Γράφει η Μάγδα Κατόπη *
Η 25η Μαρτίου, ως ημέρα της εθνικής παλιγγενεσίας, γιορτάστηκε για πρώτη φορά στην Αθήνα του 1838 και από τότε καθιερώθηκε πανελλαδικά. Αν και υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις, οι περισσότεροι υποστηρίζουν ότι όλα οφείλονται στον τότε δήμαρχο της Αθήνας, Δημήτριο Καλλιφρονά (1805-1879), ο οποίος διαφωνούσε και με τη βαυαρική διοίκηση, αλλά και με το υπουργείο Εσωτερικών. Από το υπουργείο υποστήριζαν ότι δεν ήταν καιρός για φιέστες, αφού οι περισσότεροι δεν είχαν να φάνε. Τελικά, ο δήμαρχος οργάνωσε μόνος του τη γιορτή, για τους, περίπου, 17.000 Αθηναίους που έμεναν τότε στην πρωτεύουσα. Οι ετοιμασίες περιελάμβαναν σημαιοστολισμό και καθαριότητες, βασικά, στις ελάχιστες πλατείες.
Η γιορτή ξεκίνησε με τον εσπερινό, την παραμονή της 25ης Μαρτίου, με 21 συμβολικούς κανονιοβολισμούς, όπως το ίδιο έγινε και ανήμερα της γιορτής που οι καμπάνες των εκκλησιών των ενοριών του δήμου της Αθήνας, άρχισαν να ηχούν χαρμόσυνα.
Εκείνο το πρωί, της Παρασκευής 25ης Μαρτίου 1838, τελέστηκε δοξολογία στην Μητρόπολη της Αθήνας, που τότε ήταν ο Ναός της Αγίας Ειρήνης, στην οδό Αιόλου. Εκεί κατέφτασε και ο Όθωνας που φορούσε φουστανέλα. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας ο Δήμος οργάνωσε χορό στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων, με νέους όλων των κοινωνικών τάξεων, αλλά και ζώντες αγωνιστές του 1821. Ο εορτασμός έκλεισε με φωταγώγηση κεντρικών δρόμων της πόλης και της Ακρόπολης, με λαδοφάναρα. Μάλιστα, στο Λυκαβηττό έκαναν και εφέ, αφού με φαναράκια σχημάτισαν τεράστιο σταυρό και τις λέξεις «Εν τούτω Νίκα». Κάποιοι λένε ότι η γιορτή έγινε με χρήματα που είχαν συγκεντρωθεί για την ανέγερση του Πανεπιστημίου.
Στις 22 Απριλίου του 1837 δημοσιεύεται στην εφημερίδα της Κυβερνήσεως το Βασιλικό διάταγμα του Όθωνα για την σύσταση του Πανεπιστημίου. Στην Πλάκα, στην βόρεια πλευρά της Ακρόπολης, ακριβώς πάνω από τους Αέρηδες, στεγάζεται στο ιστορικό κτίριο της οικίας Κλεάνθους, (από τις ωραιότερες οικίες του κόσμου), σε ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα κτήρια της προ-οθωνικής περιόδου, το Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών, γνωστό ως το "Παλιό Πανεπιστήμιο" επειδή φιλοξένησε το πρώτο Πανεπιστήμιο του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους τα τέσσερα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του, 1837-1841.
Η "Οικία Κλεάνθους" θεωρήθηκε ως το καταλληλότερο οίκημα για να φιλοξενήσει το πρώτο Πανεπιστήμιο του ανεξάρτητου ελληνικού Κράτους, αφού ήταν ένα από τα έξη μεγαλύτερα σπίτια της Αθήνας. Στις 3 Μαΐου του 1837 εγκαινιάστηκε η λειτουργία του Πανεπιστημίου με την λειτουργία τεσσάρων σχολών: Θεολογίας, Νομικής, Ιατρικής και Φιλοσοφικής. Το Πανεπιστήμιο ξεκίνησε την λειτουργία του με πενήντα δυο (52) φοιτητές, είκοσι επτά (27) έλληνες καθηγητές που προέρχονταν κυρίως από γαλλικά και γερμανικά Πανεπιστήμια, καθώς και έξη Βαυαρούς. Τα μαθήματα παρακολουθούσαν και εβδομήντα πέντε (75) εγγεγραμμένοι ακροατές, κυρίως δημόσιοι υπάλληλοι. Μεταξύ των ακροατών ήταν και ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.
Από τον εξώστη του ο Κολοκοτρώνης φαίνεται να δηλώνει κοιτώντας προς τα Ανάκτορα στο Σύνταγμα : «Κάποια μέρα τούτο θα φάει το απέναντι»
Η σχέση του γέρου του Μοριά με τον Κυβερνήτη Καποδίστρια ήταν αρεστή. Παρότι ο Καποδίστριας φάνηκε στην αρχή να τηρεί προς όλους ουδέτερη και δύσπιστη στάση, σταδιακά προσέγγισε τον Κολοκοτρώνη και τη φατρία του, που πλαισίωσαν την ηγετική ομάδα η οποία είχε ήδη συγκροτηθεί από συγγενείς και ανθρώπους της εμπιστοσύνης του Κυβερνήτη. Η προσέγγιση αυτή οδήγησε σταδιακά στη δημιουργία ενός "καποδιστριακού" ή, αλλιώς "κυβερνητικού" πολιτικού σχηματισμού, ενόσω οι κατακερματισμένες ομάδες της αντιπολίτευσης συσπειρώνονταν και συντόνιζαν τη δράση τους. Παρόμοια, αν και αρχικά προσπάθησε να αποτινάξει τη φήμη του ρωσόφιλου, η πρόσδεσή του στη Ρωσία γινόταν ολοένα και ισχυρότερη, ενόσω οι πρεσβευτές της Αγγλίας και της Γαλλίας τηρούσαν ουδέτερη στάση ή προσέγγιζαν την αντιπολίτευση.
To 1829, στο Άργος, στην Δ΄ Εθνοσυνέλευση συμμετείχαν 236 πληρεξούσιοι από όλη την Ελλάδα, για πρώτη φορά εκλεγμένοι από άμεση ψηφοφορία στις Ελληνικές εκλογές του 1829. Σε αυτήν εγκρίθηκε η πολιτική του Καποδίστρια, συστάθηκε Γερουσία με 27 και λήφθηκαν σημαντικές αποφάσεις σχετικά με τη λειτουργία του κράτους, που περιγράφηκαν σε 13 ψηφίσματα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η κοπή εθνικού νομίσματος, του Φοίνικα, ο νόμος για εκδίκαση υποθέσεων στα δικαστήρια και η απαγόρευση εξαγωγής αρχαιοτήτων από την Ελλάδα.
Στην Εθνοσυνέλευση αυτή επιβεβαιώθηκαν επίσης η αναστολή του συντάγματος, η κατάργηση της Βουλής και η συγκέντρωση όλων των εξουσιών στον Κυβερνήτη. Με άλλα λόγια, επιβεβαιώθηκε η περιθωριοποίηση των πολιτικών φατριών που έως τότε κυριαρχούσαν διαδοχικά στην πολιτική ζωή.
Ύδρα και η Μάνη αποτέλεσαν τα σημαντικότερα κέντρα της αντιπολίτευσης και από τις αρχές του 1830 η εξουσία του Κυβερνήτη ήταν εκεί μάλλον τυπική. Περιοχές με προνομιακό οικονομικό και διοικητικό καθεστώς τόσο κατά την Οθωμανική περίοδο όσο και στη διάρκεια της επανάστασης αποτέλεσαν πηγή έντασης και στασιαστικών κινημάτων. Η Μάνη, προπύργιο της οικογένειας Μαυρομιχάλη, βρισκόταν διαρκώς σε κατάσταση αναταραχής από την άνοιξη του 1830. Σημειώθηκαν αρκετές εξεγέρσεις, με σημαντικότερη εκείνη του καλοκαιριού του 1831, οπότε καταλήφθηκε η Καλαμάτα. Το κίνημά τους ήταν μάλλον "παραδοσιακό", με την έννοια ότι στόχευε στη διατήρηση των ιδιαίτερων προνομίων της περιοχής.
Παρόμοιες αιτίες θα οδηγήσουν τους Μανιάτες στην πρώτη ένοπλη εξέγερση που σημειώθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα (1834). Στην Ύδρα, όπου κυριαρχούσε η οικογένεια Κουντουριώτη, είχαν συγκεντρωθεί οι μοραΐτες και οι νησιώτες πρόκριτοι καθώς και ο Αλ. Μαυροκορδάτος. H αντιπολιτευτική τους κίνηση προσανατολιζόταν, στην αρχή τουλάχιστον, στην ανατροπή της καποδιστριακής πολιτικής με την περιστολή των εξουσιών του Κυβερνήτη και την υπαγωγή του σε συνταγματικό έλεγχο. Ακραία εκδήλωση των "συνταγματικών" υπήρξε η κατάληψη του ναύσταθμου στον Πόρο από το Μιαούλη και η πυρπόληση μέρους του ελληνικού στόλου το καλοκαίρι του 1831. Με τους "συνταγματικούς" συμπορευόταν και ο Ι. Κωλέττης, στον οποίο αποδίδεται το περιορισμένης έκτασης στρατιωτικό κίνημα του Τσάμη Καρατάσου στην Α. Στερεά το καλοκαίρι του 1830.
Υποτιμώντας στρατιωτικούς και πολιτικούς, οπλαρχηγούς, προεστούς και Φαναριώτες, -το οποίο και πλήρωσε με τη ζωή του- εμπιστεύεται τους χωρικούς και βιοτέχνες. Με το δόγμα, φτυάρια και όχι λόγχες «αφοπλίζει» τους αγωνιστές , κερδίζει την εμπιστοσύνη του λαού και ξεκινά το γνωστό, τεράστιο έργο του –γεωργικών καλλιεργειών πατάτας, των πρώτων χοιροστασίων αλλά και σταδιακά της πρώτης ονοματοθεσίας δρόμων και μια τεράστια εκπαιδευτική προσπάθεια - μέσω του πρώτου δημόσιου κτιρίου, στο ορφανοτροφείο της Αίγινας,- με μαθήματα ορολογίας, ραπτικής, ξυλογλυπτικής, βιβλιοδεσίας και τυπογραφίας. Η εξέλιξη αυτού μας κληροδοτεί την πρώτη εθνική βιβλιοθήκη, το αρχαιολογικό μουσείο, το εθνικό ωδείο και το εθνικό τυπογραφείο.
Αυτό που γεννήθηκε από την μικρή κυβερνητική πορεία του Καποδίστρια είναι η εκ θεμελίων εδραίωση του 1ου Εθνικού Κράτους μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία μέσω κεντρικών εξουσιών, νόμων, τάξης και ενιαίας ταυτότητας. Σε όρους σημερινής εξάσκησης πολιτικής θα λέγαμε ότι παρέλαβε χάος. Τοπικά συμφέροντα, ένα ολιγαρχικό σύστημα προεστών, αλλά και αμαρτολίκια και κοτσαμπασιδιλίκια, το οποίοι απαιτούσε από «πολεμικές αποζημιώσεις» ως αντισταθμιστικά οφέλη στον αγώνα έως και αυτονόμηση, δικά του τελωνεία και φορολογικό σύστημα (Μάνη). Χάος, φτώχεια και αναρχία στη στεριά με 25.000 μαχητές σε πλιάτσικο για την επιβίωση τους και τους νησιώτες να περιφρονούν το Κυβερνείο μη αποδίδοντας φόρους στο κεντρικό κράτος.
Η συγκεντρωτική του πολιτική –δημοκρατία δεν εφίστατο-κερδίζει την εμπιστοσύνη του λαού μεν τον οδηγεί στον θάνατο δε. Η δολοφονία του Καποδίστρια στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 στο Ναύπλιο από δυο μέλη της οικογένειας Μαυρομιχάλη επέτεινε την ένταση και κλιμάκωσε την αντιπαράθεση. Οι δύο πλευρές επιδόθηκαν σ' ένα νέο γύρο ένοπλων συγκρούσεων που τερματίστηκαν τις παραμονές της άφιξης του Όθωνα και των μελών της Αντιβασιλείας τον Ιανουάριο του 1833.
Η Ελλάδα του οφείλει τα πρώτα της σύνορα. Το Βασίλειον της Ελλάδος ήταν η επίσημη ονομασία της με την οποία και αναγνωρίσθηκε ως ανεξάρτητο κράτος σύμφωνα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου 1830. Με το όνομα αυτό παρέμεινε καθ΄ όλο το διάστημα της νεότερης ιστορίας που το πολίτευμα της χώρας ήταν Βασιλευομένη Δημοκρατία από το 1830-1832 μέχρι το 1973 (με εξαίρεση κάποιες χρονικές περιόδους στις αρχές του 20ού αιώνα). Τον τίτλο "Βασιλεύς της Ελλάδος" έφερε μόνο ο Όθωνας, ενώ οι επόμενοι έφεραν τον τίτλο "Βασιλεύς των Ελλήνων".
Αν πρέπει κάπου να εστιάσουμε στο τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου, - ένα ιδιοτελές αγωνιστικό κράμα συμφερόντων και βαλκανικής ασυνεννοησίας με την ρομαντική διάθεση των φιλελλήνων ως προς έναν λαό που γνώριζαν μόνο ως αγάλματα - ας σταθούμε συνετά ως σύγχρονο κράτος και με διερευνητικό ενδιαφέρον για το μέλλον– μέσω όποιων πολιτικών και συμβολικών δράσεων – στην συγκρότησή μας ως έθνος.
Την τοποθέτηση μας ως κράτος στον χάρτη μέσω των νέων θεσμών και κράτους δικαίου που ανέδειξε η διακυβέρνηση Καποδίστρια, αρχής γενομένης της καθιέρωσης της ελληνικής γλώσσας και ταυτότητας, το Ελληνικό Σχολείο, τα Δικαστήρια, το φορολογικό σύστημα, τα ταχυδρομεία και μια κεντρική τράπεζα με νέο νόμισμα . Είναι η μετουσίωση του οράματος του Κολοκοτρώνη ως ακροατής στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο, η εδραίωση δηλ. της Δημοκρατίας. Είναι τέλος, οι σύγχρονοι διάλογοι που οφείλουμε να αναπτύσσουμε με αναφορά σε μια πορεία 200 χρόνων, γύρω από τους θεσμούς (Ευρωπαϊκούς πια ) τη Γνώση (όπου τότε το 1ο Πανεπιστήμιο και Ελληνικό Σχολείο) και τη Διακυβέρνηση .
Δεν είναι σίγουρα τα «απάρτια» του εορτασμού της εθνικής παλιγγενεσίας (δηλώσεις & τιτιβίσματα, ταρατατζούμ και λοιπά νεοελληνικο-στιλιστικά πρότυπα ), αλλά η ουσία της επετείου, κομμάτι της οποίας αποτελεί η ίδια της η ιστορία. Και ως γνωστόν, το ισχυρό μας στοιχείο ως έθνος αναδέλφων δεν είναι η ιστορικότητα των γεγονότων και τα εθνικά συμπεράσματα μας ως προς αυτά αλλά η φασαρία γύρω από αυτά, φορές κατά το στενό πολιτικό, επικοινωνιακό δοκούν, τη μονολιθική προσκόλληση στο παρελθόν και όχι το συνετό και διερευνητικό ενδιαφέρον για το μέλλον - -
Χρόνια Πολλά
* Η Μάγδα Κατόπη είναι MSc. Οικονομολόγος / MS. Ν.Α. Ευρωπαϊκές ΣπουδέςΣύμβουλος Επιχειρηματικότητας & Εταιρικής Επικοινωνίας.
ΠΗΓΕΣ :
http://www.uoa.gr/to-panepistimio/moyseia/istorias-toy-panepisthmioy-a8hnon.html
http://www.history-museum.uoa.gr/museum.php?langId=1
http://www.ime.gr/chronos/12/gr/1821_1833/politiki/12.html
http://www.thegreekz.com/forum/
Ντοκιμαντέρ αφιέρωμα 1821 ΣΚΑΪ https://www.youtube.com/watch?v=i2gB0SlOL04