Ήδη έχει καταγραφεί ότι οι παγκόσμιες ροές χρήματος έχουν αναπτύξει μια αδιανόητη για πριν από 20 χρόνια ροή χρηματικών συναλλαγών, σε ποσοστό που πριν την κρίση του έτους 2008 έχει αύξηση περί το 6.000%, με ημερήσια ροή κεφαλαίου τα 130 δισ. δολάρια, όπως βεβαιώνει στη σχετική μελέτη του (1) ο Γκόρντον Μπράουν (Gordon Brown). Έτσι, ο χρηματοπιστωτικός κλάδος έγινε παγκόσμιος.
Γράφει ο Πέτρος Μηλιαράκης*
Υπό τις προϋποθέσεις του νέου κύκλου της παγκοσμιοποίησης, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μελετά την “ψηφιοποίηση του ευρώ”.
Η Έκθεση Ντελόρ για το ευρώ
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή “προετοίμασε” το ευρώ από το 1989, υπό την ηγεσία του τότε προέδρου Ζακ Ντελόρ (Jacques Delors). Στις συνολικώς 210 σελίδες των θέσεων που διατυπώθηκαν, γίνεται αναφορά μεταξύ των άλλων και στα εξής:
α) Ότι σε μια νομισματική ένωση με σταθερές ισοτιμίες, με ένα κοινό νόμισμα, εκλείπει πλέον ο μηχανισμός των τιμών, ο οποίος εξισορροπεί τις διαφορές που προσαρμόζει τις συναλλαγματικές ισοτιμίες.
β) Και ότι η νομισματική πολιτική δε θα παρέχει διορθωτικές παρεμβάσεις σε περίπτωση που υπάρξουν μεγάλες δομικές αποκλίσεις ή διαφορετικές περίοδοι ανάπτυξης μεταξύ των κρατών-μελών. Ωστόσο, για την αντιμετώπιση κρίσης μπορεί να λαμβάνει χώρα μια “επεκτατική πολιτική” της Κεντρικής Τράπεζας, μέσω “ποσοτικής χαλάρωσης” (Quantitative Easing - QE).
Ο “τελευταίος δανειστής”
Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 απέδειξε ότι α) η οικονομία “έχει ξεφύγει” από την ικανότητα οποιουδήποτε κράτους ώστε αυτοτελώς να μπορεί να διαχειριστεί την κρίση, και ότι, β) επειδή η ΕΚΤ δεν είναι ο τελευταίος δανειστής, το κράτος-μέλος του ευρωσυστήματος θα πρέπει να προσφύγει στις “αγορές”, αυξάνοντας έτσι το χρέος του. Στην περίπτωση αυτή τίθεται και το ζήτημα του αξιόχρεου του κράτους και το ζήτημα του ύψους του επιτοκίου. Παρενθετικώς: Εδώ θα πρέπει να γίνει αναφορά ότι, πριν τη διαμόρφωση του ευρωσυστήματος, η Κεντρική Τράπεζα ήταν ο τελευταίος δανειστής, δηλαδή ο δανειστής εσχάτου ανάγκης (“thelender of last resort”). Αυτή, όμως, η δυνατότητα για το ευρώ δεν υπάρχει. Η ΕΚΤ δεν είναι “πιστωτής εσχάτου ανάγκης”! Ιδού η “αναγκαιότητα των αγορών”! Ιδού δε και η δημιουργία του European Stability Mechanism (ESM), ήτοι του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ΕΜΣ), που είναι Διεθνής Οργανισμός, και εντέλει “οιονεί τελικός δανειστής έσχατης λύσης” ή άλλως το ευρωπαϊκό ΔΝΤ.
Ως προς τα Digital Currencies
Ήδη οι ΗΠΑ, η Μεγάλη Βρετανία, η Κίνα και η Ιαπωνία πειραματίζονται με τα ψηφιακά νομίσματα CBDC (Central Bank Digital Currencies)! Παραλλήλως, διαπιστώνεται ότι, σε περίοδο νεοφιλελευθερισμού, η “επιχειρηματική ελίτ” και η “οικονομική ολιγαρχία”, προφανώς για τα δικά τους συμφέροντα, στηρίζουν τα σχέδια για “ψηφιακό νόμισμα”, με δυνατότητα καταθέσεων στην ΕΚΤ.
Αφετηρία των ψηφιακών νομισμάτων είναι η κρίση του 2008 στις ΗΠΑ. Τότε, μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, αυξήθηκαν οι αναζητήσεις για να υπάρξει οικονομικό σύστημα χωρίς “κεντρική Αρχή” (!), χωρίς δηλαδή το τραπεζικό σύστημα να εποπτεύεται.
Ωστόσο, είναι άκρως επικίνδυνες διαδικασίες “ψηφιακού νομίσματος” στο όνομα της “ψηφιακής εποχής”, του “ψηφιακού χρήματος” της αυτορρυθμιζόμενης αγοράς και της επένδυσης χρημάτων ως εμπορευμάτων στα Χρηματιστήρια, εκτός “κεντρικού ελέγχου”. Και τούτο διότι η “ψηφιακή εποχή” - και το “ψηφιακό νόμισμα” - χωρίς “κεντρικό έλεγχο” και κανόνες παρακολούθησης, δε θα αφορά μόνο ξέπλυμα “βρόμικου” χρήματος, αλλά μια κοινωνία αληθώς απορρύθμισης, με απροσδιόριστες συνέπειες.
Το μέλλον του χρήματος
Το 2009 πρωτοεμφανίστηκε ένα καινούργιο νόμισμα, το bitcoin. Αφορά κατ’ ουσίαν ιδιωτικό νόμισμα ηλεκτρονικών συναλλαγών (Peer2Peer), χωρίς να υπάρχει ενδιάμεσος που να πιστοποιεί τη συναλλαγή. Εδώ υπάρχει μεγάλος κίνδυνος δημιουργίας πραγματικά “πυραμίδας”.
Υπ’ όψιν, δε, ότι η πρώτη εκτεταμένη χρήση του bitcoin ως μέσου συναλλαγής έγινε σε ιστοσελίδες του λεγόμενου “σκοτεινού διαδικτύου” (Darkweb)!
Ήδη γίνονται μελέτες για το μέλλον του χρήματος και το χρήμα του μέλλοντος, υπό την έννοια ότι αυτό θα πρέπει να είναι “ψηφιακό”. Ωστόσο, το “ψηφιακό νόμισμα” δεν ενδείκνυται ως επένδυση σε διαδικασίες χρηματιστηριακές, και τούτο κυρίως λόγω των τεράστιων διακυμάνσεων που παρατηρούνται στην αξία του. Το “ψηφιακό νόμισμα” μπορεί να διευκολύνει τις συναλλαγές σε ορισμένη, όμως, κατηγορία ανθρώπων, γιατί οι μη εξοικειωμένοι με ψηφιακά μέσα επικοινωνίας θα βρεθούν σε πολύ δύσκολη θέση (έως αδυναμία) να αντιμετωπίσουν την καθημερινότητά τους, λόγω έλλειψης μετρητών. Και τούτο διότι σταδιακά θα αποσυρθούν τα μετρητά!..
Παραλλήλως, η εξυπηρέτηση του κοινού από τις τράπεζες θα αφορά μόνο ελάχιστα “τραπεζικά προϊόντα”. Και τούτο διότι αφενός όλο και περισσότερο τα υποκαταστήματα θα ελαχιστοποιούνται και αφετέρου όλο και περισσότερο το προσωπικό (τραπεζοϋπάλληλοι) θα απομειώνεται, αντικαθιστάμενο από “ψηφιακές μηχανές”... Το κυρίαρχο, όμως, ζήτημα που εγείρεται είναι το “ποιος” ελέγχει “τι” και εάν επιτρέπονται πλέον καταθέσεις των ιδιωτών στην ΕΚΤ. Σε περίπτωση που επιτρέπονται (αυτή είναι η βασική εκτίμηση), είναι αδιστάκτως βέβαιο ότι θα αφορά σημαντικότατα ποσά των πολυεκατομμυριούχων και όχι των απλών πολιτών. Έτσι, το “ψηφιακό ευρώ” μάλλον αποσκοπεί στο να αντιμετωπίσει α) την εγγύηση των μεγαλοκαταθετών από τις μοχλεύσεις των ιδιωτικών τραπεζών και β) το αδιανόητα σωρευμένο χρέος της Ευρωζώνης που σε λίγο θα αγγίζει τα 30 τρισ. ευρώ.
Όσο για τον απλό πολίτη; Το ζήτημα δε φαίνεται να αφορά “στον πυρήνα της υπόθεσης”! Μόλις ολοκληρωθεί η οριστική παρουσίαση του “ψηφιακού ευρώ”, ασφαλώς θα επανατοποθετηθούμε, έχοντας τις επιμέρους λεπτομέρειες...
Υποσημειώσεις:
(1) Βλ. G. Brown, “BEYOND ΤΗΕ CRASH, OVERCOMING THS FIRST CRISIS OF GLOBALISATION”, 2010, σελ. 83 και επ.: «If Ι had said in 1990 that global flows of Money which were then around 0,6 trillion dollars per day would double as the World economy grew, people might have believed me, but if I had said these flows would rise by more that 2,000 percent few would have thought it possible. In fact something much bigger happened: a 6,600 percent increase in global financial flows, so that by April 2010 these were flows of 4 trillion dollars per day. Finance went global, far outstripping growth in the rest of the economy, and became the biggest Industrial - scale moneymaking machine the World has ever known».
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EU).
