Τα 40 χρόνια της σχέσης Ελλάδας με την τέως ΕΟΚ, που στη συνέχεια μετασχηματίστηκε σε Ευρωπαϊκή Κοινότητα και σήμερα σε Ευρωπαϊκή Ένωση, πέραν των πανηγυρισμών αυτής της “ειδικής σχέσης”, καταγράφονται και οι εμπειρίες αυτής της ενσωμάτωσης της Ελλάδας με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Στο πλαίσιο αυτού του απολογισμού, δεν είναι ανώφελο να αναφερθούμε και στις “Σχολές Σκέψης” που σχετίζονται με το “όλον εγχείρημα”. Και αναφέρομαι στις κυρίως “Σχολές” των “φονταμενταλιστών” και των “ευρωσκεπτικιστών”.
Στην παρούσα ιστορική φάση, πραγματικά οι “Σχολές” αυτές ασχολούνται με το:
από «πού» προέρχεται και «πού» πηγαίνει η Ευρώπη, αναφορικώς με το δημοκρατικό έλλειμμα και τη “διάσταση” μεταξύ των χωρών του Ευρωσυστήματος και των χωρών με “παρέκκλιση”. Υπ’ όψιν ότι η ίδια η Συνθήκη της Λισαβόνας ορίζει σε “ειδικό κεφάλαιο” τα κράτη-μέλη που είναι εκτός του ευρώ-ευρωσυστήματος ως «κράτη με παρέκκλιση» (βλ. Κεφάλαιο 5 άρθρα 139 ΣΛΕΕΕ και επ.).
Επίσης, οι πάντες προβληματίζονται αναφορικώς με την επικρατούσα θεωρία και πράξη του «νεοφιλελευθερισμού», που καταλύει κατ’ ουσίαν το κοινωνικό κράτος δικαίου και την κοινωνική συνοχή. Επέκεινα εξ αυτού του λόγου, καταργείται και η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών-μελών που είναι η προϋπόθεση για τη συγκρότηση μιας πράγματι Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας! Πάντως, με βάση τον τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης, εγείρονται ζητήματα τα οποία θα πρέπει να επιλυθούν, προκειμένου η Ευρώπη πράγματι να μπορέσει να διαδραματίσει τον ιστορικό της ρόλο στο παγκόσμιο γίγνεσθαι και στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, με προτεραιότητα την ευημερία των λαών της και την ασφάλειά τους!
Ας ρίξουμε όμως μια ματιά στη μυθολογία και την ιστορία, μιας και σήμερα το ζήτημα είναι αμιγώς οι πανηγυρισμοί της ενσωμάτωσης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία.
Το ζήτημα αυτό ενδιαφέρει εμάς Έλληνες, αλλά ιδιαιτέρως ενδιαφέρει όλους όσοι είναι Κρητικοί! Ιδού γιατί!
Η Ευρώπη ανήκει και στην Κρήτη!
Η Ευρώπη είναι “υπόθεση ελληνική” και ιδιαιτέρως είναι “υπόθεση κρητική”!.. Ιδού γιατί!
Σύμφωνα με τη μυθολογία, όπως αυτή διδάσκεται σε όλους τους πολιτισμένους λαούς και τα συγκροτημένα σε παιδεία κράτη, η Ευρώπη ήταν μια γυναίκα πολύ όμορφη με χαρακτηριστικά μεγάλα μάτια και, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ήταν η κόρη του Αγήνορα και της Τηλέφασσας.
Ωστόσο, ήταν τέτοια η ομορφιά της, που την ερωτεύτηκε με τρόπο παράφορο ο Δίας, οπότε την απήγαγε με τη μορφή ταύρου.
Για τον λόγο αυτό, ο Θεός μάλιστα των Θεών, ο Δίας, προκειμένου να υφαρπάξει την Ευρώπη μεταμορφώθηκε σε ένα λευκό, εύσωμο και δυνατό ταύρο. Την πλησίασε δε με τη μορφή αυτή και ενώ ερωτοτροπούσε μαζί της εκείνη γοητεύτηκε, οπότε ο Δίας με τη μορφή ταύρου και η Ευρώπη κατέφυγαν στην Κρήτη.
Ο Δίας έφερε την Ευρώπη στην Κρήτη
Κατά τη μυθολογία, ο ταύρος αυτός (ο μεταμορφωμένος) ανέπτυξε αστραπιαία ταχύτητα και, διασχίζοντας τις θάλασσες, συνοδευόμενος από Τρίτωνες και Νηρηίδες, έφτασε στην Κρήτη. Με τον ερχομό του όμως στην Κρήτη, ο Δίας επανήλθε στην κανονική του μορφή. Έπαψε να είναι ταύρος. Έτσι πήρε την Ευρώπη από το χέρι και την ανέβασε στο Δικταίο Άνδρο.
Ωστόσο, το Δικταίο Άνδρο, που έχει βάθος 1.025 μέτρα και βρίσκεται στο όρος Δίχτη, είναι ο τόπος όπου (σύμφωνα και πάλι με τη μυθολογία) γεννήθηκε ο Δίας, ο Θεός των Θεών, καθόσον εκεί κατέφυγε η Ρέα για να τον γεννήσει.
Ο Δίας... που εγκατέλειψε την Ευρώπη
Έτσι, η Ευρώπη ήρθε στο μέρος όπου γεννήθηκε ο Δίας. Η σχέση του Δία με την Ευρώπη και ο έρωτάς τους ήταν καρποφόρος. Από τη σχέση τους αυτή προέκυψε ο Μίνωας, ο Ραδάμανθυς και ο Σαρπηδόνας.
Ωστόσο, παρά τον σφοδρό έρωτά του, ο Δίας εγκατέλειψε την Ευρώπη και κατέφυγε στον Όλυμπο. Η σημασία που αποδίδεται στη σχέση του Θεού των Θεών με την Ευρώπη, της καθόδου της Ευρώπης στο μέρος που γεννήθηκε ο Θεός των Θεών και όλα όσα σχετίζονται με τη μυθολογία καταγράφουν τη σημασία της Ευρώπης για τον μετέπειτα εν γένει πολιτισμό και τη σχέση “Ευρώπης-Ελλάδας”. Επίσης, άξιο επισημείωσης είναι ότι ο Μίνωας (για παράδειγμα) είναι ο καρπός του Θεού των Θεών και της Ευρώπης! Όλα αυτά έχουν τη σημασία τους. Ας επανέλθουμε όμως για λίγο και πάλι στη μυθολογία.
Ο δεύτερος γάμος της Ευρώπης
Ο χωρισμός αυτός ανάγκασε την Ευρώπη να κάνει δεύτερο γάμο. Έτσι, η Ευρώπη συνήψε δεύτερο γάμο με τον βασιλιά της Κρήτης Αστέριο. Ο Αστέριος, δε, υιοθέτησε τα παιδιά της Ευρώπης, δηλαδή τον Μίνωα, τον Ραδάμανθυ και τον Σαρπηδόνα. Όταν όμως απεβίωσε ο Αστέριος, τότε ο υιός της Ευρώπης, ο Μίνωας, παρά που ήταν θετός υιός του Αστέριου, αναδείχτηκε βασιλιάς της Κρήτης.
Γιατί άραγε αναφέρθηκα στη μυθολογία; Για να υπάρξει όλη αυτή η “ιστορία-μύθος” έχει την αιτία της και την εξήγησή της, που βεβαίως αφορά στους ειδικούς να μας πουν κάποιες πιο “συγκεκριμένες εκδοχές”. Τα αναφέρω όμως για να καταδείξω πως η Ευρώπη είναι πρωτίστως υπόθεση ελληνική, ενώ κατά τη μυθολογία συνδέεται αρρήκτως με την Κρήτη! Αυτός είναι ο μύθος. Ας προσγειωθούμε όμως στην πραγματικότητα και στην ιστορία.
“Μια ματιά” στην ιστορία
Η Ευρώπη τους τελευταίους αιώνες γνώρισε αμέτρητους και μακροχρόνιους πολέμους (π.χ. βλ. τον “εκατονταετή”), καταστροφές, εσωτερικές έριδες, ακόμη και διαμάχες μεταξύ των ίδιων θρησκευμάτων. Δηλαδή, ακόμη και χριστιανοί ήρθαν σε αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ τους στο όνομα του Καθολικισμού και του Προτεσταντισμού. Η Ευρώπη γνώρισε σκοταδισμό και Αναγέννηση και ήταν η αιτία για την έκρηξη δύο Παγκοσμίων Πολέμων. Ωστόσο:
Η πρόσφατη ενοποίηση της Ευρώπης μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αφετηρία της έχει την 25η Μαρτίου 1957.
Το “όραμα” για μια ενωμένη Ευρώπη
Πράγματι, σημαντικές και προοδευτικές για την εποχή τους δυνάμεις της Δύσης είχαν ήδη ουσιαστικές προετοιμασίες για μια «ενοποιητική διαδικασία» στο όνομα της περαιτέρω ειρηνικής συνύπαρξης, με αμετάκλητη στο όνομα της ειρήνης υπεράσπισης των αρχών και αξιών των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και της ευημερίας των πολιτών της Ευρώπης.
Αυτό ήταν το “όραμα” για τη δημιουργία μιας ενωμένης Ευρώπης! Το όλο δε εγχείρημα για την Ενωμένη Ευρώπη της ειρήνης, των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και της ευημερίας των λαών αφετηρία του έχει την ίδρυση του “Οργανισμού Ευρωπαϊκής Οικονομικής Συνεργασίας” (1948), ο οποίος μετεξελίχθηκε στον “Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης” (ο γνωστός ευρύτερα ως ΟΟΣΑ).
Για τα ζητήματα όμως τα αμυντικά, η Ευρώπη σε σχέση με τον μεγάλο σύμμαχο, τις ΗΠΑ, που συνέβαλε αποφασιστικά για τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, διαμόρφωσε (1949) τον “Οργανισμό της Συνθήκης του Βόρειου Ατλαντικού” (αναφέρομαι στο ευρύτερα γνωστό ως ΝΑΤΟ).
Επίσης, την ίδια χρονιά (1949) διαμορφώθηκε και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός του “Συμβουλίου της Ευρώπης”, στον οποίο υπάγεται το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (του Στρασβούργου). Πρέπει δε να επισημειώσουμε ότι το 1973, με πρωτοβουλία της τότε Σοβιετικής Ένωσης, του Καναδά και των ΗΠΑ, προέκυψε και ένας ενδιαφέρων Οργανισμός, ήτοι ο “Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη” (ο γνωστός ευρύτερα ως ΟΑΣΕ).
Οι Schuman και Monnet
Οι προαναφερόμενοι διεθνείς περιφερειακοί Οργανισμοί, ειδικότερα πριν την ίδρυση της ΕΟΚ, είχαν και έχουν επίκεντρο την Ευρώπη. Συνιστούν δε «διακυβερνητική συνεργασία».
Την αντίληψη αυτή ανέτρεψε η Γαλλία, που απευθύνθηκε στους Γερμανούς για «πολιτική ενοποίηση» της Ευρώπης. Και τούτο γιατί το «όραμα», που προαναφέρθηκε για την ειρήνη και την ευημερία όλων των λαών της Ευρώπης, δεν μπορούσε να υπηρετηθεί μέσω μιας «διακυβερνητικής συνεργασίας», αλλά μόνο μέσω μιας πράγματι «πολιτικής ενοποίησης».
Έτσι o R. Schuman επεξεργάστηκε σχέδιο του Jean Monnet, που πρότεινε τη «γαλλογερμανική συμφιλίωση» και συγχώνευση των γερμανικών και γαλλικών βιομηχανιών βασικών υλών.
Ωστόσο, η πρόταση του Schuman δεν απευθύνθηκε μόνο προς τη γερμανική πλευρά, αλλά και στα ευρωπαϊκά κράτη, και αφορούσε τη συνένωση των βιομηχανιών άνθρακα και χάλυβα. Αυτή η συνένωση θα καταργούσε το προνόμιο παραγωγής πολεμικού υλικού μονομερώς από ένα κράτος-μέλος. Ήταν μια βασική πρόταση που αποτελούσε εγγύηση για την ειρήνη όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στην ευρύτερη περιοχή! Ήδη όμως ενέκυψε ο “Ψυχρός Πόλεμος”. Στη διαδικασία αυτή, Γαλλία και Γερμανία (αξιοσημείωτη η πολιτική του καγκελάριου Adenauer) πήραν την πρωτοβουλία της “πολιτικής ενοποίησης” με τη συμμετοχή της Ιταλίας, του Λουξεμβούργου, του Βελγίου και της Ολλανδίας (Κάτω Χώρες). Τα κράτη αυτά συγκρότησαν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα (ΕΚΑΧ), που επικυρώθηκε διεθνώς στο Παρίσι το 1951 και κυρώθηκε από τις εσωτερικές έννομες τάξεις το 1952.
Η διαδικασία αυτή ήταν ο προάγγελος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (ΕΚΑΕ) και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (ΕΟΚ), των οποίων οι Συνθήκες υπογράφηκαν στη Ρώμη την 25η Μαρτίου 1957. Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες είχαν ήδη δρομολογηθεί...
Οι Ευρωπαϊκές Κοινότητες πράγματι άρχισαν να επικυριαρχούν στον ευρωπαϊκό αλλά και στον διεθνή χώρο. Έτσι, αναγκάστηκε το Ηνωμένο Βασίλειο να διεκδικήσει και εκείνο την παρουσία του στον χώρο. Η προσπάθεια δε δημιουργίας της “Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελευθέρων Συναλλαγών” (ΕΖΕΣ), στην οποία συμμετείχαν η Νορβηγία, η Σουηδία, η Δανία, η Αυστρία, η Πορτογαλία και η Ελβετία, δεν απέφερε τα αναμενόμενα. Έτσι το Ηνωμένο Βασίλειο, παρά τις εναντιώσεις του στρατηγού de Gaulle, επέμενε και επί προεδρίας πλέον του George Pompidou κατέστη μέλος των τότε Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων.
Οι έξι (6) αρχικώς ιδρυτικές χώρες δέχτηκαν αιτήσεις συμμετοχής πέραν του Ηνωμένου Βασιλείου και εκείνες της Δανίας, της Ιρλανδίας και της Νορβηγίας. Ωστόσο, η Συνθήκη προσχώρησης που υπογράφηκε το 1972 και τέθηκε σε ισχύ το 1973 δημιούργησε την Ευρώπη των εννέα (9) και όχι των δέκα (10), καθόσον λόγω εσωτερικού δημοψηφίσματος, η Νορβηγία τελικώς δεν απετέλεσε κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Συμπολιτείας.
Η ένταξη της Ελλάδας
Η Ευρώπη όμως των εννέα (9) έγινε η Ευρώπη των δέκα (10) μετά την ένταξη της Ελλάδας στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι και αφορά επίπονη διαδικασία που έλαβε χώρα μετά την πτώση της δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Υπ’ όψιν δε ότι η από το έτος 1961 η ήδη υφιστάμενη «συμφωνία σύνδεσης μεταξύ Ελλάδας και ΕΟΚ» είχε παγώσει λόγω του δικτατορικού καθεστώτος. Έτσι, η συμφωνία προσχώρησης της Ελληνικής Δημοκρατίας ως μέλους των Κοινοτήτων νομικά ισχύει από την 01η Ιανουαρίου 1981.
Στη συνέχεια, επακολούθησαν και νέες αιτήσεις συμμετοχής στο εγχείρημα. Αναφέρομαι στις αιτήσεις της Αυστρίας (1989), της Σουηδίας (1991), της Φιλανδίας (1992), της Ελβετία (1992) και της Νορβηγίας (1992). Έτσι η Νορβηγία (για δεύτερη φορά) επιχειρεί και πάλι σε επίπεδο πολιτικής πρωτοβουλίας να ενταχθεί στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Όμως και πάλι το δημοψήφισμα στη Νορβηγία και εκείνο στην Ελβετία απέτρεψαν την ένταξη των χωρών αυτών στην Ευρωπαϊκή Συμπολιτεία. Ωστόσο, η Ευρώπη διευρύνθηκε, κυρίως από το 2003, με τις Συνθήκες προσχώρησης που υπογράφηκαν στην Αθήνα, με τη συμμετοχή της Εσθονίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Σλοβακίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας, της Σλοβενίας, της Κύπρου και της Μάλτας, ενώ, δύο χρόνια αργότερα, η Βουλγαρία και η Ρουμανία ολοκλήρωσαν τελικώς την ένταξή τους από 01 Ιανουαρίου 2007. Ωστόσο, από την Ευρώπη των “28”, η Ευρώπη απομειώθηκε στην Ευρώπη των “27”, με την οριστική αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
Στο παρόν κείμενο περάσαμε από τη μυθολογία της “Γηραιάς Ηπείρου” στην ιστορία. Και τώρα ας δούμε επιγραμματικά “τι” ισχύει σε σχέση με το όραμα που είχαν οι θεμελιωτές του “όλου εγχειρήματος”.
Έχουν δίκιο οι Ευρωσκεπτικιστές
Η παρούσα ιστορική εμπειρία και μέχρι τα επόμενα 4-5 έτη θα μας αποδείξει προς τα «πού» πράγματι θα βαδίσει το “όλον εγχείρημα”. Το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα εναπόκειται στους λαούς να αποδείξουν:
Α) εάν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θα διαμορφώσουν την “άλλη ποιότητα” που προσιδιάζει στην Ευρώπη των λαών για το κοινωνικό κράτος δικαίου, τη διασφάλιση της δημοκρατικής αρχής, της κοινωνικής συνοχής και της αλληλεγγύης και της προστασίας του περιβάλλοντος, μέσα από την ανάδειξη και στήριξη των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, ή
Β) εάν θα υποκύψουν στους πολιτικούς που εκπροσωπούν τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη.
Στην παρούσα φάση - κατά το μέρος που με αφορά σε προσωπικό επίπεδο - θα ήθελα να μου επιτραπεί να υποστηρίξω πως, παρά το γεγονός ότι είμαι έντονα ευρωπαϊστής, εντούτοις:
α) η «πολιτική των θεσμών», β) το παρατηρούμενο μονίμως δημοκρατικό έλλειμμα, γ) η μέσω πολιτικών του νεοφιλελευθερισμού αποδυνάμωση των κοινωνικών δικαιωμάτων ενός πράγματι εγγυημένου κράτους δικαίου, δ) το άτυπο της λειτουργίας του κύριου και καίριου μηχανισμού λήψης αποφάσεων που αφορά στο Eurogroup και ε) η συγκρότηση μιας από «καθέδρας ελίτ», όλα αυτά ως επιφαινόμενα, με υποχρεώνουν να υποστηρίξω ότι έχουν δίκιο οι Ευρωσκεπτικιστές!
Σε κάθε περίπτωση, σύντομα η ιστορία θα δείξει εάν οι φονταμενταλιστές θα δημιουργήσουν ένα “μόρφωμα” που δε θα έχει μέλλον, ή εάν οι Ευρωσκεπτικιστές θα διαμορφώσουν ένα κίνημα που θα οδηγήσει πραγματικά στην Ευρώπη των λαών και των αξιών του σύγχρονου πολιτισμού, που θεμελίωσαν οι πρωτοπόροι του “όλου εγχειρήματος”, με γνώμονα τις απαιτήσεις των καιρών και όχι τη μυθολογία!
* Ο Πέτρος Μηλιαράκης δικηγορεί στα Ανώτατα Ακυρωτικά Δικαστήρια της Ελλάδας και στα Ευρωπαϊκά Δικαστήρια του Στρασβούργου και του Λουξεμβούργου (ECHR και GC - EU).
Φωτογραφία αρχείου
