οικονομίας, ώστε να σταθεί όρθιος και να θωρακιστεί ο νησιωτικός πληθυσμός. Είναι προφανές ότι η Κρήτη μπορεί να αποτελέσει το πρότυπο σε μια τέτοια δέσμη παρεμβάσεων.
* Χάραξη ειδικών πολιτικών στο πλαίσιο πλήρους εφαρμογής του μεταφορικού ισοδύναμου. Το μεταφορικό ισοδύναμο, που η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ πρώτη άνοιξε τον δρόμο εφαρμογής του, μπορεί να αποτελέσει την αφορμή για τη χάραξη ειδικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των προβλημάτων των νησιών. Οι πολιτικές αυτές μπορούν να μετατραπούν σε ευρωπαϊκές πολιτικές για τη μείωση του κόστους μεταφορών, οικονομίες κλίμακος στις μεταφορές, προστιθέμενη αξία στις θαλάσσιες μεταφορές κ.λπ. Γι’ αυτό και η προσπάθεια της κυβέρνησης να απαξιώσει μέσω άρνησης επέκτασης ή μείωσης του εύρους των κωδικών στην Κρήτη δε συνάδει με τον ρόλο που το μεταφορικό ισοδύναμο μπορεί να διαδραματίσει σε μια τέτοια προοπτική.
Στον αντίποδα αυτής της επιδίωξης κινείται η αποδεδειγμένα εκδικητική στάση της σημερινής κυβέρνησης με την κατάργηση της σύστασης υφυπουργείου Νησιωτικής Πολιτικής - στην οποία με θάρρος προχώρησε η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Σήμερα απαιτείται μια πραγματική στροφή στην ασκούμενη πολιτική και ο ρόλος της Κρήτης σε ένα θωρακισμένο δίκτυο, με άξονα μια μεσογειακή νησιωτική πολιτική, είναι φανερό ότι μπορεί να είναι καταλυτικός, συμπαρασύροντας και την υπόλοιπη νησιωτική Ελλάδα.
Στο πλαίσιο των δράσεων εντός της Ε.Ε. που έχουν ως βασικό στόχο την οικονομική, κοινωνική και τώρα πλέον και εδαφική συνοχή της Ε.Ε., με χρηματοδοτήσεις και ενισχύσεις μέσα από τα Διαρθρωτικά Ταμεία, το Ταμείο Συνοχής και τις Κοινοτικές Πρωτοβουλίες, έχουμε κάθε συμφέρον να επιδιώξουμε τον σχεδιασμό και τη χρηματοδότηση ειδικών μέτρων αποκλειστικά για τις νησιωτικές περιοχές, αλλά και πιθανόν την ίδρυση ειδικού Ταμείου Νησιωτικής Ανάπτυξης.
Επομένως, είναι κρίσιμης σημασίας η ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών με τους μεσογειακούς εταίρους μας, ιδίως όσον αφορά στη διαχείριση κλάδων όπως της Υγείας, του Τουρισμού, της Αγρο-διατροφής, της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης μεταξύ άλλων. Είναι κρίσιμη απέναντι στις νέες προκλήσεις μια μεσογειακή νησιωτική στρατηγική, η οποία θα συνεκτιμά τις ιδιαιτερότητες και την ευπάθεια των νησιωτικών περιοχών της Μεσογείου και θα διαμορφώνει μια ισχυρότερη εταιρική σχέση μεταξύ αυτών των περιφερειών, των κρατών-μελών και της Ε.Ε. μέσω συγκεκριμένων και συντονισμένων μέτρων.
Η Κρήτη, αναπτύσσοντας σημαντικές διατομεακές-διακλαδικές συνεργασίες και δικτυώσεις, μπορεί να έχει τον ρόλο του ασφαλή και ισχυρού “παίκτη” για τη νησιωτική, περιφερειακή και οικονομική ανάπτυξη. Η σημερινή αναπτυξιακή στρατηγική για την Κρήτη πρέπει να συνδυάζεται αφενός μεν με την ανάγκη κοινωνικής πρόταξης των συμφερόντων του τόπου και την επίτευξη παραγωγικού αποτελέσματος, δηλαδή τη διασύνδεση με την κοινωνική αποτελεσματικότητα, αλλά παράλληλα με εκείνη την απαιτούμενη και ενεργητική εξωστρέφεια που επιβάλλει το νέο γεωστρατηγικό περιβάλλον που διαμορφώνεται γύρω της και την αφορά άμεσα.
* Ο Νίκος Ηγουμενίδης είναι βουλευτής Ηρακλείου ΣΥΡΙΖΑ, μέλος της Μόνιμης Επιτροπής Περιφερειών της Βουλής.
