Γράφει ο Νίκος Σκουλάς*
Η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον πρόεδρο των ΗΠΑ στις 24/4/2021 αποτελεί ιστορικό γεγονός τεράστιας σημασίας για τις πανανθρώπινες αξίες της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της αλήθειας. Η αποκάλυψη και αποκατάσταση της ελευθερίας απελευθερώνει κοινωνικές δυνάμεις που σοβούν αδικούμενες και υποταγμένες και πνίγουν στο αδιέξοδο κάθε ικμάδα τους. Η χορήγηση αλήθειας και δικαιοσύνης λυτρώνει και απελευθερώνει ό,τι ευγενέστερο υπάρχει στον ψυχισμό των ανθρώπων. Όταν ο δικαιωμένος είναι αδύναμος και τον πλακώνει η βία του συσχετισμού ισχύος και η έπαρση του αδικητή, τότε ο θρίαμβος της αλήθειας είναι περίπου αναστάσιμο μήνυμα.
Είναι τραγικά ανείπωτα τα όσα συνέβησαν με διοικητική και στρατιωτική συστηματικότητα εις βάρος του λαού των Αρμενίων από τους Τούρκους από το 1915. Όποιος μελέτησε αποσπάσματα από το βιβλίο “Ζητείται ελπίς” του Αντώνη Σαμαράκη μπορεί να τα αντιληφθεί ως βίωμα.
Ενάμιση εκατομμύριο άμαχοι άοπλοι πολίτες της καταρρέουσας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας εξοντώθηκαν με τη διοικητική πρακτική των Τζεμάλ, Ταλαάτ και Εμβέρ υπό τις σουλτανικές εντολές και τη στρατιωτική καθοδήγηση του Λίμαν φον Σάντερς, στρατιωτικού απεσταλμένου του συμμάχου τους Κάιζερ. Με απάνθρωπους εκτοπισμούς και άσκοπες περιοδεύσεις, με εκτελέσεις, σταυρώσεις και κακώσεις, αφέθηκαν σε λιμούς, υποχρεώθηκαν σε καταναγκασμούς, βορά στον καιρό και στα αγρίμια ανέστιοι, διωκόμενοι και κανιβαλιζόμενοι.
Το βίωμα των Ποντίων, των Ασσυροχαλδαίων και των Μικρασιατών, που ακολούθησε, πάντα με κριτήριο την εθνοκάθαρση και τη γενοκτονία, συγγενεύει ως πολιτική μεθόδευση και δράμα. Έτσι άδειασε η καθ’ ημάς Ανατολή από Χριστιανούς πριν τη Λωζάννη. Αυτή η τεράστια ενοχή παρέμενε αδικαίωτη και προβαλλόμενη από λίγους πείσμωνες τολμητίες. Αντισταθμίζονταν με την πολιτική συγκυρία, τον ρεαλισμό και την ανάγκη γεωπολιτικών ισορροπιών.
Το παράδειγμα βρήκε σύντομα και μιμητές. Δέκα μέρες πριν την εισβολή στην Πολωνία το 1939, ο Χίτλερ αναρωτιόνταν ποιος θυμάται την εξαφάνιση των Αρμενίων. Με πίστη στην ισχύ και τη λήθη, οργάνωσε την εξολόθρευση και το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, των Τσιγγάνων και των Σλάβων. Το έκανε με τη γνωστή ρατσιστική ιδεολογική πρόφαση και τη συστηματικότητα της δολοφονικής μηχανής.
Όλοι οι παρόμοιοι μιμητές, όλα τα ονείδη της Ιστορίας, επενδύουν στη λήθη και στην επιβολή του συσχετισμού ισχύος. Έτσι και μεταπολεμικά, όλα τα δράματα της προσφυγιάς, των γενοκτονιών στην Αφρική, στα Βαλκάνια, και αλλού, ακολούθησαν ατιμώρητα στη μεγάλη έκτασή τους. Εξάλλου, το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης για τα εγκλήματα του Ναζισμού περιορίστηκε σε ελάχιστους υπεύθυνους.
Μέχρι που η ίδρυση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου της Χάγης και ο εισαγγελικός του βραχίονας μετά τους πολέμους στη Γιουγκοσλαβία και τη Ρουάντα ερευνά πλέον πέρα από τις πολιτικές ηγεσίες, και τους στρατιωτικούς αυτουργούς αυτών των συλλογικών εγκλημάτων. Αυτών των πρακτικών που κρατούν την Ανθρωπότητα στον ζόφο και τον τρόμο της κάθε επόμενης αυθαίρετης και ανεξέλεγκτης και αντιδημοκρατικής πολιτικής ροπής. Να μη μένει ποτέ κανένας ατιμώρητος. Ούτε ο τελευταίος που καταχράται ιδιοτελώς τη συγκυρία.
Η νομική οριοθέτηση των εγκλημάτων της γενοκτονίας, των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας υπήρξε τεράστιο βήμα για την πρόοδο του πολιτισμού. Διότι όλες οι σκοτεινές δυνάμεις φοβούνται το φως της δικαιοσύνης και δεν κοιτούν κατάματα την αλήθεια.
Η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων από τον Δημοκρατικό πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτείων κ. Μπάιντεν είναι αποτέλεσμα μιας σοβαρής πολιτικής παράδοσης του κράτους εκείνου. Μιας παράδοσης που αναδιανέμει ελευθερία στο εσωτερικό του και στον κόσμο και ανανεώνει την πολιτική του ισχύ, απελευθερώνοντας κοινωνικές δυνάμεις. Εδράζεται σε φιλοσοφικές πεποιθήσεις που εξελίσσουν σταδιακά και φιλοπρόοδα την ανθρωπότητα. Η ελευθερία ανανεώνει τα έθνη. Η αποκάλυψη της αλήθειας, η αποκατάσταση της δικαιοσύνης επανεμβαπτίζει σε νέα πλαίσια το παρελθοντικό και το μελλοντικό τοπίο.
Η αναγνώριση της γενοκτονίας των Αρμενίων χτυπά στο συλλογικό ιστορικό υποσυνείδητο της περιοχής μας, ως λύτρωση. Ωστόσο, η παραπάνω πολιτική απελευθέρωσης, ιδίως του Δημοκρατικού Κόμματος, έβγαλε σταδιακά από τη δημόσια σκιά τις γυναίκες, τους έγχρωμους, τους ΛΟΑΤΚΙ και συνεχίζει συντονίζοντας παρόμοιες πρακτικές παγκοσμίως.
Φυσικά και πρέπει να δούμε την αναγνώριση της γενοκτονίας ως πολιτικό εργαλείο των ΗΠΑ προκειμένου να τιθασεύουν την ηγεσία της μετακεμαλικής Τουρκίας. Θα το εντείνουν ιδίως όσο η τελευταία αποκλίνει από τη δυτική της σύμπραξη προς την ευρασιατική γεωπολιτική πλάκα.
Πριν και πάνω από όλα όμως, πρέπει να υμνηθούν η αλήθεια και η δικαιοσύνη σε αυτή την ιστορική αναγνώριση. Διότι η άρνηση της Τουρκίας να δει και να αποδεχτεί το έγκλημα και την ιστορική αλήθεια και η εργώδης προσπάθειά της να τη συγκαλύπτει για χρόνια δείχνουν το μέτρο της αυτοκάθαρσης που της λείπει. Και όσο της λείπει, την κρατά αιχμάλωτη στη χωρία των ανομολόγητων ενοχών. Της επιτρέπει να προπαρασκευάζει και άλλα εγκλήματα εις βάρος της ιστορικής της γειτονιάς αλλά και του ίδιου του λαού της. Με τους μηχανισμούς του βαθέος κράτους που μένουν αναλλοίωτοι στο εσωτερικό της από εκείνες της αιματηρές ημέρες του 1915 και τους είδαμε και το 1955 και στο Σουρσουλούκ.
Υπάρχει ο δρόμος της κάθαρσης. Ο υπέροχος πρόεδρος κ. Γιοακίμ Γκάουκ αναγνώρισε την συνευθύνη της Γερμανίας στη γενοκτονία των Αρμενίων ήδη από το 2016. Έτσι και απέσεισε το όνειδος από τους απογόνους των συνυπαιτίων. Την ίδια ώρα, οι απόγονοι των πρωταιτίων Οθωμανών διαμαρτύρονται για την αλήθεια. Μάταια κρύπτονται στο εφήμερο της φερόμενης ισχύος τους. Περίπου τριάντα χώρες έχουν αναγνωρίσει τα εγκλήματα κατά των Αρμενίων.
Η αποκατάσταση της αλήθειας, η παροχή συγνώμης, η δικαίωση του αδικημένου είναι η λύτρωση και ανανέωση της ίδιας της ζωής. Είναι αυτό που με αφαιρετικό τρόπο υμνείται στη χριστιανική Ανάσταση, αλλά καταλαμβάνει το παγκόσμιο πνεύμα. Υπό αυτή την έννοια, η ιστορούμενη αναγνώριση είναι ένα αναστάσιμο μήνυμα για την Ανθρωπότητα.
Χρόνια Πολλά! Καλό Πάσχα!
* Ο Νίκος Κ. Σκουλάς είναι δικηγόρος και περιφερειακός σύμβουλος Κρήτης.
