Το ποδοσφαιρικό Euro του 2020 (στο οποίο δε συμμετείχε η Ελλάδα, αλλά η Βόρεια Μακεδονία) έδωσε αφορμή σχολίων αναφορικώς με το ότι η ποδοσφαιρική ομοσπονδία της γείτονος εμφανίστηκε αμιγώς με τον όρο “Μακεδονία”. Αυτή η αυθαίρετη χρήση του ονόματος πράγματι αποτελεί πρόκληση και παραβίαση της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Από την άλλη δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι η παρούσα κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, λόγω ακριβώς της εκστρατείας της για παραπληροφόρηση ως προς τη συγκεκριμένη συμφωνία - για αμιγώς κομματικούς λόγους και ψηφοθηρία - είναι “εγκλωβισμένη” στο “πώς” και “πότε” θα κυρώσει τα κρίσιμα παρεπόμενα μνημόνια. Κυρίως δε γίνεται αναφορά:
α) Στην προώθηση της ενταξιακής διαδικασίας της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και
β) Στην ολοκλήρωση της στρατηγικής-αμυντικής συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών.
Υπ’ όψιν δε ότι σήμερα, λόγω ακριβώς της Συμφωνίας των Πρεσπών, ο εναέριος χώρος της Βόρειας Μακεδονίας τελεί υπό τον αποκλειστικό έλεγχο της Ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας!
Μια σύντομη αναδρομή
Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε αυτή τη συνθήκη-συμφωνία χωρίς τη σύντομη ιστορική αναδρομή, καθόσον η υπό κρίση συμφωνία βρίσκεται σε “αιτιώδη σχέση” με όλα όσα προηγήθηκαν. Άξια δε βραχείας αναφοράς είναι τα εξής:
1. Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου η Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας είχε επισήμως αναγνωριστεί από την Ελληνική Δημοκρατία. Στη Γιουγκοσλαβία, όμως, που ήταν ομοσπονδιακό κράτος, ομόσπονδο κρατίδιο ήταν και το κρατίδιο των Σκοπίων, με τις επιμέρους ονομασίες: α) άλλοτε ως “Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας” και β) άλλοτε ως “Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας”.
2. Η αναγνώριση από την Ελλάδα της Γιουγκοσλαβίας δεν μπορούσε να λάβει χώρα με επιφύλαξη ότι δεν αναγνωρίζεται το ομόσπονδο αυτό κρατίδιο, με αυτές τις ονομασίες, ούτε στην πορεία να αρθεί η αναγνώριση του κράτους! Συνεπώς υπάρχει μια καταρχάς και καταρχήν “οιονεί αναγνώριση” του ονόματος Μακεδονία ως προς το κρατίδιο αυτό, έστω και υπό αυτές τις συνθήκες.
3. Ο τερματισμός της μεταψυχροπολεμικής περιόδου, που συνεπαγόταν και τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας, συνεπαγόταν την αυτοτελή ύπαρξη του κρατιδίου των Σκοπίων, το οποίο κήρυξε την ανεξαρτησία του το έτος 1991, επενδύοντας στο όνομα της “Μακεδονίας” που αφορούσε “κληρονομιά” του στρατάρχη Τίτο.
4. Αλήθεια είναι ότι ταυτοχρόνως η ανακήρυξη αυτή σηματοδότησε και αλυτρωτικές τάσεις, με εκμετάλλευση και σφετερισμό εθνικών συμβόλων που ανήκουν αποκλειστικώς και μόνο στο ελληνικό έθνος. Τούτα όλα ασφαλώς προκάλεσαν την έντονη και δίκαιη αντίδραση της επίσημης Ελλάδας, αλλά και την αγανάκτηση του ελληνικού λαού, που δέχτηκε ιταμή πρόκληση! Παραλλήλως, και η συνταγματική τάξη των Σκοπίων αφορούσε επίσης πρόκληση κατά της Ελλάδας.
Συνεπώς, ορθώς και δικαίως ο ελληνικός λαός εναντιώθηκε στην πρόκληση αυτή. Κύρια, όμως, αναφορά θα πρέπει να γίνει ότι το κράτος των Σκοπίων αναγνωρίστηκε στη διεθνή πολιτική και διεθνή έννομη τάξη ως “Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας” (ΠΓΔΜ), οπότε και πάλι ο όρος “Μακεδονία” παρέμενε ενεστώς. Από το 1991και επόμενα, από πλευράς Ελλάδας κηρύχθηκε ένας ανένδοτος αγώνας, ως εάν η περίοδος αυτή να είχε αντιστοιχιστεί (!) με την ιστορική περίοδο του Ίωνα Δραγούμη και του Παύλου Μελά. Έτσι, παραγνωρίστηκαν κρίσιμοι διπλωματικοί χειρισμοί... Η ελληνική διπλωματία πολιτεύτηκε σε λάθος χρόνο, με λάθος προϋποθέσεις!
5. Παρά ταύτα, ακόμη και υπό τις συνθήκες αυτές, η Ελλάδα κατόρθωσε σε επίπεδο κοινοτικών-ενωσιακών πολιτικών στις “κοινές θέσεις” της 16ης Δεκεμβρίου 1991 να επιτύχει τη ρητή αναφορά ότι το νέο αυτό κράτος δεν μπορεί να έχει εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος της Ελλάδας! Αυτή, όμως, η “κοινή θέση” δεν ήταν αρκετή για τα λάθη που επακολούθησαν.
6. Η ελληνική διπλωματία, στον κίνδυνο το κράτος των Σκοπίων να αναγνωριστεί αμιγώς ως “Μακεδονία”, προσχώρησε στην εκδοχή που αφορούσε πλέον στον “γεωγραφικό προσδιορισμό”. Συγκεκριμένα η γεωγραφική αναφορά της Μακεδονίας αφορά 55% στην Ελλάδα, 35% στην ΠΓΔΜ, 9% στη Βουλγαρία και μόλις 1% στην Αλβανία. Με τούτα τα δεδομένα ο γεωγραφικός προσδιορισμός απέκλειε τους παραπικρασμούς που προέκυψαν με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και το “μοίρασμα του κόσμου”. Αποδεικνύεται δε ότι και από άποψη γεωγραφίας κατά το μάλλον και μάλλον η Μακεδονία είναι ελληνική!
Το... “έπος” των σφαλμάτων - Η Επιτροπή Μπαντεντέρ
Οι Έλληνες πολιτικοί και η ελληνική διπλωματία, από το έτος 1990 και επόμενα, δεν είχαν εντοπίσει ότι υφίστατο μεταβολή της γεωπολιτικής που απαγόρευε αναδιάταξη και αναδιανομή στην περιοχή. Οι Έλληνες πολιτικοί και η ελληνική διπλωματία αγνόησαν ότι το κράτος των Σκοπίων ήταν πλέον “προστατευόμενη περιοχή” (!) και απαγορευόταν επέκταση της κρίσης αναφορικώς με την αλβανική και σερβική μειονότητα. Αυτός ήταν ο πυρήνας της υπόθεσης που αγνοήθηκε. Σφάλμα μέγα που δε σταθμιζόταν η σοβαρή αυτή εκδοχή-πραγματικότητα!
Επίσης, ένα από τα σφάλματα που έλαβαν χώρα είναι και σε ό,τι αφορά στην Επιτροπή Μπαντεντέρ, όπου η απουσία της Ελλάδας συνεπάγεται ευθύνη του τότε ΥΠ.ΕΞ. Αντώνη Σαμαρά. Λόγω της απουσίας της Ελλάδας έγινε δεκτό ότι «η Δημοκρατία της Μακεδονίας ικανοποιεί τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την αναγνώριση νέων κρατών στην Ανατολική Ευρώπη...». Έτσι καταφέραμε διεθνώς με την απουσία μας να προσδιοριστεί το κράτος των Σκοπίων ως η “Δημοκρατία της Μακεδονίας”. Επιτρέψαμε, δηλαδή, δια της απουσίας μας, το κράτος αυτό με πρωτεύουσα τα Σκόπια να είναι πλέον “Δημοκρατία της Μακεδονίας”!..
Το πακέτο Πινέιρο, το σχέδιο Βανς και η ενδιάμεση συμφωνία
Για τη “διαδρομή” του “ονόματος” μέχρι τη Συμφωνία των Πρεσπών προηγήθηκε και το Σχέδιο Συνθήκης επιβεβαίωσης των υπαρχόντων συνόρων, γνωστό ως “πακέτο Πινέιρο” του Μαρτίου-Απριλίου 1992, όπου (μεταξύ των άλλων) η κυβέρνηση των Σκοπίων: α) «αποκηρύττει και καταδικάζει όλες τις ενέργειες και πρωτοβουλίες του καθεστώτος της πρώην Γιουγκοσλαβίας να προσαρτήσει ή να υπονομεύσει την ελληνική κυριαρχία επί της ελληνικής Μακεδονίας κατά την περίοδο 1944-1948», και β) «δεσμεύεται να μην καταφύγει ή να ανεχθεί παρόμοιες δραστηριότητες στο μέλλον».
Επίσης, κατά το Σχέδιο Βανς και Λόρδου Όουεν της 14ης Μαΐου 1993, που αφορούσε πρόταση επιβεβαίωσης των υπαρχόντων συνόρων και οικοδόμησης εμπιστοσύνης, φιλίας και συνεργασίας, το όνομα των Σκοπίων αφορούσε στο “Nova Makedonija” και μάλιστα χωρίς να προκύπτει το απαραίτητο για τα ελληνικά συμφέροντα και δικαιώματα erga omnes. Και πάλι δηλαδή το όνομα “Μακεδονία” ήταν ενεστώς, με δικαίωμα η “Νέα Μακεδονία” να αποκαλείται αυτοτελώς εσωτερικά και ως “Μακεδονία”. Τέλος:
Άξιο αναφοράς είναι επίσης ότι και η Ενδιάμεση Συμφωνία της Νέας Υόρκης το 1995 καταρχάς αποδεχόταν τον όρο “Μακεδονία” και αξιοποιούσε το Σχέδιο Βανς-Όουεν. Επίσης αναγνώριζε ως «προσωρινό όνομα» του κράτους των Σκοπίων εκείνο της “Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας”, χωρίς τη ρήτρα erga omnes. Περιλάμβανε δε σημαντικές εγγυήσεις ως προς τις «φιλικές σχέσεις» και τα «Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης» μεταξύ των δύο χωρών.
Με τούτα τα δεδομένα η Συμφωνία των Πρεσπών που επακολούθησε, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, πέτυχε με γεωγραφικό προσδιορισμό να αποκτήσει συνταγματικό όνομα και έναντι πάντων το κράτος των Σκοπίων, με την ονομασία της “Βόρειας Μακεδονίας”, αλλάζοντας το συνταγματικό της όνομα (!) χωρίς να θίγονται ιστορικά και πολιτιστικά δικαιώματα της ελληνικής Μακεδονίας. Αυτή η προστασία των δικαιωμάτων της ελληνικής ιστορίας και του ελληνικού έθνους ρητώς καταγράφεται στη Συμφωνία των Πρεσπών! Άξιο δε ρητής επισημείωσης είναι ότι, ήδη πριν τη Συμφωνία των Πρεσπών, 140 κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών είχαν αναγνωρίσει το κράτος των Σκοπίων με τη συνταγματική του ονομασία: “Δημοκρατία της Μακεδονίας”!
Περαιτέρω συμπεράσματα
1) Απαραίτητη προϋπόθεση της Συμφωνίας των Πρεσπών ήταν η συνταγματική μεταρρύθμιση της χώρας, η οποία αποκαθιστά την ελληνικότητα της ιστορίας με τη Μακεδονία. Η συνταγματική αναθεώρηση θεωρείται μέγα επίτευγμα υπέρ της Ελλάδας.
2) Με τη συμφωνία αυτή καταδικάζεται ευθέως και ρητώς ο αλυτρωτισμός και η αρνητική προπαγάνδα.
3) Ρητώς προσδιορίζεται ότι η επίσημη γλώσσα του κράτους της Βόρειας Μακεδονίας ανήκει στο ιδίωμα των νότιων σλαβικών γλωσσών, που ουδεμία σχέση έχει με την ελληνική γλώσσα.
4) Οι πολίτες συνδέονται μεταξύ τους με τον δεσμό της ιθαγένειας, που αφορά νομικά και ιστορικά αποκλειστικώς υπηκοότητα και επουδενί έθνος! Δηλαδή, γίνεται αναφορά σε «πολιτογράφηση», στο πλαίσιο του jus publicum. Κάθε άλλη αντίθετη εκδοχή είναι ευθέως εξωνομική και προδήλως παραπλανητική!
5) Επακολουθούν «συμφωνίες απλοποιημένης μορφής», όπου μεταξύ αυτών προβλέπεται τόσο η κοινή άμυνα (!) όσο και η ενταξιακή πορεία της νέας αυτής Δημοκρατίας, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υπ’ όψιν ότι με τον Νόμο 4588/2019 κυρώθηκε στην εσωτερική έννομη τάξη η Συμφωνία των Πρεσπών.
Υπόψιν και τα εξής
Πρόδηλο είναι ότι το νεοσύστατο αυτό κράτος επιδιώκεται να είναι αντικείμενο επιρροών στα δυτικά από την Αλβανία, στα ανατολικά από τη Βουλγαρία και γενικότερα από την Τουρκία. Όσο, όμως, η Ελλάδα είναι συνεπής στις υποχρεώσεις της συγκεκριμένης συμφωνίας, τόσο η Βόρεια Μακεδονία θα τελεί υπό την αποκλειστική επιρροή της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Τέλος, υπ’ όψιν ότι, όταν δε διαβάζονται καλά οι ιστορικές συγκυρίες και τα διπλωματικά και γεωπολιτικά δεδομένα, οι πολιτικές που δεν αντιστοιχούν σ’ αυτές τις καταστάσεις μπορούν να είναι καταστροφικές για ένα λαό και ένα έθνος. Άλλωστε, ιδεολογήματα, μεγαλοϊδεατισμοί και εξωπραγματικές εκτιμήσεις αφορούν πάντοτε μοιραία λάθη. Πολλές φορές ασυγχώρητα!..
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC-EU).
Φωτογραφία αρχείου: ΑΠΕ
