Όταν δημιουργήθηκε η Επιτροπή «Ελλάδα 2021», ήμουν από τους πρώτους που αντέδρασαν στη συγκρότησή της. Και ο λόγος είναι απλός. Σκοπός δεν είναι να γίνουν 5-10 συνέδρια, να μιλήσουν 20-30 διακεκριμένοι επιστήμονες στο αντικείμενο της Νεότερης Πολιτικής Ιστορίας και να γίνουν βραβεύσεις.
Δε θεωρώ πως η συγκεκριμένη Επιτροπή, που αποτελείται από μια ακαδημαϊκή και επιστημονική ελίτ, μπορεί να εξυπηρετήσει τον στόχο της ηθικο-εκπαιδευτικής αναγέννησης του ελληνικού έθνους. Όταν μιλάω για ηθικο-εκπαιδευτική αναγέννηση, εννοώ την ιστορική γνώση, η οποία πρέπει να μεταβιβαστεί από τη μια γενιά στην άλλη. Και η ιστορική αυτή γνώση παράγει ηθικά καθήκοντα τα οποία νοηματοδοτούνται ως πηγή σεβασμού απέναντι στα παρελθόντα πρόσωπα. Χωρίς γνώση δεν μπορεί να παραχθεί σεβασμός. Και ο σεβασμός έχει ως απαραίτητη προϋπόθεση τη γνώση της ιστορικής κατάστασης και των συγκυριών.
Η κυβέρνηση συγκρότησε τη συγκεκριμένη Επιτροπή με σκοπό να πληροφορήσει τους Έλληνες, τις Ελληνίδες και τους ανθρώπους που ζουν στα εδαφικά σύνορα της χώρας μας για το ελληνικό κράτος (ποια ήταν η Επανάσταση του 1821, ποιες ήταν οι σπουδαίες προσωπικότητες του 1821 κ.λπ.). Ωστόσο, δε θεωρώ πως έχει πετύχει τον σκοπό της. Σίγουρα, έχουν πυκνώσει οι ομιλίες και οι διαδικτυακές διαλέξεις πάνω στη δεκαετία του 1821-1830. Η Επιτροπή “Ελλάδα 2021” έχει δώσει το κίνητρο σε συλλόγους και οργανισμούς, ώστε να ευαισθητοποιηθούν πάνω σε εθνικά ζητήματα και να παραχθεί ένας μεγάλος αριθμός ομιλιών.
Το ζήτημα όμως είναι οι νέοι άνθρωποι να γίνουν φορείς γνώσης και να δείξουν τον δέοντα σεβασμό στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία, ώστε να μεταβιβάσουν την ιστορική γνώση και το υψηλό αίσθημα σεβασμού στις γενεές που θα έρθουν. Πάνω σε αυτόν τον στόχο, πιστεύω πως η Επιτροπή “Ελλάδα 2021” έχει αποτύχει. Δε θεωρώ σε καμία περίπτωση πως η πλειοψηφία του μαθητικού συνόλου ηλικίας 16-18 ετών αναγνωρίζει την προσωπικότητα του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Όπως επίσης, θεωρώ απίθανο η πλειοψηφία του μαθητικού συνόλου να γνωρίζει περιληπτικά γεγονότα και καταστάσεις που άπτονται της δεκαετίας που ανέφερα. Και αυτή είναι μια εθνική αποτυχία.
Είναι εθνικά αποτυχία, γιατί το συγκεκριμένο πρόβλημα αναγνωρίζεται απ’ όλους χωρίς να δίνουμε πειστικές απαντήσεις. Μέλη της κοινωνίας των πολιτών και η πολιτική εξουσία αναγνωρίζουν πως η νέα γενιά ανθρώπων έχει φτωχή γνώση πάνω στα ιστορικά συμβάντα της περιόδου 1821-1830. Αυτό το πρόβλημα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Τι πρέπει επομένως η κυβέρνηση να κάνει ώστε να επιλύσει το συγκεκριμένο πρόβλημα και πώς οφείλει να συμβάλλει η κοινωνία στην κατεύθυνση αυτή;
Μια πρώτη απάντηση είναι να ενισχυθούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα με μαθήματα Νεοελληνικής Ιστορίας, τα οποία ωστόσο θα αξιοποιούν τις νέες μορφές διδασκαλίας που κάνουν την εμφάνισή τους στο σύγχρονο περιβάλλον του σχολείου. Η Ιστορία, ως ένα γραπτό κείμενο που ο μαθητής μαθαίνει με τη μορφή αυτούσιας αποστήθισης, έχει ξεπεραστεί, όπως υποστηρίζουν νέοι δάσκαλοι και καθηγητές.
Μια δεύτερη απάντηση είναι να γίνουν σεμινάρια γονέων πάνω στην Ελληνική Ιστορία. Η οικογένεια αποτελεί πρωτογενή φορέα κοινωνικοποίησης, όπως μαθαίνουμε από την Κοινωνιολογία. Η οικογένεια πρέπει να είναι ενισχυμένη θεωρητικά και γνωστικά, ώστε και η ίδια να ενθαρρύνει το παιδί να μάθει την Ελληνική Ιστορία.
Μια τρίτη απάντηση είναι η αυτοαξιολόγηση του μαθητή μέσα από την ανταλλαγή απόψεων με άλλους μαθητές άλλων χωρών. Οραματίζομαι ένα χώρο διαλόγου Ελλήνων μαθητών και μαθητριών με άλλους μαθητές και μαθήτριες από άλλες χώρες, σ’ ένα πλαίσιο δια-πατριωτικού διαλόγου. Μέσα από την ανταλλαγή απόψεων και γνώσεων, οι μαθητές θα είναι σε θέση να καταλάβουν στην πράξη πως το ελληνικό κράτος είναι απόρροια κοσμοπολίτικων ιδεών (Ρομαντισμός) και συγκλονιστικών γεγονότων (Αμερικανική και Γαλλική Επανάσταση), όπως μας μαθαίνουν τα σχολικά εγχειρίδια. Με αυτόν τον τρόπο, θα καλλιεργείται ο αγνός και αγαθός πατριωτισμός, ο οποίος “διαβουλεύεται” με άλλους πατριωτισμούς άλλων χωρών.
Μια τέταρτη απάντηση θα εστίαζε ξανά στο εκπαιδευτικό σύστημα. Κυρίαρχο ρόλο δε θα είχε η διατύπωση της ιστορικής γνώσης, αλλά η διατύπωση αρετών και εννοιών όπως η γενναιότητα και η ανδρεία, με σαφή αναφορά στους αγωνιστές του 1821.
Ασπάζομαι απόλυτα την άποψη του πολιτικού φιλοσόφου Τσαρλς Τέιλορ, πως ο άνθρωπος είναι φορέας συλλογικών αντιλήψεων που έχουν παραχθεί στο παρελθόν. Οι κοινωνίες γίνονται ολοένα και περισσότερο πολυπολιτισμικές και είναι σχεδόν αδύνατο η Ελλάδα να αποτελέσει την εξαίρεση στον κανόνα. Εάν λοιπόν δε θέλουμε να απορροφηθούμε συνειδησιακά, τέτοιες ενέργειες είναι απαραίτητο να λάβουν χώρα. Όταν δε γνωρίζεις την Ιστορία του τόπου σου, είναι σχεδόν αδύνατο να επιβιώσεις συνειδησιακά σ’ έναν πολυπολιτισμικό κόσμο, όπου η διαβουλευτική και όχι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία θα δεσπόζει.
