Η πρόσφατη αποκαλούμενη «αμυντική» συμφωνία Ελλάδας και Γαλλίας σηματοδοτεί τη δημιουργία πρωτίστως ενδο-νατοϊκής και ενδο-Ενωσιακής στρατηγικής - εταιρικής σχέσης.
Γράφει ο Πέτρος Μηλιαράκης*
Η κίνηση αυτή της Ελλάδας και της Γαλλίας δίνει περιθώρια πολλών συζητήσεων, κυρίως μετά την πρόσφατη Αμερικανοβρετανική Συμμαχία με την Αυστραλία, που αφορά πρωτοβουλία στην “πλάτη” της Γαλλίας. Στη διαδικασία αυτή η Γαλλία αγνοήθηκε. Η AUKUS ήταν καταλύτης για την επίσπευση εξελίξεων...
Για τα επιμέρους σημεία της συμφωνίας και για το “τι” (άραγε) εγγυάται αυτή η συμφωνία απαιτείται δεύτερη και τρίτη ανάγνωση... Ωστόσο, τα “ζητήματα” που εγείρονται είναι πολύ σοβαρά, όπως π.χ. εάν ένα επεισόδιο επτά (7) μίλια νοτιοανατολικά της Ρόδου ή της Κρήτης θα συνεπάγεται, άνευ άλλου τινός, εμπλοκή της Γαλλίας, καθώς και “ποιος” θα είναι ο ρόλος των ΗΠΑ σ’ ένα τέτοιο ενδεχόμενο...
Σε τέτοια δε επεισόδια αναζητείται: “ποιος” είναι ο επιτιθέμενος, “ποιες” προβοκάτσιες μπορούν να αλλοιώσουν την έννοια του επιτιθέμενου και εντέλει “ποιος” θα είναι ο συσχετισμός των υπερκείμενων δυνάμεων, αλλά και “ποια” θέση λαμβάνουν αυτές οι υπερκείμενες δυνάμεις για το συγκεκριμένο γεγονός. Επίσης, για την προκείμενη συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας τίθενται δύο “περαιτέρω” ζητήματα:
α) Εάν στα πλαίσια “ισορροπίας” με άλλες δυνάμεις θα προκύψει μία διαδικασία νέων εξοπλισμών και
β) Εάν η προμήθεια του συγκεκριμένου πολεμικού υλικού εμπίπτει στο πλαίσιο της αποτρεπτικής ισχύος της Ελλάδας ή εάν επεκτείνεται και σε “περαιτέρω” σενάρια, στα οποία μπορεί να εμπλακεί η Ελλάδα στην ευρύτερη περιοχή!.. Τα προαναφερόμενα δεόντως θα απασχολήσουν την κοινή γνώμη στην Ελλάδα, ενώ θα πρέπει να απασχολήσουν σοβαρά την πολιτική ηγεσία της χώρας, σε όλο το φάσμα των δημοκρατικών πολιτικών δυνάμεων.
Με τούτα τα δεδομένα, υπ’ όψιν τα εξής:
Ο “χώρος Σένγκεν”
Κοινός τόπος είναι ότι ο “χώρος Σένγκεν”, ήτοι ο χώρος χωρίς εσωτερικά σύνορα στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι βιώσιμος μόνο εάν εξασφαλιστούν και, κατά τρόπο αποτελεσματικό, προστατευτούν τα εξωτερικά σύνορα.
Η παρούσα ανάλυση (όσο το περίγραμμα επιτρέπει) δεν εστιάζει στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το παρόν κείμενο δεν αφορά ανάλυση του Οργανισμού Frontex (Frontières Εxtèrieures) ούτε του Οργανισμού Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Εuropean Border and Coast Guard - EBCG).
Το παρόν κείμενο εστιάζει αποκλειστικώς στο αντικείμενο που αφορά στην εν γένει ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης - και στο κατά πόσο μπορεί και πρέπει να δημιουργεί ευρωπαϊκός στρατός. Με τούτα ως προδιάθεση υπ’ όψιν τα εξής:
Η αμυντική ενοποίηση
Την 1η Μαρτίου 2017, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε “Λευκή Βίβλο” σ’ ένα πολυσέλιδο κείμενο σχετικώς με την εξέλιξη της Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας έως το έτος 2025. Ενταύθα επισημειώνεται ότι διανύουμε το έτος 2021. Στο κείμενο αυτό γίνονται ειδικές αναφορές για την ανάγκη να προστατευτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση από την τρομοκρατία, καθώς και από παραδοσιακές απειλές, αλλά και από ενδεχόμενες ασύμμετρες μορφές επίθεσης.
Ακολούθως, διεξήχθη έρευνα της κοινής γνώμης από 15-25 Απριλίου 2017 μέσω του “Ευρωβαρόμετρου” και η κοινή γνώμη απεφάνθη θετικώς σε ποσοστό 75% υπέρ της Κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας, ενώ το 55% των ερωτηθέντων τάχθηκε υπέρ της δημιουργίας “ευρωπαϊκού στρατού”. Θετική ήταν και η θέση των ερωτηθέντων στην Ελλάδα σε ποσοστό 48%.
Μετά ταύτα, την 7η Ιουνίου 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε τη δημιουργία “Ευρωπαϊκού Ταμείου Άμυνας”, πράγμα που έτυχε θετικής ανταπόκρισης στο Συμβούλιο Κορυφής της 22ας Ιουνίου 2017.
Η προϊστορία
Η λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, παρά τις πρόνοιες μέσω του ελέγχου της παραγωγής άνθρακα και χάλυβα, ώστε να περιοριστεί η δυνατότητα ασύμμετρων εξοπλισμών, επέβαλε στην κυρίαρχη πολιτική τάξη λόγω των συνεπειών του πολέμου, την ανάγκη δημιουργίας “αμυντικού Πυλώνα” μέσω της “Συνθήκης των Βρυξελών” (1948).
Η Συνθήκη αυτή ήταν αμιγώς αμυντική και αφορούσε αμοιβαία συνδρομή σε περίπτωση εξωτερικής ένοπλης επίθεσης. Απαρτιζόταν δε από τις χώρες της Benelux (Βέλγιο, Ολλανδία [Κάτω Χώρες] και Λουξεμβούργο), καθώς και από τη Βρετανία (Ηνωμένο Βασίλειο) και τη Γαλλία.
Ωστόσο, οι προβληματισμοί της κυρίαρχης πολιτικής τάξης αφορούσαν και ιδιαίτερες πρόνοιες για μια Ευρωπαϊκή Αμυντική Κοινότητα (European Defense Community-ΕΑΚ-EDC). Ένα τέτοιο σχέδιο για τη σύσταση ΕΑΚ προτάθηκε ήδη από το 1952 από τον τότε πρόεδρο της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης, ενώ θιασώτης για τη δημιουργία ΕΑΚ ήταν και ο Ουίστον Τσόρτσιλ. Αντικειμενικός στόχος της ΕΑΚ ήταν ο σχηματισμός πανευρωπαϊκής αμυντικής δύναμης με συμμετοχή του Βελγίου, της Ολλανδίας (Κάτω Χώρες), του Λουξεμβούργου, της Γαλλίας, της Ιταλίας και της τότε Δυτικής Γερμανίας.
Η περίοδος εκείνη δεν αφορούσε μόνο προβληματισμούς και πρόνοιες των Ευρωπαίων πολιτικών. Αφορούσε και από καθέδρας παρεμβάσεις των ΗΠΑ (στο πλαίσιο Νατοϊκών σχεδιασμών) που απαιτούσαν τη συμμετοχή σε αμυντικό πυλώνα ακόμη και της τότε Δυτικής Γερμανίας, σε περίπτωση που θα ελάμβανε σύγκρουση με την τότε Σοβιετική Ένωση. Ως εκ τούτου, το σύνολο των προνοιών και προβληματισμών ήταν ενταγμένο αμιγώς στο πλαίσιο ψυχροπολεμικών πολιτικών.
Οι διαβουλεύσεις, όμως, κατά το μέρος που αφορούσαν στη “Συνθήκη των Βρυξελλών”, συνεχίστηκαν μέσω της “τροποποιητικής Συνθήκης των Βρυξελλών” (1954) με τη συμμετοχή πλέον, λόγω απαίτησης των ΗΠΑ, πέραν των προαναφερομένων χωρών που συμμετείχαν στη Συμφωνία του 1948, και άλλων χωρών, ήτοι της Ιταλίας, καθώς και της τότε Δυτικής Γερμανίας.
Τούτα όμως τα δεδομένα διαμόρφωσαν τελικώς τις προϋποθέσεις ώστε να συσταθεί η “Δυτικοευρωπαϊκή Ένωση” - “Western European Union” (ΔΕΕ -WEU). Η ΔΕΕ, δε, προδήλως ήταν προϊόν των απαιτήσεων της ψυχροπολεμικής περιόδου.
Συνεχίζεται στο επόμενο.
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).
(Φωτογραφία Αρχείου IN TIME)
